Յորքերի սպիտակ վարդ
Յորքերի սպիտակ վարդ (անգլ.՝ White Rose of York)՝ Յորքի տան հերալդիկ խորհրդանիշը և Յորքշիրի խորհրդանիշը[1]։
Պատմություն խմբագրել
Զինանշանը ծագում է 14-րդ դարից, Էդմունդ Լենգլիի՝ Յորքի առաջին դուքսի և Յորքերի դինաստիայի հիմնադրի ժամանակ, որն այն ժամանակ իշխող Պլանտագենետների կրտսեր ճյուղն էր[2]։ Վարդը կրոնական նշանակություն ունի, քանի որ այն խորհրդանշում է Աստվածածնին, ում հաճախ անվանում են Երկնքի Վարդ[2]։ Դանթեի «Աստվածային կատակերգությունում» հիշատակված սպիտակ վարդը ներկայացվում է որպես երկնային սիրո խորհրդանիշ։ Սպիտակ գույնը քրիստոնեական պատարագային սիմվոլիկայում նույնականացվում է լույսի, անմեղության, մաքրության, ուրախության և փառքի հետ[3]։
15-րդ դարի քաղաքացիական պատերազմների ժամանակ Անգլիայի գահի համար պայքարում սպիտակ վարդը Յորքերի խորհրդանիշն էր Լանքասթերների դինաստիայի դեմ մարտերում։ Լանքասթերների կարմիր վարդը հայտնվեց ավելի ուշ և խորհրդանշում էր իրենց դինաստիան, բայց ոչ իրական հակամարտության ժամանակ[2]։ Երկու վարդերի հակադրությունը պատերազմին տվեց մի ընդհանուր ընդունված անուն՝ Վարդերի պատերազմ (անունը հայտնվեց միայն 19-րդ դարում)։ Հակամարտությանը վերջ դրեց թագավոր Հենրի VII-ը, ով խորհրդանշականորեն միավորեց կարմիր և սպիտակ վարդերը Թյուդորների վարդի մեջ, որը դարձավ Թյուդորների դինաստիայի խորհրդանիշը։ 17-րդ դարի վերջում յակոբիտները որպես խորհրդանիշ վերցրեցին Յորքերի սպիտակ վարդը[4]։
1759 թվականի օգոստոսի 1-ին Մինդենի ճակատամարտում թագավորական որքշիրյան թեթև հետևակի գնդի զինվորները մարտի դաշտի մոտակայքում գտնվող թփերից սպիտակ վարդեր պոկեցին և ամրացրին դրանք իրենց թիկնոցների վրա՝ ի հիշատակ իրենց զոհված ընկերների[2][5]։ Այդ օրը՝ օգոստոսի 1-ը, նշվում է որպես Յորքշիրի օր[2]։
Յորքշիրի վարդը փորագրված էր Անգլիայի գահի Պլանտագենետ տոհմի արական վերջին ներկայացուցիչ Ռիչարդ III թագավորի կաղնե դագաղի վրա։ Նա վերահուղարկավորվել է Լեսթերի Մայր տաճարում 2015 թվականի մարտի 26-ին։
Կիրառում խմբագրել
Յորքշիրի հերալդիկայում խմբագրել
Յորքշիրում ավելի քան 20 քաղաքացիական անձինք Յորքերի վարդի զինանշան ունեն[6]։ Փոքր չափերով պատկերված վարդը գրաֆիկորեն պարզեցված է։
Միջազգային կիրառում խմբագրել
Վարդը պատկերված է Փենսիլվանիա նահանգի Յորք քաղաքի կնիքի վրա, որը հայտնի է որպես քաղաքի սպիտակ վարդ։
Յորքի վարդը առկա է Կանադայի Յորքի համալսարանի վահանի վրա։
Սպիտակ վարդը նաև Նայրոբիի (Քենիա) Լենանի դպրոցի զինանշանի կենտրոնական դետալն է։
Նյու Յորք նահանգում գտնվող Քուինսի դրոշի վրա կան սպիտակ և կարմիր վարդեր։ Քուինս շրջանը անվանվել է Չարլզ II թագավորի կնոջ՝ Եկատերինա Բրագանսի անունով, ով 1664 թվականին նավատորմ է ուղարկել Նյու Յորք՝ Նոր Ամստերդամը նվաճելու համար, այնուհետև քաղաքը վերանվանվել է Նյու Յորք՝ ի պատիվ գրավման նախաձեռնողի՝ Չարլզ II-ի եղբոր՝ Յորքի դուքս Ջեյմս II-ի։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «The Edward IV Roll». Free Library of Philadelphia. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 21-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Hayton, Richard. «The White Rose of Yorkshire» (անգլերեն). Yorkshire History.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2 мая 2008-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ Herbermann, Charles Liturgical Colours // The Catholic Encyclopedia. — New York: The Encyclopedia press, inc, 1913. — Т. 4.
- ↑ Fitts, James L. Newcastle's Mob : [арх. 29 Հունիսի 2016] // Albion. — 1973. — № 5. — P. 41—49.
- ↑ «The Battle of Minden» (անգլերեն). август 2003. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Civic Heraldry UK: Yorkshire». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 3-ին.