Շետաբ բանկային համակարգ

վճարային համակարգ
Բնագավառ	ֆինանսական ծառայություններ
Ստեղծում	2002
Երկիր	Իրան
Կազմակերպչաիրավական ձև	հանրային ընկերություն
Գլխամասի վայր	Իրան
Product or material produced or service provided	վճարային համակարգ
Պաշտոնական կայք	www.cbi.ir/page/15728.aspx

Շետաբ (պարս.՝ شتاب), պաշտոնապես Միջբանկային տեղեկատվության փոխանցման ցանց ( պարս.՝ شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی), Իրանում օգտագործվող էլեկտրոնային բանկային մաքսազերծման և ավտոմատացված վճարումների համակարգ է։ Համակարգը ներդրվել է 2002 թվականին՝ նպատակ ունենալով ստեղծել միասնական ողնաշար Իրանի բանկային համակարգի համար՝ բանկոմատով, EFTPOS-ով և այլ քարտերով գործարքներ իրականացնելու համար։

Մինչև դրա ներդրումը, իրանական որոշ բանկեր թողարկում էին քարտեր, որոնք աշխատում էին միայն թողարկող բանկերի բանկոմատների և POS մեքենաների վրա։ Շետաբի ներդրումից ի վեր բոլոր բանկերը պետք է հավատարիմ մնան դրա չափանիշներին և կարողանան միանալ դրան։ Ավելին, թողարկված բոլոր կրեդիտային կամ դեբետային քարտերը պետք է համատեղելի լինեն Շետաբի հետ։ 2017 թվականի վերջի դրությամբ Շետաբ համակարգին միացված է եղել 54300 բանկոմատ^[1]։

Պատմություն խմբագրել

Շետաբը ներդրվել է 2002 թվականին, և այժմ Իրանի բոլոր քարտեր թողարկող բանկերը պարտավոր են միանալ համակարգին^[2]։

2005 թվականին կառավարությունը Իրանի Կենտրոնական բանկին և իրանական բանկերին, հիմնականում պետական սեփականություն հանդիսացող, պարտավորեցրել է մինչև 2005 թվականի մարտը ստեղծել բոլոր անհրաժեշտ ենթակառուցվածքները (կարգավորիչ, ապարատային, ծրագրային ապահովում) Իրանում էլեկտրոնային փողերը ամբողջությամբ գործարկելու համար։ Թեև այս պլանը դեռ ամբողջությամբ չի իրականացվել, տեղական դեբետային/վարկային քարտերն այժմ սովորական են և վերացրել են էլեկտրոնային առևտրի (ազգային մասշտաբով) աճի հիմնական խոչընդոտը, ինչպես նաև էլեկտրոնային կառավարման նախաձեռնությունների ամբողջական կիրառումը^[3]։ Մինչև 2010 թվականը ակնկալվում է, որ կթողարկվի 12 միլիոն քարտ, որոնք բոլորն աշխատում են Շետաբ համակարգով^[4]։

Գյուղատնտեսական բանկը (Քեշավարզի բանկ) առաջին իրանական բանկն էր, որը միացել է Շետաբ համակարգին^[5]։

2007 թվականին, նախքան Իրանի դեմ նոր պատժամիջոցների սահմանումը, Tetra-Tech ՏՏ ընկերությունը հայտարարել է, որ Visa-ի և Mastercard-ի օգտագործումն այժմ հնարավոր է առցանց վաճառքի և Իրանի էլեկտրոնային քարտերի տերմինալներում, առևտրի կենտրոններում, հյուրանոցներում, ռեստորաններում և տուրիստական գործակալություններում իրանցիների և օտարերկրյա զբոսաշրջիկների համար^[6]։ Իրանի էլեկտրոնային առևտուրը մինչև 2009 թվականի մարտը հասնել է 10,000 միլիարդ ռիալի (1 միլիարդ ԱՄՆ դոլար)^[7]։

Կապակցում խմբագրել

2005թ. մարտին պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել Իրանի Կենտրոնական բանկի և Բահրեյնի բանկոմատների ցանցի՝ Benefit-ի, ինչպես նաև Արաբական Միացյալ Էմիրությունների UAES-ի միջև՝ իրենց համակարգերը Շետաբի ցանցին միացնելու վերաբերյալ։
2005 թվականի հոկտեմբերին Իրանը և Չինաստանը կապել են իրենց բանկային համակարգերը^[8]։
2006թ. հուլիսին Շետաբ համակարգը միացվել է Քաթարի բանկոմատների ցանցին (NAPS)^[9]:
2008թ. մայիսին Իրանի ավտոմատացված բանկոմատների ցանցը միացվել է Բահրեյնի, Քաթարի և Քուվեյթի ցանցերին, ինչը հնարավորություն է տալիս հաճախորդներին անմիջականորեն մուտք ունենալ դեպի իրենց հաշիվները Իրանից և արաբական երկրներից^[10]։
2016 թվականի դեկտեմբերին նախատեսվում էր կարճաժամկետ կապ հաստատել ճապոնական JCB-ի և Չինաստանի UnionPayի, և երկարաժամկետ կտրվածքով Visa-ին և Mastercard-ի հետ^[11]։

Անդամներ խմբագրել

2020 թվականի դրությամբ իրանական գրեթե բոլոր բանկերը և Կատարի, Քուվեյթի և Բահրեյնի որոշ միջազգային բանկերը Շետաբ համակարգի անդամ են, հետևյալ հերթականությամբ^[1]^[12].

Ազդեցություն խմբագրել

2006 թվականի դրությամբ Իրանը դեռևս շատ փողի վրա հիմնված հասարակություն էր։ Ակնկալվում է, որ միասնական մաքսազերծման համակարգը, ինչպիսին է Շետաբը, կապահովի զգալիորեն ավելի մեծ արդյունավետություն, կնվազեցնի հանցավորությունը, կնվազեցնի փողի տպագրության ծախսերը և կբարելավի հարկերի հավաքագրումը, ի թիվս այլ առավելությունների^[4]։ Ակնկալվում է նաև, որ այն կբարելավի այն քաղաքացիների կյանքի որակը, որոնցից, երբ համակարգը լիովին գործարկվի, այլևս չի պահանջվի զգալի ժամանակ ծախսել անձամբ կազմակերպելու համար և, հետևաբար, կկարողանան գործողություններ իրականացնել անմիջապես հեռախոսով կամ համացանցի միջոցով^[4]։ Համակարգի ազդեցությունն արդեն զգացվում է, քանի որ կորպորացիաները հիմնում են էլեկտրոնային առևտուր, մատակարարման ցանցեր, առցանց բանկային և մանրածախ առևտրի համակարգեր^[13]^[14]։

Տես նաև խմբագրել

Իրանական ռիալ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 «Number of active ATMs in Iran». Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 29-ին.
↑ «Payment Systems in the I.R.Iran». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2006 թ․ հուլիսի 30-ին.
↑ «Information and communications technology (ICT) to Iran - for Australian exporters - Austrade». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 9-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Iran Daily - Economic Focus - 10/27/05 Արխիվացված 2006-04-27 Wayback Machine
↑ Agri bank - About Us Արխիվացված 2006-10-06 Wayback Machine
↑ «VISA and MasterCard usage possible in Iran». payvand.com. 2007 թ․ փետրվարի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 14-ին.
↑ IRNA: Iran's e-commerce to reach rls10,000b Արխիվացված 2009-08-15 Wayback Machine Retrieved December 3, 2008
↑ Iran’s SHETAB system to be connected to Chinese banks Արխիվացված 2011-05-24 Wayback Machine
↑ «Archived copy» (PDF). www.qcb.gov.qa. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 30-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
↑ Iran Daily - Domestic Economy - 05/31/08
↑ «Iranian Bank Cards' Int'l Linkup by March». Financial Tribune (ամերիկյան անգլերեն). 2016 թ․ դեկտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 14-ին.
↑ «Agri bank - MehrCard». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 8-ին.
↑ «Find Local Contractors | Home Remodeling Contractors on Ecnext». goliath.ecnext.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ մարտի 14-ին.
↑ Iran Daily Արխիվացված 2006-05-17 Wayback Machine

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Annual Reviews - Reports by the Central Bank of Iran, including Shetab and electronic banking statistics.
Iran-Daily: Banking Reforms (Press article)

[autogenerated1-1] 1,0 ^1,1 «Number of active ATMs in Iran». Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 29-ին.

[2] «Payment Systems in the I.R.Iran». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2006 թ․ հուլիսի 30-ին.

[3] «Information and communications technology (ICT) to Iran - for Australian exporters - Austrade». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 9-ին.

[autogenerated2-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Iran Daily - Economic Focus - 10/27/05 Արխիվացված 2006-04-27 Wayback Machine

[5] Agri bank - About Us Արխիվացված 2006-10-06 Wayback Machine

[6] «VISA and MasterCard usage possible in Iran». payvand.com. 2007 թ․ փետրվարի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 14-ին.

[7] IRNA: Iran's e-commerce to reach rls10,000b Արխիվացված 2009-08-15 Wayback Machine Retrieved December 3, 2008

[8] Iran’s SHETAB system to be connected to Chinese banks Արխիվացված 2011-05-24 Wayback Machine

[9] «Archived copy» (PDF). www.qcb.gov.qa. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 30-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)

[10] Iran Daily - Domestic Economy - 05/31/08

[11] «Iranian Bank Cards' Int'l Linkup by March». Financial Tribune (ամերիկյան անգլերեն). 2016 թ․ դեկտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 14-ին.

[12] «Agri bank - MehrCard». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 8-ին.

[13] «Find Local Contractors | Home Remodeling Contractors on Ecnext». goliath.ecnext.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ մարտի 14-ին.

[14] Iran Daily Արխիվացված 2006-05-17 Wayback Machine

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]