Վիքիպեդիա

Նոկտյուրն (գեղանկարչություն)

Նոկտյուրն (գեղանկարչություն), տերմին, որը հորինել է Ջեյմս Էբբոտ Մաք-Նեյլ Ուիսթլերը բնութագրելու համար գեղանկարչության ոճը, որը պատկերում է գիշերային կամ մթնշաղային տեսարաններ, կամ տեսարաններ, որտեղ բացակայում է ուղղակի լույսը։ Ավելի լայն իմաստով տերմինը սկսել է բնութագրել գիշերային տեսարաններ պատկերող ցանկացած նկար, ինչպիսին է Ռեմբրանդ վան Ռեյնի «Գիշերային դետք»ը[3][4]։

Ջեյմս Էբբոտ Մաք-Նեյլ Ուիսթլեր, Նոկտյուրն սևով և ոսկեգույնով՝ ընկնող հրթիռ , 1874[1][2]
Ռեմբրանդ վան Ռեյն, Գիշերային դետք (կտավ), 1642, Պետական թանգարան (Ամստերդամ), Ամստերդամ

Նկարագրություն խմբագրել

Ուիսթլերը այս երաժշտական տերմինը օգտագործել է իր ստեղծագործությունների վերնագրերում՝ «երազկոտ, մտածկոտ տրամադրություն» ստեղծելու համար[5]։ Ընդհանուր առմամբ իր ստեղծագործությունների վերնագրերի համար նա կիրառել է նաև այլ երաժշտական տերմիններ, ինչպիսիք են «սիմֆոնիա», «հարմոնիա», «վերադաշնակում», որպեսզի ընդգծի ստեղծագործության տոնային որակները և հանի շեշտը գեղանկարչության պատմողական և նկարագրողական ասպեկտի վրայից[6]։

«Նոկտյուրն» տերմինի կիրառությունը կարող է կապված լինել տոնալիզմի ընթացքի հետ, որը ի հայտ է եկել 19-րդ դարում Ամերիկայում և որը «բնութագրվում է մեղմ, ցրված լույսով, խլացված տոներով և օբյեկտների մառախլապատ նկարագրություններով․ այս ամենը աշխատանքները ներծծում են տրամադրության ուժեղ զգացմով»[7]։ Ձմեռային տեսարաններին զուգահեռ, նոկտյուրները եղել են տանալիզմի ընդհանուր թեմա[8]։ Ֆրեդերիկ Ռեմինգտոնը այս տերմինը օգտագործել է նաև վայրի արևմուտքը պատկերող գիշերային տեսարանների համար[9][10]։

Նոկտյուրներ նկարիչների աշխատանքներում խմբագրել

Ռեմբրանդ խմբագրել

Առաջին նկարիչը, որը աստիճանաբար ստեղծել է նոկտյուրն ոճով աշխատանքներ, եղել է Ռեմբրանդը (1606—1669)։ Տեսարաններից բացի, նրա դիմանկարներից շատերը եղել են նկարված այս ոճով։ Օրինակ «Հողմաղացը» (1645), և նրա բնանկարների մեծ մասը նկարվել է այնպես, որ նոկտյուրնի նման զգացողություն առաջացնի[11]։

  •  
    «Քրիստոսը Գալիլեայի ծովում փոթորկի ժամանակ», 1633 թվական, պատկերում է նոկտյուրնի տեսարան, որը վտանգի զգացողություն է առաջացնում
  •  
    Քրիստոսը և սամարացի կինը, 1659 թվական
  •  
    Լեհ ձիավոր, 1655

Ջեյմս Ուիսթլեր խմբագրել

 
Ջեյմս Ուիսթլեր, Նոկտյուրն սևով և ոսկեգույնով։ Հին կամուրջ Բատերսիիում 1872—1875[12][13]

«Նոկտյուրնը» եղել է տերմին, որը սովորաբար գործածվել է որոշակի տեսակի երաժշտական ստեղծագործություններում մինչև Ջեյմս Էբբոտ Մաք-Նեյլ Ուիսթլերը (1834-1903), ոգեշնչված երաժշտության լեզվով, սկսել է օգտագործել այս բառը իր բազմաթիվ աշխատանքներում[14]՝ («Նոկտյուրն՝ կապույտով և արծաթով» (1871)՝ Թեյթ պատկերասրահի հավաքածուում (Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա))[15]։

Ֆրեդերիկ Ռեմինգտոն խմբագրել

Ֆրեդերիկ Ռեմինգտոնը (1861-1909) այնքան հայտնի է եղել վայրի արևմուտքի իր նոկտյուրներով[16], որ 2003-2004 թվականներին կազմակերպվել է «Ֆրեդերիկ Ռեմինգտոն։ Գիշերվա գույն» ցուցահանդեսը, որը ցուցադրվել է Արվեստի ազգային պատկերասրահում և Գիլկրիզի թանգարանում[17]։ Ռեմինգտոնը իր նոկտյուրների մեծ մեծ մասը վրձնել է կյանքի վերջին տարիներին՝ նկարազարդումից նկարիչ-իմպրեսիաոնիստի կարերիային անցում կատարելիս։ Նմանատիպ օրինակներից է «Խուճապային փախուստ»-ը (1908)։

  •  
    Գիշերվա գեղեցկուհին՝ Սպիտակ Վիդրան արդեն տղա չէ 1900, մասնավոր հավաքածու
  •  
    Օրվա ավարտ 1904, Ֆրեդերիկ Ռեմինգտոնի գեղարվեստի ակադեմիա, Օգդենսբերգ, Նյու Յորք]]
  •  
    Զինված հյուրընկալություն, 1908, Հուդի գեղարվեստի ակադեմիա, Դորտմուդի քոլեջ, Գանովեր, Նյու Հեմպշիր]]
  •  
    Որսորդների ընթրիքը, 1909, Արևմտյան ժառանգության և կովբոյների ազգային գրադարան]], Օկլահոմա
  •  
    Լուսնի գայլ, 1909, Ամերիկյան արվեստի Ադիսոն պատկերասրահ]], Անդոմեր, Մասաչուսեթս
 
Թոմաս Իքինս, Հայավատա, 1870,[18]
 
Ռոբերտ Անրի, Ձյունը Նյու Յորքում, 1902, Արվեստի ազգային պատկերասրահ, Վաշինգտոն, Կոլումբիա շրջան

Ամերիկյան իմպրեսիոնիստների և այլ ամերիկյան ռեալիստների գիշերային տեսարաններ խմբագրել

 
Թոմաս Կոուլ, Կյանքի ճանապարհորդություն, Ծերություն, 1842, Ազգային գեղարվեստի պատկերասրահ
  •  
    Ջոն Սւնգեր Սարջենտ, Испанский танцор, 1879–1880, Ամերիկայի իսպանական միություն, Նյու Յորք
  •  
    Зима, Полночь 1894
  •  
    Ուիլիարդ Մետկալֆ, Մայիսյան գիշեր, 1906, Կորկորանի գեղարվեստի թանգարան
  •  
    Ջ․ Ալդեն Վեյր, Կամուրջի նոկտյուրն, հայտնի է որպես Նոկտյուրն՝ Քվինսբորի կամուրջНоктюрн - Мост Квинсборо, 1910, Հիշհորնի քանդակների թանգարան և այգի

Այլ շարժումների նկարիչների գիշերային տեսարաններ խմբագրել

 
Թոմաս Քոուլս, Տորնադո, 1835։ 1825 թվականին Հուդզոն Ռիվեր բնանկարիչների խմբի հիմնադիր, որը առաջատար է եղել1870-ական թվականների Ամերիկայում լանշաֆտային շարժման մեջ

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Whistler versus Ruskin, Princeton edu. Արխիվացված Հունիս 16, 2010 Wayback Machine Retrieved June 13, 2010
  2. ↑ [1] Արխիվացված 2012-01-12 Wayback Machine, from the Tate, retrieved April 12, 2009
  3. ↑ Свет в ночи. Ноктюрн в живописи. — Litres, 2017-09-05. — 242 с. — ISBN 9785457936409
  4. ↑ Геташвили Нина Викторовна История искусств. Европа и Россия: мастера живописи. — ОЛМА Медиа Групп, 2013-10-20. — 446 с. — ISBN 9785373053297
  5. ↑ «Tonalism and the "Nocturne». Detroit Institute of Arts. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  6. ↑ Anderson, Ronald and Anne Koval. (2002). James McNeill Whistler: Beyond the Myth. De Capo Press. p. 186. 0-786-71032-2. (Note: need to verify this was the edition used.)
  7. ↑ Marter, Joan. (2011). The Grove Encyclopedia of American Art, Volume 1 Oxford University Press. p. 54. 0195335791.
  8. ↑ Conrads, Margaret C. (1990). American Paintings and Sculpture at the Sterling and Francine Clark Art Institute. Contributor: Sterling and Francine Clark Art Institute. Hudson Hills. p. 148. 1555950507.
  9. ↑ «Artistic experiments». National Gallery of Art. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  10. ↑ «18 images of Remington's nocturnes on 18 web pages». National Gallery of Art. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  11. ↑ Robert Hughes (2006 թ․ փետրվարի 11). «The Enduring Genius of Rembrandt». The Guardian.
  12. ↑ Guardian of the nation's treasures
  13. ↑ A Pot of Paint: Aesthetics on Trial in Whistler v. Ruskin, Վերցված է 2009-05-26-ին
  14. ↑ «Images of many of Whistler's nocturne paintings, and some by his contemporaries, can be seen at this website for the Detroict Institute of Arts». Dia.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  15. ↑ Ronald Anderson and Anne Koval, James McNeill Whistler: Beyond the Myth, Carroll & Graf, New York, 1994, 978-0786701872
  16. ↑ «18 images of Remington's nocturnes on 18 web pages at the National Gallery of Art». Nga.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  17. ↑ «''The Color of Night'' exhibition website with extensive information and images about Frederic Remington and his paintings». Nga.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  18. ↑ «Tamsquare.net». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  19. ↑ «Johnhtwachtman.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 1-ին.
  20. ↑ Artnet.com
  21. ↑ Cowboyindian.com
  22. ↑ Philadelphia Museum of Art

Գրականություն խմբագրել

  • Holden, Donald. Whistler: Landscapes and Seascapes. Lakewood, New Jersey: Watson-Guptill Publications, 1984.
  • Anderson, Nancy with Alexander Nemerov and William Sharpe. Frederic Remington: The Color of Night. Washington, D.C.: National Gallery of Art, 2003.
  • Sharpe, William C. New York Nocturne: The City After Dark In Literature, Painting, and Photography, 1850—1950. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2008.
  • Simpson, Marc and others. Like Breath on Glass: Whistler, Inness, and the Art of Painting Softly. Williamstown, Massachusetts: Sterling and Francine Clark Art Institute, 2008 (printed by Yale University Press).
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նոկտյուրն_(գեղանկարչություն)&oldid=9489759» էջից