Ղազախստանի Հանրապետության խորհրդարան
Ղազախստանի Հանրապետության խորհրդարան (ղազ.՝ Қазақстан Республикасының Парламенті), Ղազախստանի Հանրապետության բարձրագույն ներկայացուցչական մարմինը, որն իրականացնում է օրենսդրական գործառույթներ։
| Ղազախստանի Հանրապետության խորհրդարան ղազ.՝ Қазақстан Республикасының Парламенті | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | |
| Տեսակ | երկպալատ խորհրդարան |
| Պատմություն | |
| Հիմնադրված | հունվարի 30, 1996 |
| parlam.kz(ղազախ.)(ռուս.)(անգլ.) | |
Խորհրդարանը բաղկացած է երկու պալատներից՝ Սենատից և Մաժիլիսից, որոնք գործում են մշտական հիմունքներով։
- Սենատ (49 տեղ)։ Սենատը կազմում են պատգամավորներ, որոնք ներկայացնում են յուրաքանչյուր մարզից, հանրապետական նշանակության քաղաքից և Ղազախստանի հանրապետության մայրաքաղաքից երկու մարդ, որոնք ընտրվում են անուղղակի ընտրողների կողմից։ Սենատի տասնհինգ պատգամավորներ նշանակվում են Հանրապետության Նախագահի կողմից։ Պատգամավորական լիազորությունների ժամկետը 6 տարի է, ընդ որում Սենատի ընտրված պատգամավորների կեսը վերընտրվում է յուրաքանչյուր 3 տարին մեկ։
- Մաժիլիս (107 տեղ)։ 98 պատգամավոր ընտրվում է ժողովրդի կողմից համաչափ ցուցակային համակարգով՝ համազգային օկրուգի 7 տոկոսանոց արգելքներով, 9-ը՝ ընտրվում է Ղազախստանի ժողովրդի ասամբլեայի կողմից։ Պատգամավորական լիազորությունների ժամկետը 5 տարի է։
Խորհրդարանի լիազորությունների ժամկետը որոշվում է պատգամավորների Մաժիլիսի հերթական գումարման ժամանակ։
Խորհրդարանի պատգամավորը չի կարող միաժամանակ երկու պալատների անդամ լինել։
Սենատի պատգամավոր կարող է լինել երեսուն տարին լրացած, առնվազն հինգ տարվա բարձրագույն կրթություն և աշխատանքային ստաժ ունեցող, համապատասխան մարզի, հանրապետական նշանակության քաղաքի կամ Հանրապետության մայրաքաղաքի տարածքում մշտապես բնակվող անձը։
Մաժիլիսի պատգամավոր կարող է լինել քսանհինգ տարին լրացած անձը։
Պատմություն խմբագրել
Ղազախստանի խորհրդարանը փոխարինելու է եկել ներկայացուցչական իշխանության միապալատ մարմնին՝ Գերագույն խորհրդին, որն առաջին անգամ ձևավորվել է 1937 թվականի Ղազախական ԽՍՀ Սահմանադրության հիման վրա, իսկ այնուհետև՝ 1978 թվականի Ղազախական ԽՍՀ Սահմանադրության և 1993 թվականի Ղազախստանի Հանրապետության Սահմանադրության հիման վրա։ Իր գոյության ընթացքում Գերագույն խորհուրդն ընտրվել է տասներեք անգամ։
1993 թվականին բոլոր մակարդակների խորհուրդների պատգամավորները[1], ընդհուպ մինչև Գերագույն խորհուրդ, սկսեցին իրենց լիազորությունները վայր դնել։ Ավելի քան մեկուկես ամսվա ընթացքում հանրապետությունում խորհուրդների համակարգն ինքնալուծարվել է.խորհուրդների պատգամավորների ավելի քան 25 %-ը վայր է դրել իր լիազորությունները։ 1993 թվականի դեկտեմբերին Գերագույն խորհրդի նստաշրջանում որոշում կայացվեց նրա ինքնալուծարման և բոլոր լիազորությունները մինչև նոր ընտրությունները նախագահին փոխանցելու մասին։
1994 թվականի մարտի 7-ին տեղի է ունեցել 177 պրոֆեսիոնալ պատգամավորներից բաղկացած նոր խորհրդարանի ընտրություններ։ 1995 թվականի մարտի 11-ին նախագահ Նազարբաևը հրամանագիր է ստորագրել «Սահմանադրական դատարանի որոշումից բխող միջոցառումների մասին», որի հիման վրա խորհրդարանը ցրվել է։
1995 թվականի օգոստոսի 30-ին տեղի է ունեցել նոր Սահմանադրության հանրաքվե։ Նրա օգտին է քվեարկում ընտրատեղամասեր եկած ընտրողների 89,14 %-ը։ Նոր Սահմանադրության համաձայն՝ խորհրդարանը բաղկացած է երկու պալատից։
2007 թվականի օգոստոսին տեղի են ունեցել Ղազախստանի խորհրդարանի ստորին պալատի (Մաժիլիս) ընտրությունները, որոնցում հաղթանակ է տարել Նուր Օթան կուսակցությունը, որը գլխավորում է Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը՝ հավաքելով ձայների 88,05 %-ը։ Մնացած կուսակցությունները չեն հաղթահարել յոթ տոկոսանոց արգելքը։
2011 թվականի նոյեմբերի 16-ին Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաեևը հրամանագիր է ստորագրել «Ղազախստանի Հանրապետության չորրորդ գումարման խորհրդարանի Մաժիլիսը ցրելու և Ղազախստանի Հանրապետության խորհրդարանի Մաժիլիսի պատգամավորների արտահերթ ընտրություններ նշանակելու մասին», որի համաձայն ստորին խորհրդարանի պալատը լուծարվել է, բնակչության կողմից կուսակցական ցուցակներով ընտրված պատգամավորների ընտրությունները նշանակվել են 2012 թվականի հունվարի 15-ին, իսկ Ղազախստանի ժողովրդի Վեհաժողովից ընտրված պատգամավորներին՝ հունվարի 16-ին։ Արդյունքում յոթ տոկոսանոց շեմը հաղթահարել են 3 կուսակցություններ։
2016 թվականի հունվարի 20-ին Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը հրամանագիր է ստորագրել «Ղազախստանի Հանրապետության հինգերորդ գումարման խորհրդարանի Մաժիլիսը ցրելու և Ղազախստանի Հանրապետության խորհրդարանի Մաժիլիսի պատգամավորների արտահերթ ընտրություններ նշանակելու մասին», որի համաձայն՝ խորհրդարանի ստորին պալատը լուծարվել է, կուսակցական ցուցակներով բնակչության կողմից ընտրվող պատգամավորների ընտրությունները նշանակվել են 2016 թվականի մարտի 20-ին, իսկ Ղազախստանի ժողովրդի Վեհաժողովից ընտրված պատգամավորներին՝ մարտի 21-ին։ Ղազախստանի Հանրապետության վեցերորդ գումարման խորհրդարանի Մաժիլիսի ընտրությունները կայացել են 2016 թվականի մարտի 20-ին։ Դրանց մասնակցել են վեց քաղաքական կուսակցություններ, որոնցից երեքը, հավաքելով ընտրողների ձայների ավելի քան 7 %-ը, անցել են խորհրդարանի Մաժիլիսի կազմի մեջ։ «Նժհ Օթան» կուսակցությունը (82,20 %), Ղազախստանի Դեմոկրատական «Ակ Ժոլ» կուսակցությունը (7,18 %), Ղազախստանի Կոմունիստական ժողովրդական կուսակցությունը (7,14%)։ Խորհրդարանի Մաժիլիսում «Նժհ Օթան» կուսակցությունից աշխատում է 84 պատգամավոր, «Ակ Ժոլ»-ից՝ 7 պատգամավոր, «ԿՆԿ»-ից՝ 7 պատգամավոր։ Ղազախստանի ժողովրդի Վեհաժողովից 9 պատգամավոր ընտրվել է վեցերորդ գումարման Մաժիլիսի կազմում՝ նախորդ գումարման 43 պատգամավորից։ Ընդհանուր առմամբ, պատգամավորական կորպուսը թարմացվել է 60 %-ով։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «О досрочном прекращении полномочий верховного совета республики». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 28-ին.