Չորապտեր
| Չորապտեր | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Գիտական դասակարգում | ||||||||
|
||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||
| Cheilanthes
Sw. (1806), nom. cons.
|
||||||||
| Հոմանիշներ | ||||||||
| Տիպիկ ներկայացուցիչներ | ||||||||
|
Չորապտեր (լատին․՝ Cheilanthes), բազմոտիկազգիների ընտանիքի բազմամյա կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 13 (այլ տվյալներով՝ 80) տեսակ։
Կենսաբանական նկարագրում խմբագրել
Բարձրությունը 10-15 սմ։ Տերևները (վայաներ) փետրաձև են կամ բարդփետրաձև, ստորին մակերեսը՝ մազիկներով կամ թաղանթով պատված։ Կլորավուն սորումները (սպորանգիումերի խմբեր) եզրային են՝ դասավորված ջիղերի ծայրերին և ծածկված տերևի դեպի ստորին մակերեսը ոլորված ծայրով (դա նսպաստում է երկարատև երաշտի պայմաններին դիմանալու)։
Հայաստանում խմբագրել
Հայաստանում՝ 3 տեսակ՝
- չորապտեր մարանտային (լատին․՝ Ch. Marantae),
- չորապտեր պարսկական (լատին․՝ Ch. persica)
- չորապտեր արծվապտերային (լատին․՝ Ch. pteridioides)։
Տարածում խմբագրել
Հանդիպում է Տավուշի, Սյունիքի մարզերում, Երևանի շրջակայքում։ Աճում է ժայռաճեղքերում, չոր լանջերին, թփուտներում, նոսրանտառներում։
Արծվապտերային չորապտերի հազվագյուտ տեսակ է, հանդիպում է միայն Սյունիքի մարզում (Մեղրի), աճում է ժայռերի տակ, գրանոդիորիտային ապարների ճեղքերում (ստորին և միջին լեռնային գոտիներում, կիսաանապատներում), գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։ Անհրաժեշտ է հսկողություն սահմանել այս բույսի պոպուլյացիաների նկատմամբ և ներառնել Երևանի բուսաբանական այգու հայկական ֆլորայի պտերների բաժնի բլրի վրա։
Տեսակներ խմբագրել
Դասը ընդգրկում է 155 տեսակ[2]։
- Cheilanthes acrostica (Balb.) Tod.
- Cheilanthes aemula Maxon
- Cheilanthes agetae (Saiki) C.M.Kuo
- Cheilanthes alabamensis (Buckley) Kunze
- Cheilanthes albofusca Baker
- Cheilanthes albomarginata C.B.Clarke
- Cheilanthes allosuroides Mett.
- Cheilanthes anceps Blanf.
- Cheilanthes andina Hook.
- Cheilanthes angustifolia Kunth
- Cheilanthes apiacea Mickel
- Cheilanthes arequipensis (Maxon) R.M.Tryon & A.F.Tryon
- Cheilanthes argentea (S.G.Gmel.) Kunze
- Cheilanthes arizonica (Maxon) Mickel
- Cheilanthes aurantiaca (Cav.) T.Moore
- Cheilanthes balansae (Baker) Domin
- Cheilanthes bergiana Schltdl.
- Cheilanthes bolborrhiza Mickel & Beitel
- Cheilanthes bonariensis (Willd.) Proctor
- Cheilanthes brachypus (Kunze) Kunze
- Cheilanthes brandegeei D.C.Eaton
- Cheilanthes brownii (Kuhn) Domin
- Cheilanthes bryopoda (Maxon) Domin
- Cheilanthes buchtienii (Rosenst.) R.M.Tryon
- Cheilanthes bullosa Kunze
- Cheilanthes bureaui (Christ) Domin
- Cheilanthes caesia Christ
- Cheilanthes cantangensis (R.M.Tryon) R.M.Tryon
- Cheilanthes catanensis (Cosent.) H.P.Fuchs
- Cheilanthes chaerophylla (M.Martens & Galeotti) Kunze
- Cheilanthes cheiloglyphis (Fée) Hemsl.
- Cheilanthes chinensis (Baker) Domin
- Cheilanthes chipinquensis Knobloch & Lellinger
- Cheilanthes chrysophylla Hook.
- Cheilanthes ciliata (M.Martens & Galeotti) Fée
- Cheilanthes clevelandii D.C.Eaton
- Cheilanthes complanata A.R.Sm.
- Cheilanthes covillei Maxon
- Cheilanthes cucullans Fée
- Cheilanthes culcita (Aiton) Desv.
- Cheilanthes cuneata Kaulf. ex Link
- Cheilanthes dalhousiae Hook.
- Cheilanthes decomposita (M.Martens & Galeotti) Fée
- Cheilanthes decora (Brack.) R.M.Tryon & A.F.Tryon
- Cheilanthes decurrens Mickel
- Cheilanthes dichotoma Sw.
- Cheilanthes dolomiticola (Schelpe) Schelpe & N.C.Anthony
- Cheilanthes doniana (S.K.Wu) Fraser-Jenk. & Khullar
- Cheilanthes dubia C.Hope
- Cheilanthes duclouxii (Christ) Ching
- Cheilanthes eatonii Baker
- Cheilanthes eckloniana Mett.
- Cheilanthes eriophora (Fée) Mett.
- Cheilanthes farinosa (Forssk.) Kaulf.
- Cheilanthes feei T.Moore
- Cheilanthes fendleri Hook.
- Cheilanthes fimbriata (A.R.Sm.) Mickel & Beitel
- Cheilanthes formosana Hayata
- Cheilanthes fractifera R.M.Tryon
- Cheilanthes fraseri Mett. ex Kuhn
- Cheilanthes geraniifolia (Weath.) R.M.Tryon & A.F.Tryon
- Cheilanthes glauca (Cav.) Mett.
- Cheilanthes goyazensis (Taub.) Domin
- Cheilanthes gracilis (Fée) Mett. ex Riehl
- Cheilanthes grevilleoides Christ
- Cheilanthes grisea Blanf.
- Cheilanthes harrisii Maxon
- Cheilanthes hastata Kunze
- Cheilanthes hieronymi Herter
- Cheilanthes hintoniorum Mendenhall & G.L.Nesom
- Cheilanthes horridula Maxon
- Cheilanthes hypoleuca (Kunze) Mett.
- Cheilanthes incarum Maxon
- Cheilanthes insignis Ching
- Cheilanthes intertexta (Maxon) Maxon
- Cheilanthes jamaicensis Maxon
- Cheilanthes kaulfussii Kunze
- Cheilanthes krameri Franch. & Sav.
- Cheilanthes kuhnii Milde
- Cheilanthes kunzei Mett.
- Cheilanthes laciniata Sodiro
- Cheilanthes lanceolata (Bonap.) J.P.Roux
- Cheilanthes lanosa (Michx.) D.C.Eaton
- Cheilanthes leachii (Schelpe) Schelpe
- Cheilanthes lendigera (Cav.) Sw.
- Cheilanthes leucopoda Link
- Cheilanthes lindheimeri Hook.
- Cheilanthes lonchophylla (R.M.Tryon) R.M.Tryon & A.F.Tryon
- Cheilanthes longipila Baker
- Cheilanthes lozanoi (Maxon) R.M.Tryon & A.F.Tryon
- Cheilanthes madagascariensis Baker
- Cheilanthes marginata Kunth
- Cheilanthes marlothii (Hieron.) Schelpe
- Cheilanthes marsupianthes (Fée) T.Reeves ex Mickel & A.R.Sm.
- Cheilanthes maxoniana Mickel
- Cheilanthes membranacea (Davenp.) Maxon
- Cheilanthes mexicana Davenp.
- Cheilanthes mickelii T.Reeves
- Cheilanthes microphylla (Sw.) Sw.
- Cheilanthes micropteris Sw.Քաղվածելու սխալ՝ The opening
<ref>tag is malformed or has a bad name - Cheilanthes mollis (Kunze) C.Presl
- Cheilanthes multifida (Sw.) Sw.
- Cheilanthes myriophylla Desv.
- Cheilanthes mysuriensis Wall. ex Hook.
- Cheilanthes namaquensis Schelpe
- Cheilanthes newberryi (D.C.Eaton) Domin
- Cheilanthes niphobola C.Chr.
- Cheilanthes notholaenoides (Desv.) Maxon ex Weath.
- Cheilanthes nudiuscula (R.Br.) T.Moore
- Cheilanthes obducta Mett. ex Kuhn
- Cheilanthes orbignyana Kuhn
- Cheilanthes parryi (D.C.Eaton) Domin
- Cheilanthes paupercula (Christ) Fraser-Jenk.
- Cheilanthes pellaeopsis Mickel
- Cheilanthes peninsularis Maxon
- Cheilanthes persica (Bory) Mett. ex Kuhn
- Cheilanthes peruviana (Desv.) T.Moore
- Cheilanthes pilosa Goldm.
- Cheilanthes poeppigiana Kuhn
- Cheilanthes pringlei Davenp.
- Cheilanthes pruinata Kaulf.
- Cheilanthes pseudofarinosa (Ching & S.K.Wu) K.Iwats.
- Cheilanthes pteridioides C.Chr.
- Cheilanthes purpusii T.Reeves
- Cheilanthes pyramidalis Fée
- Cheilanthes quadripinnata Kuhn
- Cheilanthes rawsonii Mett. ex Kuhn
- Cheilanthes recurvata Baker
- Cheilanthes robusta (Kuntze) R.M.Tryon
- Cheilanthes rosulata C.Chr.
- Cheilanthes rufa D.Don
- Cheilanthes rufopunctata Rosenst.
- Cheilanthes scariosa (Sw.) C.Presl
- Cheilanthes skinneri (Hook.) T.Moore
- Cheilanthes smithii (C.Chr.) R.M.Tryon
- Cheilanthes spiculata Mickel
- Cheilanthes squamosa Gillies & Hook. ex Grev.
- Cheilanthes standleyi (Maxon) Mickel
- Cheilanthes subargentea (Ching) C.M.Kuo
- Cheilanthes subvillosa Hook.
- Cheilanthes tamburii (Hook.) T.Moore
- Cheilanthes tomentosa Link
- Cheilanthes tricholepis (Baker) Domin
- Cheilanthes tryonii T.Reeves
- Cheilanthes tweediana Hook.
- Cheilanthes veitchii (Christ) Ching
- Cheilanthes vellea (Aiton) Domin
- Cheilanthes venusta (Brade) R.M.Tryon & A.F.Tryon
- Cheilanthes vestita (Spreng.) Brack.
- Cheilanthes villosa Davenp. ex Maxon
- Cheilanthes viscida Davenp.
- Cheilanthes wootonii Maxon
- Cheilanthes wrightii Hook.
- Cheilanthes yatskievychiana Mickel
- Cheilanthes yavapensis T.Reeves ex Windham
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- Фомин А. В. Род 20. Краекучник — Cheilanthes Sw. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома М. М. Ильин. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1934. — Т. I. — С. 74—77. — 302 + XVI с. — 5000 экз.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Flora Europaea: Cheilanthes
- Flora of North America: Cheilanthes
- Cheilanthes glauca pictures from Chilebosque.
- "lip fern." Encyclopædia Britannica Online. 30 Nov 2007.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չորապտեր» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չորապտեր» հոդվածին։ |