Մասնակից:Ashot2003/Ավազարկղ
Կոկորդիլոս | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||||||
|
||||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||||
Crocodilia
| ||||||||||
|
Կոկորդիլոսներ (լատին․՝ Crocodilia), պատկանում է ողնաշարավորների ընտանիքին (որոնք նաև պատկանում են սողունների ընտանիքին)։ Հին հունարենով մողես-հին հունարեն՝ κροκόδειλος ὁ χερσαῖος (ցամաքային κροκόδειλος), իսկ կոկորդիլոս-հին հունարեն՝ κροκόδειλος ὁ ποτάμιος (գետային κροκόδειλος)[1]։ Հոմորվում է, որ կոկորդիլոսները հայտնվել են դեռ 250 միլիոն տարի առաջ տրեասային դարաշրջանում։ Համարվում է, որ աշխարհում ապորող բոլոր կենդանի օրգանիզմներից կոկորդիլոսների ամենամոտիկ ազգականներից են թռչունները (մոտիկ ազգականներ և նույնիսկ արխոզավրերի հետնորդները)։ Բոլոր կոկորդիլոսները կիսաջրային գիշատիչներ են։
Էվոլուցիա խմբագրել
Կոկորդիլոսները միակ կենդանի մնացած էակներն են, որոնք ներկայացնում են Արխեոզավորների (Archosauria) ենթադասը։ Ժամանակակից կոկորդիլոսները համարվում են կոկորդիլոսայիններ մեծ խմբի մնացորդներն, որն էլ առաջացել է տեկոդոնտներից՝ նրանցից շատերը վերացել են կայնոզոյաի սկզբում։ Կոկորդիլոսները էվոլուցիայի են ենթարկվել, որպեսզի կարողանան հարմարվել ջրային կարգում ապրելու և այնտեղ սնվելուն։
Դասադասում խմբագրել
Կոկորդիլոսների ջոկատը ներկա ժամանակում իր մեջ ընդգրկում է մեկ գանձ (Eusuchia), 3 ընտանիք, 8 տոհմ (որոնցից մի–քանիսը մենատպային են) և 23 տեսակ[2]:
Վերնաջոկատ Կոկորդիլոսամորֆեր Crocodylomorpha
- Կոկորդիլոսների ջոկատ Crocodilia
- Վերնաընտանիք Crocodyloidea
- Ընտանիք Կոկորդիլոսային Crocodylidae
- Ենթաընտանիք Crocodylinae
- Տոհմ իրական կոկորդիլոսներ Crocodylus
- Crocodylus acutus
- Crocodylus cataphractus
- Crocodylus intermedius
- Crocodylus johnstoni կամ Crocodylus johnsoni
- Crocodylus mindorensis
- Crocodylus moreletii
- Crocodylus niloticus
- Crocodylus novaeguineae
- Crocodylus palustris
- Crocodylus porosus
- Crocodylus rhombifer
- Crocodylus siamensis
- † Crocodylus anthropophagus
- † Crocodylus checchiai
- † Crocodylus falconensis
- † Crocodylus palaeindicus
- † Crocodylus thorbjarnarsoni
- Տոհմ Osteolaemus
- Osteolaemus tetraspis
- Տոհմ † Euthecodon
- Տոհմ † Rimasuchus
- † Rimasuchus lloydi կամ Crocodylus lloydi
- Տոհմ † Voay
- † Мадагаскарский крокодил Voay robustus կամ Crocodylus robustus
- Տոհմ իրական կոկորդիլոսներ Crocodylus
- Ենթաընտանիք Tomistominae
- Տոհմ Tomistoma
- † Tomistoma cairense
- † ?Tomistoma lusitanicum
- Гавиаловый крокодил Tomistoma schlegelii
- Տոհմ † Dollosuchoides
- Տոհմ † Dollosuchus
- Տոհմ † Ferganosuchus
- Տոհմ † Gavialosuchus
- † ?Gavialosuchus americanus կամ Tomistoma americanus
- † ?Gavialosuchus carolinensis
- † Gavialosuchus eggenburgensis
- Տոհմ † Kentisuchus
- † Kentisuchus champsoides կամ Crocodylus champsoides
- † Kentisuchus spenceri կամ Crocodylus spenceri
- † Kentisuchus toliapicus կամ Crocodylus toliapicus
- Տոհմ † Maroccosuchus
- Տոհմ † Megadontosuchus
- † Megadontosuchus arduini կամ Crocodilius arduini
- Տոհմ † Paratomistoma
- Տոհմ † Penghusuchus
- Տոհմ † Rhamphosuchus
- Տոհմ † Toyotamaphimeia
- † Toyotamaphimeia machikanensis կամ Tomistoma machikanensis
- Տոհմ † Thecachampsa
- † Thecachampsa antiqua
- † Thecachampsa americana կամ Tomistoma americanus
- † Thecachampsa carolinense կամ Gavialosuchus carolinensis
- Տոհմ Tomistoma
- Ենթաընտանիք Crocodylinae
- Ընտանիք † Mekosuchidae
- Ենթաընտանիք † Mekosuchinae
- Տոհմ † Australosuchus
- Տոհմ † Baru
- Տոհմ † Harpacochampsa
- Տոհմ † Kambara
- Տոհմ † Mekosuchus
- Տոհմ † Pallimnarchus
- Տոհմ † Квинкана Quinkana
- Տոհմ † Trilophosuchus
- Տոհմ † Volia
- Ենթաընտանիք † Mekosuchinae
- Ընտանիք Կոկորդիլոսային Crocodylidae
- Վերնաընտանիք Alligatoroidea
- Տոհմ † Deinosuchus
- † Deinosuchus rugosus կամ Polyptychodon
- † Deinosuchus riograndensis կամ Phobosuchus
- Ընտանիք Аллигаторовые Alligatoridae
- Տոհմ † Notocaiman
- Ենթաընտանիք Alligatorinae
- Տոհմ † Albertochampsa
- Տոհմ Аллигаторы Alligator
- † Alligator mcgrewi
- † Alligator mefferdi
- Миссисипский аллигатор Alligator mississippiensis
- † Alligator olseni
- † Alligator prenasalis
- Չինական ալիգատոր Alligator sinensis
- Տոհմ † Allognathosuchus
- † Allognathosuchus polyodon կամ Crocodylus polyodon
- † ?Allognathosuchus gracilis
- † Allognathosuchus heterodon կամ Alligator heterodon
- † ?Allognathosuchus isolatus կամ Manracosuchus isolatus
- † ?Allognathosuchus wartheni
- † ?Allognathosuchus woutersi
- Տոհմ † Arambourgia
- Տոհմ † Ceratosuchus
- Տոհմ † Chrysochampsa
- Տոհմ † Eoalligator
- Տոհմ † Hassiacosuchus
- Տոհմ † Hispanochampsa
- Տոհմ † Krabisuchus
- Տոհմ † Navajosuchus
- † Navajosuchus mooki կամ Allognathosuchus mooki
- Տոհմ † Procaimanoidea
- † Procaimanoidea utahensis
- † Procaimanoidea kayi կամ Hassiacosuchus kayi
- Տոհմ † Wannaganosuchus
- Ենթաընտանիք Caimaninae
- Տոհմ † Centenariosuchus
- Տոհմ † Culebrasuchus
- Տոհմ † Eocaiman
- Տոհմ † Globidentosuchus
- Տոհմ † Mourasuchus
- Տոհմ † Necrosuchus
- Տոհմ † Orthogenysuchus
- Տոհմ Гладколобые кайманы Paleosuchus
- Հարթաճակատ կայման Paleosuchus palpebrosus
- Հարթաճակատ կայման Շնայդեր Paleosuchus trigonatus
- Տոհմ † Purussaurus
- Տոհմ † Tsoabichi
- Տոհմ Кайманы Caiman
- Կոկորդիլոսային կայման Caiman crocodilus
- Լայնադունչ կայման Caiman latirostros
- † Caiman lutescens
- † Caiman venezuelensis
- Պրագվայ կայման Caiman yacare
- Տոհմ Melanosuchus
- † Melanosuchus fisheri
- Սև կայման Melanosuchus niger
- Տոհմ † Deinosuchus
- Վերնաընտանիք Gavialoidea
- Տոհմ † Argochampsa
- Տոհմ † Eosuchus
- † Eosuchus lerichei
- † Eosuchus minor կամ Gavialis minor
- Տոհմ † Eothoracosaurus
- Տոհմ † Thoracosaurus
- † Thoracosaurus neocesariensis կամ Gavialis neocesariensis
- † Thoracosaurus macrorhynchus
- † Thoracosaurus scanicus
- Ընտանիք Գավիալովներ — Gavialidae
- Ենթաընտանիք Gavialinae
- Տոհմ † Eogavialis
- † Eogavialis africanus
- † Eogavialis andrewsi
- † Eogavialis gavialoides կամ Tomistoma gavialoides
- Տոհմ Գավիալներ Gavialis
- † Gavialis curvirostris
- † Gavialis breviceps
- † Gavialis bengawanicus
- Գանսկյան կայլան Gavialis gangeticus
- † Gavialis lewisi
- Տոհմ † Eogavialis
- Ենթաընտանիք Gryposuchinae
- Տոհմ † Aktiogavialis
- Տոհմ † Gryposuchus
- † Gryposuchus colombianus
- † Gryposuchus croizati
- † Gryposuchus jessei
- † Gryposuchus neogaeus կամ Ramphostoma neogaeus
- Տոհմ † Hesperogavialis
- Տոհմ † Ikanogavialis
- † Ikanogavialis gameroi
- † ?Ikanogavialis papuensis կամ Gavialis papuensis
- Տոհմ † Piscogavialis
- Տոհմ † Siquisiquesuchus
- Ենթաընտանիք Gavialinae
- Վերնաընտանիք Crocodyloidea
Արվեստում խմբագրել
- Կոկորդիլոսները Կորնեա Չուկովսկու ստեղծագործություններում
- Կոկորդիլոս Գենա
- Իրաինա Տոկմակովի «Կոկորդիլոսներ» մանկական ոտանավորները
- Կրոկոդիլ (հանդես)
- Ավստրալական ծովային կոկորդիլոսը, որը «Արյունոտ սերֆինգ» սարսափ ֆիլմի «բացասական հերոսն է»
- Կոկորդիլոսները նաև նկարահանվել են սարսափ ֆիլմերում, օրինակ՝ «Ալիգատոր»–ում (1980), «Մեծ կոկորդիլոսի գետը», «Անկրփուփյան դարը», «Լեյկ Պլեսիդ․ Վախի լիճը» (1999), «Կոկորդիլոս» (2000), «Կոկորդիլոս» (2007)
Զինանշաններում խմբագրել
Կոկորդիլոսներին նաև պատկերել են զինանշանների մեջ։
-
Լեստոյի զինանշանը
-
Յմայկի զինանշանը
-
Ֆրանսիական քաղաքներից՝ Նիմի զինանշանը
Տես նաև խմբագրել
- Դեյնոզուհ
- Սարկոզուհ
- Տելեոսավորներ
- Պոչո
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Древнегреческо-русский словарь Дворецкого «κροκόδειλος»
- ↑ Ռուսերեն անվանումները գրքում , Կենդանիների անունների հինգհազարանոց բառարան էջ 138–139։
Գրականություն խմբագրել
- А. Богданов. О крокодилах в России. // Очерки из истории заимствований и экзотизмов. — М.: НЛО, 2006, с. 146—181 (Проверено 25 мая 2011)