Վիքիպեդիա

Միհրան Ղասաբյան

Միհրան Ղասաբյան (անգլ.՝ Mihran Krikor Kassabian, Գասաբյան[2][3], օգոստոսի 25, 1870(1870-08-25), Կեսարիա, Անկարայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն[1] - հուլիսի 14, 1910(1910-07-14), Ֆիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[1][Նշում 1][4]), ամերիկահայ ռենտգենաբան, բժշկության մեջ ռենտգենյան ճառագայթների կիրառման առաջամարտիկ[3][5][6]։ Ամերիկյան ռենտգենյան ընկերության փոխնախագահ։ Նրա աշխատանքը համարվում է ճառագայթման վաղ ուսումնասիրության բնագավառում ամենակարևորներից մեկը, որը Վիլհելմ Ռենտգենը համարել է անգնահատելի[7]։

Միհրան Ղասաբյան
արմտ. հայ.՝ Միհրան Գասապեան
Ծնվել էօգոստոսի 25, 1870(1870-08-25)
Կեսարիա, Անկարայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն[1]
Մահացել էհուլիսի 14, 1910(1910-07-14) (39 տարեկան)
Ֆիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[1]
բնական մահով
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն և  ԱՄՆ
Ազգությունհայ
ԴավանանքՀայաստանեայց Աւետարանական Եկեղեցի
Մասնագիտությունռենտգենաբան
Ալմա մատերՓենսիլվանիայի համալսարանի Փերելմանի անվան բժշկական դպրոց (1898)[1]
 Mihran Kassabian Վիքիպահեստում

Նյու Յորքի բժշկական լեգալ ընկերության նախագահ և Ամերիկյան էլեկտրաթերապևտների ընկերության փոխնախագահ։

Կենսագրություն խմբագրել

Միհրան Ղասաբյանը ծնվել է Օսմանյան կայսրության Կեսարիա քաղաքում 1870 թվականին։ Ունեցել է երեք եղբայր, որոնք բոլորն էլ Զմյուռնիայում ոսկերիչներ են դարձել[8]։ Հաճախել է ամերիկյան միսիոներական դպրոց[9]։ 1893 թվականին մեկնել է Լոնդոն՝ կարիերան շարունակելու։ Այդտեղ հետաքրքրվել է բժշկությամբ և լուսանկարչությամբ։

Այնուհետև Ղասաբյանը գաղթել է ԱՄՆ՝ Ֆիլադելֆիա, որտեղ սովորել է բժշկության և վիրաբուժության քոլեջում։ 1898 թվականին ավարտել է Ֆիլադելֆիայի բժշկավիրաբուժական քոլեջը։ Որպես զինվորական բժիշկ մասնակցել է իսպանա-ամերիկյան պատերազմին, ծառայության է անցել բանակային հոսպիտալային կորպուսում, որտեղ փորձ է ձեռք բերել ռենտգենյան ճառագայթների ոլորտում, որը հայտնաբերել էր գերմանացի ֆիզիկոս Վիլհելմ Ռենտգենը։ Այնուհետև աշխատել է հիվանդանոցում՝ զբաղվելով լուսանկարչությամբ և ռենտգենյան ճառագայթներով՝ այդ երկու բնագավառները միավորելով մեկում, որը կարող էր օգնել բժշկությանը։

 
Ղասաբյանի ձեռքերը, 1909

Նա գրել է ճառագայթման վերաբերյալ դասագրքեր, որոնցից առաջինը տպագրվել է 1900 թվականին և կոչվել է «Ռենտգենը որպես գրգռիչ»։

1903-1910 թվականներին աշխատել է Ֆիլադելֆիայի հիվանդանոցում որպես ռենտգենաբան, միաժամանակ էլեկտրաբուժություն է դասավանդել բժշկավիրաբուժական քոլեջում։ Ղասաբյանը մշակել է ռենտգենյան ճառագայթներով չարորակ ուռուցքների բուժման որոշ հարցեր, գրել աշխատություն, որն ԱՄՆ-ի բժշկական ուսումնական հաստատություններում օգտագործվել է որպես դասագիրք։ Աշխատելով ռենտգենյան ճառագայթների հետ՝ նա գիտակցել է դրա վտանգը այն դեպքում, երբ մյուսները չգիտեին այդ մասին և պաշտպանված չէին։ Ղասաբյանը ռենտգենյան ճառագայթների հետ շփվելով սկսել է իր առողջության հետ կապված խնդիրներ նկատել, հետո հասկացել է, որ ռենտգենյան ճառագայթները մարդու հյուսվածքներում բացասական քիմիական ռեակցիաներ են առաջացնում։ Նա շարունակել է իր աշխատանքը նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ճառագայթման պատճառով վնասվել է ձեռքերի մաշկը։

Նրա աշխատանքն այնքան կարևոր էր, որ նույնիսկ The New York Times-ը 1910 թվականի հուլիսի 11-ին անդրադարձել է նրա առողջական ծանր վիճակին։ Պարբերականը նրան անվանել է «ԱՄՆ-ի առաջատար ռենգենոլոգներից մեկը», որպես «ռադիոլոգիայի նահատակ»։ Նրա աշխատանքը համարվում է ճառագայթման վաղ ուսումնասիրության մեջ ամենակարևորներից մեկը, իսկ Նոբելյան մրցանակ ստացած Վիլհելմ Ռենտգենն այն անգնահատելի է համարել։ Ոմանք համարում են, որ Ղասաբյանը նույնպես կարող էր մի օր Նոբելյան մրցանակ ստանալ իր աշխատանքի համար, եթե ողջ լիներ, քանի որ այն շնորհվում են միայն կենդանի մարդկանց[7]։

Մահվանից մոտ 18 ամիս առաջ Ղասաբյանն ամուսնացել է կոստանդնուպոլսեցի Վիրջինիա Կիրակոսյանի հետ[10]։ Նրա եղբորորդին՝ Լեոն, ով Ղասաբյանի մահվան ժամանակ 16 տարեկան էր, որոշել է զբաղվել դահուկագրաֆիայի ուսուցմամբ[9]։ Ղասաբյանի մահից կարճ ժամանակ առաջ J. B. Lippincott ընկերությունը հայտարարել է, որ հրատարակելու է նրա դասագրքի երկրորդ հրատարակությունը[11]։

Գիտական գործունեություն խմբագրել

Բժշկական-վիրաբուժական քոլեջում ռադիոգրաֆիայի ոլորտում իր աշխատանքի առաջին երկու տարիներին Ղասաբյանը մոտ 800 ռենտգեն լուսանկար է կատարել։ Ռենտգենյան լաբորատորիայում աշխատելու ընթացքում նա հորինել է կրծքավանդակի ռենտգեն դիրքորոշիչ, որը ցույց է տալիս կողերի կլորությունը։ Մինչ այդ, ռենտգենյան պատկերները ցույց էին տալիս դրանք հարթ։ Սրտի ռենտգեն պատկերներ պատրաստելու համար Ղասաբյանը հիվանդներին ներարկել է կոնտրաստային նյութ՝ բիսմուտի նիտրատ։

1907 թվականին Ղասաբյանը գրել է «Էլեկտրաթերապիա և ռենտգենյան ճառագայթներ» դասագիրքը, որն օգտագործվում է ամերիկյան բժշկական դպրոցներում։ Այդ դասագիրքը ճառագայթային թերապիայի վերաբերյալ առաջին աշխատություններից է։

Գրականություն խմբագրել

Նշումներ խմբագրել

  1. ↑ Որոշ աղբյուրներ Ղասաբյանի ծննդյան տարեթիվը նշում են 1868 թվականը կամ նկարագրում են նրան որպես մահվան պահին 42 տարեկան։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. ↑ studio, 5165m. «Anunner.com - MIHRAN GASABYAN / ՄԻՀՐԱՆ ԳԱՍԱԲՅԱՆ». www.anunner.com (ամհարերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 22-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  3. ↑ 3,0 3,1 «МИНИСТР, ПРЕЗИДЕНТЫ И ПЕРВООТКРЫВАТЕЛИ». golosarmenii.am. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  4. ↑ «Obituary». Electrical World. Vol. 56, no. 3. 1910. էջ 186.
  5. ↑ «Мигран Кассабян - один из первооткрывателей в области применения рентгеновских лучей в медицине». radiovan.fm (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  6. ↑ «Армяне, внесшие вклад в развитие мировой медицины». Центр поддержки русско-армянских стратегических и общественных инициатив. 2015 թ․ օգոստոսի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 «The Life of Mihran K Kassabian». www.remembermyjourney.com. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  8. ↑ "Obituary". Southern Practitioner. 32: 406–408. 1910.
  9. ↑ 9,0 9,1 Brown, Percy (1995 թ․ մայիս). «American martyrs to radiology: Mihran Krikor Kassabian (1870–1910)». American Journal of Roentgenology. 164 (5): 1285–1289. doi:10.2214/ajr.164.5.7717249. ISSN 0361-803X. PMID 7717249.
  10. ↑ «Obituary». Southern Practitioner. 32: 406–408. 1910.
  11. ↑ «Death of Dr. Kassabian». The Medical Brief. 38: 489–490. 1910.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միհրան Ղասաբյան» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 26)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Միհրան_Ղասաբյան&oldid=9724656» էջից