Միայնակ դուրս եմ գալիս ճանապարհ

Միայնակ դուրս եմ գալիս ճանապարհ
Հեղինակ	Միխայիլ Լերմոնտով
Տեսակ	բանաստեղծություն
Բնօրինակ լեզու	ռուսերեն
Ստեղծման տարեթիվ	1841
Հրատարակման տարեթիվ	1843

Միայնակ դուրս եմ գալիս ճանապարհ (Ռուս․«Выхожу́ оди́н я на доро́гу»), Միխայիլ Լերմոնտովի ստեղծագործություններից մեկն է, գրած 1841 թվականի մայիսի վերջին։ Ըստ հետազոտողների, բանաստեղծության մեջ պատմվում է քնարական փնտրումների արդյունքների, փնտրումների մոտիվների և պատճառների մասին, որոնց Լերմոնտովը անդրադառնում էր կյանքի վերջին տարիներին։ Գրված է հինգոտնյա յամբով անապեստական ոճով։ Առաջին անգամ հրատարակվել է Հարրենական գրառումներ («Отечественные записки», 1843, № 4) ամսագրում։

Ստեղծագործությունը դարձել է սիրավեպի հիմք, որի համար երգը գրել է կոմպոզիտոր Ելիզավետա Շաշինը 1861 թվականին։

Հիմնական թեման․ կարծիքներ խմբագրել

Լերմոնտովի երկրպագուները նշում են, որ բանաստեղծությունում կան «Էմբլեմատիկ բառեր», և ամեն մի էմբլեմատիկ բառի հետևում կա իր պոետիկական պատմությունը։ Ինչպես, օրինակ, սիլիկահողային մշուշը, որը հիշատակվում է բանաստեղծությունում՝ դա ճիշտ այն վայրի բնության նկարագրությունն է (հատկապես, Կովկասի), որտեղ գտնվել է գրողը իր կյանքը խլած մենամարտի ժամանակ։

Անապատի կերպարը, որի մասին խոսվում է երրորդ տողում, իր մեջ կրում է պանդուխտության մոտիվ։ Տվյալ մոտիվը Լերմոնտովի ստեղծագործություններում ներկայացվում է բազմաթիվ անգամներ․ նրա հերոսը հաճախ իրեն զգում է անտուն թափառական, որը միայնակ շարժվում է հողի վրայով^[1]։ Երկնքի փայլը ոչ միայն հղում է դեպի Լերմոնտովի սիրած գույնը՝ կապույտը, այլև ցույց է տալիս տիեզերական նկարագրություն։ Տիեզերական նկարագրությունը օգտագործում են գիշերային տեսարաններ նկարագրելու ժամանակ։

Հետազոտողները գտնում են թեմայական նմանություն այլ ստեղծագործությունների հետ։ Օրինակ՝ Լերմոնտովի «Երեք արմավենի», «Դև», «Մծիրի», «Պաղեստինյան ճյուղը», ինչպես նաև Պուշկինի «Ժամանակն է, իմ ընկեր, ժամանակն է» և Գեյնևի «Der Tod, das ist die kühle Nacht»։

Բոլոր մյուս լերմոնտովյան քնարները այս բանաստեղծությունում միացվում են սրտահույզ դժվար հարաբերակցության մեջ, ստեղծում են բարակ հոգևոր վիբրացիա, որը ստեղծում է և՛ հիացմունք, և՛ խորթացածություն աշխարհի նկատմամբ։

Գրականագետ Էմիլիա Օբուխովան բանաստեղծության լիրիկական հերոսի ճանապարհորդությունը համեմատում է մարդու թռիչքի հետ, որը պատմում է իր երկնքում գտնվելու մասին («Երկնքում անգամ երջանկություն է ու հրաշք») և նայում է այնտեղից իր մայր մոլորակին («և քնում է Երկիրը երկնքի կապույտ փայլի տակ»)^[2]։ Այդպիսի «տեղափոխումներ» իրենց ստեղծագործություններում հետագայում կատարել է Ջեկ Լոնդոնը («Միջաստղային ճանապարհորդ») և Մարինա Ցվետաևան («Օդի պոեմը»)։ Չնայած դրան, ըստ Օբուխովային, միայն Լերմոնտովը կարողացավ ճիշտ գուշակել, թե ի՞նչ գույնի է Երկիրը տիեզերքից^[2]։

Վիսարիոն Բելինսկին առաջիններից մեկն էր, ով ուշադրություն դարձրեց բանաստեղծության վրա^[3]։ Լև Նիկոլայեցիչ Տոլստոյը հատկապես նշել էր բանաստեղծության երկրորդ տողը՝ «Սիլիկահողային մշուշի ուղին» բառակապակցությունը տպավորություն էր թողել գրողի վրա իր ճշտությամբ։ Գրականագետ Դմիտրի Օվսյանիկո-Կուլիկովսկին անվանել է բանաստեղծությունը «հոգեբանական և բարոյական ազատության և հանգստի ուտոպիա»

Երգային տարբերակ խմբագրել

Բանաստեղծական չափը և հանգավորումը ստեղծված են այնպիսի ձևով, որ, ըստ պատմաբան Վասիլի Կլյուչևսկիյին, այն կոմպոզիտորը, որը կկարդա «Միայնակ դուրս եմ գալիս ճանապարհ» բանաստեղծությունը, չի դժվարա «ընտրել ձայները նոտաների տեսքով ներկայացնելու համար»^[4]։ Դրա պատճառով բանաստաղծությանը տարբեր ժամանակներում անդրադարձել էին ոչ միայն պրոֆեսիոնալ կոմպոզիտորները, այլ նաև սիրողական կոմպոզիտորները^[5]։ Ընդհանուր առմամբ «Միայնակ դուրս եմ գալիս ճանապարհ» բանաստեղծության հիման վրա գրված է ավելի քան 20 երգ և ռոմանսներ^[6]։

Ամենամեծ համբավը ստացել է Ելիզավետա Շաշինայի տարբերակը, գրված 1861 թվականին, որը եղել է սիրողական կոմպոզիտոր և ներկայացել է երգով իր քրոջ հետ։ Շաշինայի ստեղծած ռոմանսը հանրության կողմից ընդունվել էր որպես ժողովրդական երգ^[7]^[8]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Щемелева Л. М., Коровин В. И., Песков А. М., Турбин В. Н., Муравьев Д. П., Кедров К. А., Осьмакова Н. И., Березнева А. Н., Роднянская И. Б., Гальцева Р. А., Манн Ю. В., Пульхритудова Е. М., Старостин Б. А. Моти́вы // Лермонтовская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 295.
↑ ^2,0 ^2,1 Эмилия Обухова «По небу полуночи ангел летел...» // Новый Берег. — 2009. — № 24.
↑ Т. П. Голованова, Г. А. Лапкина, А. Н. Михайлова Примечания // Лермонтов М. Ю. Сочинения: В 6 т.. — М., Л.: Издательство АН СССР, 1954. — Т. 2. — С. 365.
↑ В. О. Ключевский Грусть. Памяти М. Ю. Лермонтова. — 1891. — Т. 7. — С. 11.
↑ Кулёв В. В., Такун Ф. И. (2003). ««Выхожу один я на дорогу»». Золотая коллекция русского романса. В переложении для голоса в сопровождении фортепиано (гитары). Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 18-ին.
↑ Л. И. Морозова, Б. М. Розенфельд Лермонтов в музыке: Справочник. — М.: Советский композитор, 1983. — С. 13.
↑ Розенфельд Б. М. Ша́шина // Лермонтовская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 313—323.
↑ Гозенпуд А. А., Иезуитова Р. В., Морозова Л. И., Гловацкий Б. С., Миллер О. В., Вацуро В. Э. Му́зыка // Лермонтовская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 620.

Գրականություն խմբագրել

Роднянская И. Б. «Выхожу один я на дорогу» // Лермонтовская энциклопедия / Гл. ред. В. А. Мануйлов; ред. коллегия И. Л. Андроников, В. Г. Базанов, А. С. Бушмин, В. Э. Вацуро (зам. гл. ред.), В. В. Жданов (зам. гл. ред.), М. Б. Храпченко; Институт русской литературы АН СССР (Пушкинский Дом), Научно-редакционный совет издательства «Советская энциклопедия». — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 95—96.
Бархин К. Сочиненія М. Ю. Лермонтова съ объяснительными статьями К. Бархина. Ч. 1. Лирическія стихотворенія. — Одесса: Порядокъ, 1912. — С. 170—173.
Овсянико-Куликовский Д. Н. М. Ю. Лермонтов. — СПб., 1914. — С. 35—39.
Гинцбург Д. Г. О русском стихосложении. — П., 1915. — С. 223—224.
Эйхенбаум Б. М. Лермонтов. Опыт историко-литературной оценки. — Л.: Госиздат, 1924. — С. 118.
Виноградов Г. Произведения Лермонтова в народно-поэтическом обиходе // М. Ю. Лермонтов (Литературное наследство, т. 43—44) / АН СССР, Институт русской литературы (Пушкинский Дом); Подгот. к печати И. В. Сергиевский, Б. М. Эйхенбаум. — М.: Издательство АН СССР, 1941. — С. 360—361.
Михайлова Е. Н. Идея личности у Лермонтова и особенности её художественного воплощения // Жизнь и творчество М. Ю. Лермонтова: Исследования и материалы: Сборник первый. — М.: ОГИЗ, Государственное издательство художественной литературы, 1941. — С. 146—147.
Bowra M. Lermontov // Oxford Slavonic Papers. — 1952. — Vol. 3. — P. 17—18.
Bowra M. Inspiration and Poetry. — L.: MacMillan, 1955. — P. 195—196.
Эйхенбаум Б. М. Статьи о Лермонтове / АН СССР, Институт русской литературы (Пушкинский Дом). — М.—Л.: Издательство АН СССР, 1961. — С. 116.
Маршак С. Я. Об одном стихотворении // Маршак С. Я. Воспитание словом. — М.: Советский писатель, 1961. — С. 147—149.
Максимов Д. Поэзия Лермонтова. — 2-е изд. — М.—Л.: Наука, 1964. — С. 239.
Эйхенбаум Б. М. О поэзии. — Л.: Советский писатель, 1969. — С. 431—434.
Максимов Д. Е. О двух стихотворениях Лермонтова // Русская классическая литература. Разборы и анализы. — М.: Просвещение, 1969. — С. 127—141.
Лотман Ю. М. Анализ поэтического текста: Структура стиха: Пособие для студентов. — Л.: Просвещение, 1972. — С. 191—196.
Коровин В. И. Творческий путь М. Ю. Лермонтова. — М.: Просвещение, 1973. — С. 129—133.
Чичерин А. В. Стиль лирики Лермонтова // Известия АН СССР. ОЛЯ. — 1974. — Т. 33. — № 5. — С. 417.
Ичин Корнелия, Йованович Миливое. «Выхожу один я на дорогу» Лермонтова и поэзия Мандельштама // Ичин Корнелия, Йованович Миливое. Элегические раскопки. — Белград: Издательство филологического факультета в Белграде, 2005. — С. 25—52. — ISBN 86-80267-84-8.

[1] Щемелева Л. М., Коровин В. И., Песков А. М., Турбин В. Н., Муравьев Д. П., Кедров К. А., Осьмакова Н. И., Березнева А. Н., Роднянская И. Б., Гальцева Р. А., Манн Ю. В., Пульхритудова Е. М., Старостин Б. А. Моти́вы // Лермонтовская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 295.

[ЭО-2] 2,0 ^2,1 Эмилия Обухова «По небу полуночи ангел летел...» // Новый Берег. — 2009. — № 24.

[3] Т. П. Голованова, Г. А. Лапкина, А. Н. Михайлова Примечания // Лермонтов М. Ю. Сочинения: В 6 т.. — М., Л.: Издательство АН СССР, 1954. — Т. 2. — С. 365.

[4] В. О. Ключевский Грусть. Памяти М. Ю. Лермонтова. — 1891. — Т. 7. — С. 11.

[5] Кулёв В. В., Такун Ф. И. (2003). ««Выхожу один я на дорогу»». Золотая коллекция русского романса. В переложении для голоса в сопровождении фортепиано (гитары). Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 18-ին.

[ЕШ-6] Л. И. Морозова, Б. М. Розенфельд Лермонтов в музыке: Справочник. — М.: Советский композитор, 1983. — С. 13.

[7] Розенфельд Б. М. Ша́шина // Лермонтовская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 313—323.

[8] Гозенпуд А. А., Иезуитова Р. В., Морозова Л. И., Гловацкий Б. С., Миллер О. В., Вацуро В. Э. Му́зыка // Лермонтовская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 620.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]