Չժու Սի

Չժու Սի (չին՝.朱熹}, հայտնի է նաև որպես Չժու Յունհուեյ, Չժու Չժունհուեյ, Չժու Հուեյան, հոկտեմբերի 18, 1130, Youxi County, Nanjian Zhou, Սուն դինաստիա - ապրիլի 23, 1200, Չինաստան), չին փիլիսոփա, հանրագիտակ, գրող, կոնֆուցիական կանոնիկ ստեղծագործությունների տեքստաբան ու մեկնաբան, մանկավարժ, նեոկոնֆուցիականության գլխավոր ներկայացուցիչ, ով այդ ուսմունքին տվել է համընդգրկուն ու համակարգված այնպիսի մի ձև, որի մեջ այդ ուսմունքը Չինաստանում ու սահմանակից մի շարք երկրներում - հատկապես Ճապոնիայում ու Կորեայում - ձեռք է բերել ուղղափառ գաղափարախոսության կարգավիճակ

Չժու Սի
Ծնվել է	հոկտեմբերի 18, 1130
Ծննդավայր	Youxi County, Nanjian Zhou, Սուն դինաստիա
Մահացել է	ապրիլի 23, 1200 (69 տարեկան)
Մահվան վայր	Չինաստան
Գերեզման	Zhu Xi's tomb
Քաղաքացիություն	Սուն դինաստիա
Կրոն	Կոնֆուցիականություն
Գիտական աստիճան	Ցզինշի (1148)
Երկեր	Zizhi Tongjian Gangmu?
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրող, փիլիսոփա, պատմաբան և կոմպոզիտոր
Ամուսին	Liu Shi?
Ծնողներ	հայր՝ Zhu Song?, մայր՝ Zhu Shi?
Երեխաներ	Zhu Shu?, Zhu Ye? և Zhu Zai?
Zhu Xi Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Չժու Սին ծնվել է 1130 թվականի հոկտեմբերի 18-ին, Ֆուցզին մարզի Յուսի գավառակում, մտավորականի ընտանիքում։ Նրա պապը՝ համեստ վաստակի տեր մի խորագիտակ կոնֆուցիական, քաջալերում էր երեխաներին, որ լավ սովորեն, ձգտեն ինքնակատարելագործվել՝ կանխատեսելով, որ հինգ սերունդ անընդմեջ կոնֆուցիական առաքինություններ կուտակած իրենց տոհմում ականավոր հետնորդ է ծնվելու։

Չժու Սիի հայրը՝ Չժու Սունը, բարձրագույն գիտական կոչման էր հասել 21 տարեկան հասակում՝ 1118 թվականին փայլուն կերպով հանձնելով պետական քննությունները։ Պետական ծառայության մեջ գտնվելով մայրաքաղաքում՝ Հյուսիսային Սունի անկման ականատեսն էր դարձել, արքունիքի հետ տեղափոխվել էր հարավ և հանդես էր գալիս որպես Ցզին տոհմի հետ հաշտության դաշնագրի կնքման կրքոտ հակառակորդ. հենց դրա պատճառով էլ նրան պաշտոնանկ են արել, նշանակել ցածր պաշտոնի և ուղարկել գավառ, որտեղ էլ կարճ ժամանակ անց մահացել է։

Չժու Սին մանուկ հասակից ի հայտ է բերել արտակարգ ընդունակություններ, չորս տարեկանից, մոր հսկողությամբ, սկսել է դասական կրթություն ստանալ։ Արտակարգ վաղ տարիքում էլ (տասնութ տարեկան հասակում՝ սովորական դարձած 35-ի փոխարեն) հասել է ցզինշի աստիճանի, որն իրավունք էր տալիս վարչական ղեկավար պաշտոն զբաղեցնելու։ Նրան ուղարկել են պաշտոնավարելու Ֆուցզին մարզի հարավում գտնվող Տունյան գավառակում։ Այստեղ նա փոփոխել է հարկահավաքության կարգը, բարելավել ոստիկանության, դպրոցի ու գրադարանի աշխատանքը, մշակել ու կիրառել որոշակի արարողակարգեր։ Իր եռանդուն, մտածված գործելակերպով 26 տարեկանում բնակչության շրջանում այնպիսի հարգանք է վաստակել, որ տեղական դպրոցում նրա պատվին խորան, աղոթարան են ձևավորել։

33 տարեկանում Չժու Սին առաջին անգամ արժանացել է կայսեր մոտ ընդունելության և նշանակվել ռազմական ակադեմիայի պրոֆեսոր, սակայն երկու տարի անց թողել է պաշտոնը և այդուհետև, չնայած իշխանությունները մշտապես ջանացել են նրան պետական ծառայության ներգրավել, մերժել է բոլոր հրապուրիչ առաջարկությունները՝ գերադասելով զբաղվել գիտական, գրական, մանկավարժական աշխատանքներով։

Չժու Սիի վրա խոր ազդեցություն է գործել չին մտածող Լի Թունը, ում նա այցելել էր Տունյան մեկնելուց առաջ։ 1158 թվականին Չժու Սին կրկին այցելել է նրան, իսկ երկու տարի անց մի քանի ամիս անցկացրել հետը՝ ուսանելու նպատակով։ Լի Թունը Չեն Հաոյի և Չեն Իի հետևոդներից էր, այդ պատճառով էլ Չժու Սիի հիմնադրած մտավոր ուղղությունը երբեմն վերագրում են Չեն-Չժու դպրոցին։

1178 թվականին Չժու Սին վերադարձել է պետական ծառայության։

Չժու Սիի արձանը Լուշին լեռներում՝ ,,Ճերմակ եղջերվի քարանձավ,, ակադեմիայի բակում

1179—1183 թվականներին լինելով Նանկին մարզի ղեկավարը՝ ստեղծել է Չինաստանում այն տարիներին լայն ճանաչում գտած Բայ-Լու Լուն դպրոցը («Ճերմակ եղջերվի քարանձավ»-ը)։

Հետագայում մի քանի անգամ, սակայն ոչ երկար ժամկետներով, նշանակվել է վարչական բարձր պաշտոնների։ Քաղաքականության մեջ նա անհաշտ դիրք է գրավել Չինաստանի այն ժամանակների գլխավոր թշնամու՝ չժուրչժենյան պետության, Ցզին տոհմի նկատմամբ։ Դա հակառակ էր մարտաշունչ հարևանին խաղաղեցնելո նպատակով իշխանությունների վարած քաղաքականության առանցքային գծին, և զարմանալի չէ, որ Չժու Սին ընդամենը ինը տարի է մնացել պետական պաշտոնի և սոսկ 46 օր էլ դասախոսել է պալատում։ 1195 թվականին, գահակալին իր հերթական քննադատական զեկուցագիրն ուղարկելուց հետո, կանխազգալով գալիք աղետները, նա գուշակություն է արել ըստ Չժոու Իի «Փոփոխությունների գրքի». դուրս է եկել 33-րդ հեքսագրամը՝ «Դուն»ը, այսինքն՝ «Փախուստ»-ը (հետագայում նա այդ հեքսագրամը ներառել է իր «Դուն Վեն» կեղծանվան մեջ, որը նշանակում է «Փախուստի դիմած ծերուկ»)։

Կյանքի մեծ մասը գտնվելով պետական ծառայությունից դուրս՝ Չժու Սին երկար տարիներ ապրել է աղքատության մեջ և ստիպված է եղել ապրուստի միջոցներ հայթայթել գրահրատարակչական գործունեությամբ, որը, կոնֆուցիականների կարծիքով, արժանավայել գործ չէր։ Այդուհանդերձ, նա իր աշխատանքով ոչ միայն օրվա հացն է վաստակել, այլև իր գաղափարները տարածելու հնարավորություն է ստացել։ Չժու Սին ամենաբեղմնավոր հեղինակներից է եղել. գրել է շուրջ ութսուն ստեղծագործություն։ Նրա թողած գրավոր ժառանգության արժեքավոր մասն են համարվում նաև մոտ 2 հազար նամակները և գրի առնված իմաստասիրական երկխոսությունները, որոնք ամփոփվել են 140 գլուխներում և համարվում են ամենածավալունը չինական գրականության մեջ։ Ունեցել է 467 աշակերտ (ավելին, քան մեկ այլ կոնֆուցիական)։ Հիմնադրել է ռեկորդային թվով ուսումնական հաստատություններ, մասնակցել 21 ակադեմիաների աշխատանքին։ Սերունդներին է փոխանցել հսկայական քանակությամբ վայելչագրական գրառումներ, նկարների մակագրություններ, և հենց իրեն էլ են բազմիցս պատկերել թղթի կամ քարի վրա։

1196 թվականին բարձրաստիճան մի պաշտոնյայի ընդունելության ժամանակ ըստ սահմանված ծիսակարգի չվարվելու, արարողակարգային ճաշացանկը պահպանած չլինելու, ազատ վարվեցողություն դրսևորած լինելու պատճառով Չժու Սինը մեղադրվել է տասից ավելի հանցանքների մեջ, ներառյալ որդիական հարգանք ու կայսեր նկատմամբ պատշաճ վերաբերմունք չդրսևորելը, հերետիկոսություն տարածելը։ Հետևանքը եղել է այն, որ նրան զրկել են բոլոր աստիճաններից ու կոչումներից, իսկ նրա ուսմունքը հայտարարել արգելված։ Հալածանքների դրդողն ու կազմակերպիչը Չժու Սիի քաղաքական հակառակորդն էր՝ կառավարության ղեկավար Հան Թուժուն։ Սակայն մահվանից մեկ տարի առաջ՝ 1199 թվականին Չժու Սին արդարացվել է, իսկ 1209 թվականին, ետմահու, նրան շնորհվել է Վեն (Մշակույթի պատվարժան ազնվատոհմիկ անձ) անունը, 1230 թվականին՝ Հույ-գո-գուն (իշխանաց իշխան) տիտղոսը, 1241 թվականին էլ ընդգրկել են կոնֆուցիական մեծագույն հեղինակությունների շարքում, նրա անունը կրող աղյուսիկ տեղադրել Կոնֆուցիուսի պեկինյան տաճարում։ Կառավարության ղեկավար Հան Թուժուի մահից հետո Չժուն Սիի ուսմունքը, որ նեոկոնֆուցիականության մի ճյուղն է, տիրապետող, գերիշխող փիլիսոփայություն է դարձել նաև Սոն արքունիքում։

Չժու Սիի հիշատակին կառուցված տաճարը Հուիշանում

Չժու Սին վախճանվել է 1200 թվականի ապրիլի 23-ին, Ֆուցզյան մարզի Կաոտին բնակավայրում։ Չնայած նրա և՛ անձի, և՛ ուսմունքի նկատմամբ սանձազերծված հալածանքներին՝ հազարավոր խիզախ մարդիկ են մասնակցել մեծ փիլիսոփայի հուղարկավորությանը։

Ներկայիս Չինաստանում Չժու Սիին պատվում են որպես կոնֆուցիականության տասներկու մեծագույն փիլիսոփաներից մեկի, շատերը նրան համարում են երկրորդ խոշորագույն փիլիսոփան Կոնֆուցիուսից հետո և Հարավարևելյան Ասիայի երկրների երեք մեծ իմաստուններից մեկը։ Գնահատելով նրա հսկայական ավանդը չինական մտավոր ժառանգությունը հարստացնելու գործում՝ «Լայֆ» ամսագիրը (Life (Magazin) հազարամյակի 100 կարևորագույն անձանց՝ իր կազմած ցանկում Չժու Սիին հատկացրել է 45-րդ տեղը։

Ժառանգությունը

Չժու Սին իրենից հետո թողել է փիլիսոփայական մեծածավալ ժառանգություն, այդ թվում՝ 300 գլխից բաղկացած աշխատություններ, շուրջ հազար խոհափիլիսոփայական բանաստեղծություն։

Իր փիլիսոփայական ուսմունքով նա իրականացրել է Տայցզիի կոնֆուցիական մեկնության համատեղումը Անսահմանի դաոսական դոկտրինի հետ՝ նշելով, որ տիեզերքի և մարդու մասին գիտելիքները պետք է կիրառվեն յուրաքանչյուր առանձին անհատի կատարելագործման, ընտանիքի ամրապնդման, պետության կարգաբերման և աշխարհի ներդաշնակության վերականգնման նպատակով։ Չժու Սին հաստատում է ցի և լի հասկացությունների՝ յուրաքանչյուր առարկայի, իրի հիմքում ընկած այդ նախասկիզբների, հակընդդեմ բնույթը։

Չժու Սիի մեծագույն վաստակներից է համարվում կոնֆուցիական քառագրքի՝ իր իսկ կողմից առանձնացված ու մեկնաբանված «Լունյույ»,,,Մենցզի,, «Չժունյուն», «Դասյուե» գրքերի ստեղծումը, քառագիրք, որ Մին և Ցին արքայատոհմերի օրոք դարձել էր դասական կոնֆուցիական կրթության հիմքը։

Չժու Սին՝ որպես մանկավարժ ունեցել է բազմաթիվ շնորհալի սաներ, որոնցից են հետագայում փիլիսոփայական ուշագրավ, մեծարժեք աշխատություններ հեղինակած Կե Սյուեն, Չեն Չունը, Տեն Դեցույը և այլք։

Չինաստանի համար առանձնահատուկ հասարակական նշանակություն է ունեցել «Ցզյա-լի» («Ընտանեկան ծիսակարգեր») տրակտատը, որը կազմվել է Չժու Սիի կողմից կամ նրա ղեկավարությամբ։ Այդ տրակտատում հանգամանորեն շարադրված են չափահասության, հարսանիքի, հուղարկավորության, նախնիների մեծարման արարողակարգերը։ Դրա պարզեցված հրատարակությունները հիմք են դարձել չինական հասարակության հետագա կոնֆուցիական ինդոկտրինացման համար։ Այլևայլ սկզբունքների թվում Չժու Սին հաստատում է ընտանիքում կնոջ ստորադասված վիճակը, ընդ որում՝ ավելի խիստ ձևով, քան ընդունված էր սույան ժամանակների կոնֆուցիական ընտրյալ խավում. կինը չպետք է ունենար ֆինանսական անկախություն, չպիտի իրեն նվիրեր որևէ գիտության կամ արվեստի, չէր ունենալու ամուսնալուծվելու, երկրորդ անգամ ամուսնանալու իրավունք։ Ծանր պարտավորություններ էին դրվում նաև երկու սեռերի երիտասարդների վրա։

Պատմական դերը

Յուան արքայատոհմի իշխանության օրոք՝ 1313 թվականից Չժու Սիի ուսմունքը պաշտոնապես մտցվել է գիտական կոչման կամ բարձրաստիճան պաշտոնի համար հանձնվող քննությունների համակարգի մեջ։

Քսաներորդ դարի 30-ական թվականներին Ֆեն Յուլանի և Չինաստանի սահմաններից դուրս ապրող, հետկոնֆուցիականության ներկայացուցիչ մի շարք չին փիլիսոփաների կողմից փորձեր են կատարվել արդիականեցնելու այդ ուսմունքը։ Ճապոնիայում Չժու Սիի ուսմունքը տարածվել է Սյուսիգակու (朱子学, Չժու Սիի դպրոց) անվամբ։ Այդ դպրոցի առավել ազդեցիկ ներկայացուցիչներն էին Ֆուձիվարա Սեյկան (1561—1619 թթ.) և վերջինիս աշակերտ Հայասի Ռաձանը, որոնց ջանքերով ստեղծված չժուսիական կրթական համակարգը գործել է մինչև «Մեյձի հեղափոխությունը» (1867—1868 թթ..):

Կորեայում չին մեծ փիլիսոփայի ուսմունքն ստացել է չուջահակ (կորեերեն՝ 주자학) անվանումը։ Դրա առաջին քարոզիչները 13-14-րդ դարերում Չինաստանում ուսանած երիտասարդներն էին։ Իսկ կորեական ուղղափառ չժուսիականության հիմնադիր համարվում է Կորյո պետության առաջին նախարար Չոն Մոնջուն (XIV դար)։ XVI դարում Կորեայում ստեղծվել է չժուսիական խոշորագույն դպրոց, որը հայտնի է սոննիհակ կամ լիհակ անվամբ (պատճենված է չինարեն 理學 լիսյուեից)։ XIX դարի վերջերին այդ ուսմունքը կորեացի համակիրների կողմից ընկալվել է որպես ճապոնական բռնության դեմ մղվող պայքարում չինացիներին ու կորեացիներին միավորող գաղափարական կարևորագույն տարր։

Չժու Սիի պատմական դերի գնահատման հարցը, Չինաստանի կայսերական ողջ ժառանգության հետ մեկտեղ, XX դարում ենթարկվել է վերաիմաստավորման. նրա ուսմունքն ու գաղափարախոսությունը նշվել է այն գործոնների թվում, որոնք հանգեցրել են Չինաստանի անկմանը։ Այդ կարգի մեղադրանքները, կամա թե ակամա, դարձյալ խոսում են նրա պատմական նշանակության մասին։

Տես նաև

• Կոնֆուցիականություն

Գրականություն

• Алексеев В. М. Китайская литература. М., 1978, с. 429—498
• Голыгина К. И. «Великий предел». Китайская модель мира в литературе и культуре (I—XIII вв.). М., 1995, с. 306—323
• Гусаров В. Ф. Непоследовательность Конфуция и дуализм философии Чжу Си.// Третья научная конференция «Общество и государство в Китае». Т.1. М., 1972.
• Зайцев В. В. О формировании философского учения Чжу Си // Из истории китайской философии: становление и основные направления (даосизм, буддизм, неоконфуцианство). М., 1978.
• История китайской философии. М., 1989, с. 332—349
• Кобзев А. И. Философия китайского неоконфуцианства. М., 2002, указатель
• Краснов А. Б. Учение Чжу Си о природе человека // Конфуцианство в Китае. Проблемы теории и практики. М., 1982. С.126-148..
• Мартынов А. С. Чжу Си и официальная идеология императорского Китая // Конфуцианство в Китае. Проблемы теории и практики. М., 1982. С.111-125.
• Мартынов, А. С. Буддизм и конфуцианцы. Су Дун-по (1036—1101) и Чжу Си (1130—1200) // Буддизм, государство и общество в странах Центральной и Восточной Азии в средние века. — М.: Наука, 1982. — С. 206—316.
• Панфилов, С. С. Отношение Чжу Си к буддийской традиции // Шестая буддологическая конференция: Тезисы / Сост. С. Э. Коротков, Е. А. Торчинов. — СПб.: 1999. — С.38—42.
• Тиллман Х. К. Сознание Неба (тянь) в системе воззрений Чжу Си // Ретроспективная и сравнительная политология. Публикации и исследования. Вып. I.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1991. — С.302-319.
• Фицджеральд, С. П. Китай. Краткая история культуры. / Пер. с англ. Р. В. Котенко. — СПб.: Евразия, 1998. ISBN 5-8071-0010-7 — Глава XX. Чжу Си и неоконфуцианство
• Лю Шу-сянь. Чжу-цзы чжэсюэ сысян ды фачжань юй ваньчэн (Развитие и формирование философской мысли Учителя Чжу [Си]). Тайбэй, 1986
• Сюн Вань. Чжу-цзы ли-сюэ юй фо-сюэ (Учение о принципе учителя Чжу [Си] и буддизм) // Хуаган фо-сюэ сюэбао. Вып. 7. 01.1984, с. 261—285
• Сю-сигаку тайкэй (Общий курс учения Чжу Си). Т. 1-9. Токио, 1974-75
• Фань Шоу-кан. Чжу-цзы цзи ци чжэсюэ (Учитель Чжу [Си] и его философия). Пекин, 1983
• Цянь Му. Чжу-цзы синь сюэ ань (Новый отчет об учении Учителя Чжу [Си]). Т. 1-5. Тайбэй, 1971
• Чжан Ли-вэнь. Чжу Си сысян яньцзю (Исследование идеологии Чжу Си). Пекин, 1981
• Чэнь Лай. Чжу Си чжэсюэ яньцзю (Исследование философии Чжу Си). Пекин, 1987
• Adler J.A. The Inter-penetration of Stillness and Activity in Chu Hsi`s Appropriation of Chou Tun-i // Association for Asian Studies Annual Meeting. Bost., 1999
• Angle S.C. The Possibility of Sagehood: Reverence and Ethical Perfection in Zhu Xi`s Thought // JCP, № 25 (3), 09.1998, p. 281—303

Չժու Սիի՝ 1194 թ. գրած պաշտոնական նամակներից մեկը

• D. Bodde. Philosophy of Chu Hsi, Camb., 1942
• Bruce J.P. Chu His and His Masters. L., 1923
• Chan Wing-tsit. Chu Hsi: Life and Thought. Hong Kong, 1986
• Chan Wing-tsit. Chu Hsi: New Studies. Honolulu, 1989
• Ch`eng Chung-ying. New Dimensions of Confucian and Neo-Confucian Philosophy. Albany, 1991
• Ching J. The Reli-gious Thought of Chu Hsi. N.Y., 2000
• Chu Hsi and Neo-Confucianism. Honolulu, 1988
• De Bary W.T. Neo-Confucian Orthodoxy and the Learning of the Mind-and-Heart. N.J., 1981
• Gardner D.K. Chu Hsi and the Ta-hsueh: Neo-Confucian Reflection on the Confucian Canon. Camb. (Mass.), 1986
• Kim Yung Sik. The Natural Philosophy of Chu Hsi (1130—1200). Phil., 2000
• Le Gall S. Le philosophe Tchou Hi, sa doctrine, son influence. Chang-hai. 1894
• Munro D.J. Images of Human Nature: A Sung Portrait. Princ., 1988
• Sargent G.E. Tchou Hi contre le Bouddhisme. P., 1955
• Tillman H.C. Utilitarian Confucianism: Ch`en Liang`s Challenge to Chu Hsi. Camb. (Mass.), 1982.
• Tillman H.C. Confucian Discourse and Chu Hsi’s Ascendancy (1992);
• J. Percy Bruce. Chu Hsi and His Masters, Probsthain & Co., London, 1922.
• Daniel K. Gardner. Learning To Be a Sage, University of California Press, Berkeley, 1990. 0-520-06525-5.
• Bruce E. Carpenter. 'Chu Hsi and the Art of Reading' in Tezukayama University Review (Tezukayama daigaku ronshū), Nara, Japan, no. 15, 1977, pp. 13–18. ISSN 0385-7743
• Wing-tsit Chan, Chu Hsi: Life and Thought (1987). 0-312-13470-3.
• Wing-tsit Chan, Chu Hsi: New Studies. University of Hawaii Press: 1989. 978-0-8248-1201-0
• Gedalecia, D (1974). "Excursion Into Substance and Function." Philosophy East and West. vol. 4, 443-451.
• Hoyt Cleveland Tillman, Utilitarian Confucianism: Ch‘en Liang's Challenge to Chu Hsi (1982)
• Wm. Theodore de Bary, Neo-Confucian Orthodoxy and the Learning of the Mind-and-Heart (1981), on the development of Zhu Xi's thought after his death
• Wing-tsit Chan (ed.), Chu Hsi and Neo-Confucianism (1986), a set of conference papers
• Donald J. Munro, Images of Human Nature: A Sung Portrait (1988), an analysis of the concept of human nature in Zhu Xi's thought
• Joseph A. Adler, Reconstructing the Confucian Dao: Zhu Xi's Appropriation of Zhou Dunyi (2014), a study of how and why Zhu Xi chose Zhou Dunyi to be the first true Confucian Sage since Mencius
• McClatchie, Thomas (1874). Confucian Cosmogony: A Translation of Section Forty-nine of the Complete Works of the Philosopher Choo-Foo-Tze. Shanghai: American Presbyterian Mission.
• Bruce, J. Percy (1922). The philosophy of human nature. London: Probsthain.
• Wing-tsit Chan (1963), A Source Book in Chinese Philosophy. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Gardner, Daniel (1986). Chu Hsi and Ta-hsueh: Neo-Confucian Reflection on the Confucian Canon. Cambridge: Harvard UP.
• Chan, Wing-tsit (1967). Reflections On Things at Hand. New York: Columbia University Press.
  • A full translation of 近思錄.
• Gardner, Daniel K. (1990). Learning to be a sage: selections from the Conversations of Master Chu, arranged topically. Berkeley: U. California Press. ISBN 0520909046.
• Wittenborn, Allen (1991). Further reflections on things at hand. Lanham: University Press of America. ISBN 0819183725.
  • A full translation of 續近思錄.
• Ebrey, Patricia (1991). Chu Hsi's family rituals. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ISBN 0691031495.
  • A full translation of 家禮.
• Adler, Joseph A. (2002). Introduction to the study of the classic of change (I-hsüeh ch'i-meng). Provo, Utah: Global Scholarly Publications.
  • A full translation of 易學啟蒙.
• Adler, Joseph A. (2014). Reconstructing the Confucian Dao: Zhu Xi's Appropriation of Zhou Dunyi). Albany: SUNY Press.
  • Full translation of Zhu Xi's commentaries on Zhou Dunyi's Taijitu shuo 太極圖說 and Tongshu 通書.

Չժու Սիի միջնադարյան դիմանկարներից

Արտաքին հղումներ

• Zhu Xi and his Calligraphy Gallery at China Online Museum
• Zhu Xi's large-character calligraphy from the Yijing
• Chu Hsi and Divination - Joseph A. Adler
• Չժու Սին գուտենբերգի նախագծում
• First part of the Classified Conversations of Master Zhu
• Кобзев А.И. Чжу Си // Духовная культура Китая: энциклопедия: в 5 т.. — М.: Изд. фирма «Восточная литература» РАН, 2006. — Т. 1. Философия. — С. 593-596.

Աղբյուրներ

• Чжу-цзы да цюань (Полное [собрание сочинений] Учителя Чжу). Т. 1-12. Тайбэй, 1970;
• Чжу-цзы юй лэй (Классифицированные речи Учителя Чжу). Кн. 1-8. Пекин, 1986;
• Чжу Си. Натурфилософия. Природа человека, его сознание, воля и чувства. О воспитании и знании / Пер. М. Л. Титаренко // Антология мировой философии. Т. 1, ч. 1. М., 1969;
• Чжу Си. Син. Жэнь у чжи син (Природа-син. Природа-син человека и вещей / Пер. В. В. Зайцева) // Человек как философская проблема: Восток-Запад. М., 1991;
• О сознании (Синь): Из философского наследия Чжу Си / Пер. с кит. А. С. Мартынова и И. Т. Зограф; Вступ. ст. и коммент. к пер. А. С. Мартынова; грам. очерк И. Т. Зограф. — М.: Восточная литература, 2002. — 318 с — (Памятники письменности Востока. СХХII).
• De Harles Ch. (tr.). Tchou Hi. La Siao Hio, ou morale de la jeunesse. P., 1889;
• Bruce J.P. (tr.). The Philosophy of Human Nature by Chu Hsi. L., 1922;
• Graf O. (verdeut.) Tschu Hsi. Djin-si lu, die sungkonfuzianische Summa. Bd 1-3. Tokio, 1953—1954;
• Chan Wing-tsit (tr.). Reflections on Things at Hand: The Neo-Confucian Anthology Compiled by Chu His and Lü Tsu-ch`ien. N.Y., L., 1967;
• Gardner D.K. (tr.). Chu Hsi. Learning to be a Sage: Selections from the Conversations of Master Chu, Arranged Topically. Berk., 1990;
• Ebrey P.B. (tr.) Chu Hsi`s Family Rituals: A Twelfth Century Manual for the Performance of Cappings, Weddings, Funerals and Ancestral Rites. Princ., 1991.
• John Berthrong, Concerning Creativity—A Comparison Of Chu Hsi, Whitehead, And Neville. Albany: SUNY Press, 1998. 254 p. ISBN 0-7914-3944-5.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չժու Սի» հոդվածին։