Մահվան իրավունք
Մահվան իրավունք, բարոյական սկզբունք, որի համաձայն մարդն իրավունք ունի ինքնասպանություն գործել կամ ենթարկվել կամավոր էֆտանազիայի։ Այս իրավունքի տակ սովորաբար հասկանում են, որ հիվանդության վերջնական փուլում գտնվող հիվանդին պետք է թույլատրել ինքնասպանություն գործել կամ օգնել ինքնասպանություն գործել և կամ էլ մերժել ամբողջ կյանքի ընթացքում բուժում տրամադրելը, այն դեպքում, երբ հիվանդությունը ամեն դեպքում տանջելու է հիվանդին։ Մահվան իրավունքը շատ հաճախ քննարկումների ու վեճերի առարկա է դառնում։
Այս իրավունքի կողմնակիցները մահվան իրավունքը սովորաբար կապում են այն գաղափարի հետ, որ մարդու մարմինն ու կյանքը իր սեփականությունն են։ Այնուամենայնիվ, անտրամաբանական ինքնասպանությունները կանխելու իշխանության օրինական հետաքրքրությունը հաճախ կասկածի տակ է առնվում։ Պիլպելը և Ամսելը գրում են՝ «Գիտակցական ինքնասպանության կամ մահվան իրավունքի ներկայիս կողմնակիցները, գտնում են, որ մեկին սպանելու որոշումը պետք է լինի միաժամանակ և այդ մարդու ինքնակամ որոշումը, և ստոիկների ու ուտիլիտարիստների կողմից պահանջած՝ տվյալ պայմաններում ամենաճիշտ որոշումը»[1]։
Հինդուիզմում ընդունվում է մարդու մահվան իրավունքը, այն դեպքում, երբ հիվանդությունն իր վերջնական փուլում է կամ երբ անձը չունի ապրելու ցանկություն, նպատակ կամ պատասխանատվություններ։ Հնդուիզմը թույլ է տալիս ոչ բռնի մահը՝ սովամահության ճանապարհով (պրայոպավեստա)[2]։ Ջայնիզմն ունի նմանատիպ պրակտիկա, որն անվանվում է սանթարա։ Մյուս կրոններում հայացքները տարբերվում են ըստ կրոնի տոլերանտության։ Ժամանակակից քրիստոնեական հավատքում ինքնասպանություն գործելը համարվում է մահացու մեղք[3]։
Էթիկա խմբագրել
Կենսաբարոյականության մեջ վիճում են՝ արդյո՞ք մահվան իրավունքն ունիվերսալ է, այն գոյություն ունի՞, թե՞ կիրառելի է միայն հատուկ պայմաններում, ինչպես օրինակ հիվանդության վերջին շրջանն է։ Ինքնասպանության կողմնակից Լյուդվիգ Մինելին, էվտանազիայի մասնագետ Սին Աշերը և կենսաբարոյականության պրոֆեսոր Ջեյկոբ Էպելը գտնում են, որ մահվան իրավունք ունեն բոլոր իրավազոր մարդիկ։ Էպելը գտնում է, որ մահվան իրունքը կարող է բնութագրել հասարակության ազատականությունը[4]։
Երկրներ խմբագրել
2016 թվականի հունիսի դրությամբ, կամավոր էվտանազիայի որոշ ձևեր օրինական են Կանադայում[5], Բելգիայում[6], Լյուքսեմբուրգում[7], Հոլանդիայում[6] և Շվեյցարիայում[6]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ A Pilpel; L Amsel. «What is Wrong with Rational Suicide» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 9-ին.
- ↑ «Hinduism — Euthanasia and Suicide». BBC. 2009 թ․ օգոստոսի 25.
- ↑ «Catholic Digest - The Magazine for Catholic Living - Do people who commit suicide go to hell?». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Next: Assisted Suicide for Healthy People». The Huffington Post. 2009 թ․ հուլիսի 16. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
- ↑ MacCharles, Tonda (2016 թ․ հունիսի 17). «Assisted dying to become law after Senate backs Liberals' bill». thestar.com. Toronto Star. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 16-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Smartt, Ursula (2002 թ․ դեկտեմբերի 23). «Euthanasia and the law». BBC News.
- ↑ «Luxembourg says 'yes' to euthanasia». Daily Mail. London. 2008 թ․ փետրվարի 20.