Վիքիպեդիա

Հերման Մելվիլ

Հերման Մելվիլ (անգլ.՝ Herman Melville, օգոստոսի 1, 1819(1819-08-01)[1][2][3][…], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4][5][6] - սեպտեմբերի 28, 1891(1891-09-28)[1][2][3][…], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[7][8][9][…]), ամերիկացի գրող։

Հերման Մելվիլ
անգլ.՝ Herman Melville
Ծննդյան անունանգլ.՝ Herman Melville
Ծնվել էօգոստոսի 1, 1819(1819-08-01)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՆյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4][5][6]
Վախճանվել էսեպտեմբերի 28, 1891(1891-09-28)[1][2][3][…] (72 տարեկան)
Վախճանի վայրՆյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[7][8][9][…]
ԳերեզմանՎուդլոն
Մասնագիտությունուսուցիչ, ծովագնաց, դասախոս, բանաստեղծ, գրող, վիպասան, ակնարկագիր, գրական քննադատ և արվեստի կոլեկցիոներ
Լեզուանգլերեն
Քաղաքացիություն ԱՄՆ[10]
ԿրթությունThe Academy of Management Annals?[11] և Columbia Grammar & Preparatory School?
Ժանրերճամփորդական գրականություն
Գրական ուղղություններռոմանտիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներՄոբի Դիք
ԿուսակցությունԱՄՆ Հանրապետական կուսակցություն
Պարգևներ
ԱմուսինElizabeth Knapp Melville?
ԱզգականներPeter Gansevoort? և Thomas Melvill?
Изображение автографа
 Herman Melville Վիքիպահեստում
Կինը՝ Էլիզաբեթը

Կենսագրություն խմբագրել

Ընտանիք խմբագրել

Հերման Մելվիլը ծնվել է Նյու Յորքում 1819 թվականի օգոստոսի 1-ին Ալան և Մարիա (Գանսևորտ) Մելվիլների ընտանիքում[12][13]։ Հերմանը ութ երեխաներից երրորդն էր։

Նրա եղբայրներն ու քույրերը՝ Գանսևորտը, Հելեն Մարիան, Ագուստան, Ալանը, Կատրինը, Ֆրենսիսկ Պրիսցիլլան և Թոմը, որը դարձել է Սեյլորս Սնուգ Հարաբայի մարզպետ, կարևոր դեր են խաղացել ինչպես Հերմանի կարիերայում, այնպես էլ հուզական կյանքում[14]։ Ալան Մելվիլը շատ ժամանակ է անցկացրել Նյու Յորքի և Եվրոպայի սահմաններից դուրս՝ որպես կոմերցիոն վաճառական և ֆրանսիական գալանտերեային ապրանքներ ներմուծող։ Հերմանի երկու պապերն էլ ազատության համար մղվող պատերազմի հերոսներ էին, և նա գոհ էր իր «կրկնակի հեղափոխական ծագումի» համար։ Մայոր Թոմաս Մելվիլը ներկա է եղել Բոստոնի թեյախմությանը, իսկ մայրական կողմի պապը՝ գեներալ Պիտեր Գանսևորտը, հայտնի էր որպես 1777 թվականին Նյու Յորքի Ֆորտ Սթանվիսի պաշտպանության ղեկավար[15]։ Մայոր Մելվիլը իր որդուն՝ Ալլանին (Հերմանի հորը) XIX դարի վերջին ուղարկել է Ֆրանսիա, որտեղ նա երկու տարի անցկացրել է Փարիզում և սովորել սահուն խոսել և գրել ֆրանսերեն։ 1814 թվականինին Ալանը ամուսնացել է Մարիա Գանսևորտի հետ, որի ընտանիքը կալվինական հավատքի հետևոդ էր։ Հերմանի մայրը քաջատեղյակ էր Աստվածաշնչին։ Այն կարդում էր և՛ անգլերենով, և՛ հոլանդերենով։ Օգոստոսի 9-ին՝ իր ծնվելուց գրեթե երեք շաբաթ անց, Հերման Մելվիլին տանը մկրտել է Նիդերլանդների Ռեֆորմացիոն եկեղեցու քահանան։ 1820-ականների ընթացքում Մելվիլը արտոնյալ կյանք է վարել երեք կամ ավելի ծառայող ունեցող հարուստ ընտանիքում։ Չորս տարվա ընթացքում ընտանիքը տեղափոխվել է ավելի մեծ և էլեգանտ թաղամասեր՝ ի վերջո 1828 թվականին հաստատվելով Բրոդվեյում։ Սակայն Ալան Մելվիլի ֆինանսական վիճակը գնալով վատանում է։ Նա մեծ գումարներ է վերցնում ինչպես իր հորից, այնպես էլ կնոջ խորթ մորից։ Չնայած անհայտ է կնոջ կարծիքը Ալանի ֆինանսական պահվածքի մասին, կենսագիր Հերշել Պարկերը ենթադրում է, որ Մարիան «կարծում էր, որ իր մոր փողերը անվերջ են, և որ ինքը դրանցին իր մեծ մասնաբաժինն ունի», քանի դեռ իր երեխաները փոքր են։ 1830 թվականին Մարիի ընտանիքը վերջապես կորցրնում է համբերությունը, և նրանց աջակցությունն ավարտվում է, որից հետո Ալանի ընդհանուր պարտքը երկու ընտանիքներին էլ գերազանցում է 20 000 ԱՄՆ դոլարը (2018-ին համարժեք է 471,000 ԱՄՆ դոլարին)։ «Մելվիլի վաղ մանկության հարաբերական երջանկությունն ու հարմարավետությունը,- գրում է կենսագիր Նյուտոն Արվինը ,- կախված էր ոչ այնքան Ալանի հարստությունից կամ խոհեմության պակասից, որքան ընտանեկան հարաբերություններում ունեցած բացառապես մեղմ և ջերմասիրտ վերաբերմունքից»։ Արվինը նկարագրում է Ալանին որպես «իսկապես զգայուն անձնավորություն և առանձնապես ջերմ և սիրող հայր», իսկ Մարիան նվիրված էր իր ամուսնուն և զավակներին, հասարակ էր, հուսալի և մեղմ[16]։

Կրթություն խմբագրել

Հերմանը կրթություն ստացել է 1824 թվականից, երբ դեռ 5 տարեկան էր, այն ժամանակ, երբ Մելվիլները տեղափոխվել էին Մանհեթենի Բլիկեր 33 փողոցում գտնվող նորակառույց տուն[17]։ Հերմանն ու նրա ավագ եղբայրը՝ Գանսևորտը, սովորում են Նյու Յորքի տղաների միջնակարգ դպրոցում։ 1826 թվականին, այն նույն թվականին, երբ Հերմանը հիվանդացել էր կարմրուկով, Ալլան Մելվիլի բնութագրմամբ «նա ունեցել է թերզարգացած խոսք», բայց շուտով նա սկսում է արագ զարգանալ, և Ալանը զարմանում է, երբ պարզվում է, որ Հերմանը լավագույն բանախոսն է սկզբնական բաժնում»[17][18]։ 1829-ին և՛ Գանսևորտը և՛ Հերմանը տեղափոխվում եմ Կոլումբիայի գիմնազիա և նախապատրաստական դպրոց։ Սեպտեմբերի 28-ին Հերմանը ընդունվում է անգլերենի բաժին։

Զգացմունքայնորեն լինելով անկայուն և չկարողանալով վճարել Բրոդվեյի տան վարձավճարը՝ Հերմանի հայրը փորձում է ազատվել անհաջողություններից ՝ 1830 թվականին տեղափոխվելով Օլբանի և զբաղվելով մորթիների բիզնեսով[19]։ 1830 թվականից մինչև 1831-ի հոկտեմբերը Հերմանը հաճախում է Օլբանիի ակադեմիան, որտեղ անցնում է նախապատրաստական դասընթաց՝ ուսումնասիրելով ընթերցանություն և ուղղագրություն, գեղագրություն, թվաբանություն, անգլերենի քերականություն, աշխարհագրություն, հնագույն պատմություն, համաշխարհային, հունական, հռոմեական և անգլիական պատմություններ և դասական կենսագրություն։ Մերտոն Սիլթսի կարծիքով «իր դպրոցական տարիներին հնագույն պատմության, կենսագրության և գրականության ուսումնասիրությունը անջնջելի տպավորություն է թողել ինչպես նրա մտքերի, այնպես էլ արվեստի ու նրա գրեթե հանրագիտարանային և Հին և Նոր Կտակարանների իմացության վրա»[20]։ Պարկերը ենթադրում է, որ Հերմանը 1831 թվականի հոկտեմբերին թողել է Ակադեմիան, քանի որ «նույնիսկ ուսման փոքր վարձավճարը շատ բարձր էր թվում վճարելու համար»[21]։ Դեկտեմբերին Հերմանի հայրը Նյու Յորքից վերադառնում է շոգենավով, բայց սառույցի պատճառով վերջին յոթանասուն մղոնը նա երկու օր և երկու գիշեր անցնում է ձիով -19 °C ջերմաստիճանում, ինչի արդյունքում հիվանդանում է։ Հունվարի սկզբին նրա մոտ ի հայտ են գալիս «զառանցանքի նշաններ», վիճակը գնալով ծանրանում է[22]։ Ալան Մելվիլը մահանում է 1832 թվականի հունվարի 28-ին։ Քանի որ Հերմանը այլևս դպրոց չէր հաճախում, նա երևի ականատես է եղել այս տեսարաններին[23]։ Քսան տարի անց նա նմանատիպ մահ է նկարագրել «Պիեռ»-ում[24]։

Հոր մահից հետո խմբագրել

18 տարեկանից Հերմանը փոստատար շոգենավով նավարկել է որպես յունգ, հետո որոշ ժամանակ աշխատել է որպես ուսուցիչ, 1841 թվականին «Ակուշնետ» կետորսանավով նավարկել է Հարավային ծովերում։ Մեկուկես տարի անց բոցմանի հետ ունեցած ընդհարման պատճառով Մելվիլը Մարկիզյան կղզիների մոտ փախել է նավից և գերի ընկել տեղացիներին, ավելի ուշ ամերիկյան ռազմանավի անձնակազմը փրկել է նրան։ Երեք տարի թափառելուց հետո նա վերադարձել է հայրենիք՝ գրական գործունեությամբ զբաղվելու։ Նրա առաջին `« Թայփի», (1846) և դրա շարունակությունը հադիսացող «Օմու»(1847) գրքերը արկածային ճանապարհորդությունների մասին էին՝ հիմնված կղզու ժողովուրդների հետ նրա բախումների վրա։ Դրանց հաջողությունը բարելավում է նրա ֆինանսական վիճակը՝ հնարավորութուն տալով ամուսնանալու Բոստոնի նշանավոր ընտանիքի դուստր Էլիզաբեթ Շոուի հետ։

Ստեղծագործություն խմբագրել

1839—1944 թվականներին եղել է նավաստի։ «Թայփի» (1846) և «Օմու» (1847) վիպակներում ցույց է տվել բուրժուական քաղաքակրթության կործանարար ազդեցությունը Պոլինեզիայի բնակիչների վրա։ 1849 թվականին հրապարակել է «Ռեդբըն» կենսագրական վիպակը և «Մարդի» երգիծական այլաբանությունը։ 1851 թվականին ստեղծել է «Մոբի Դիք կամ ճերմակ կետաձուկը» (հայկական հրատարակչություն, 1979) սոցիալ-փիլիսոփայական, կիսաֆանտաստիկական վեպը։ Այնուհետև հրատարակել է «Պիեռ կամ Երկիմաստություններ» (1852) հոգեբանական վեպը, «Իզրայել Փոթըր» (1855) պատմական, «Խարդախը» (1857) երգիծական վիպակները, «Պատշգամբում արված պատմություններ» (1856) նովելների ժողովածուն։ Լույս է ընծայել նաև չափածո գործեր՝ «Բանաստեղծություններ պատերազմի մասին» (1866), «Քլարելը» (1876), «Ջոն Մարը» (1888), «Թիմոլեոնը» (1891)։ «Բիլլի Բադ» (1881, հրատարակություն 1924) վեպի սյուժեով գրվել է օպերա։ Ժամանակակիցներից չգնահատված և մոռացված Մելվիլը 20-րդ դարի 20-ական թվականներին ճանաչվել է ԱՄՆ-ի գրականության դասական։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Broadway Database — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 https://www.hmdb.org/m.asp?m=127940
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 BNE authority file
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 United States, GenealogyBank Obituaries - FamilySearch Historical Records
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Мелвилл Герман // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Library of Congress Library of Congress Name Authority File
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  10. ↑ http://web.archive.org/web/20170323111531/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/herman-melville
  11. ↑ D.E.S. Maxwell Encyclopædia Britannica
  12. ↑ Պարկեր (1996) Արխիվացված 2016 թվականի մայիսի 12-ին, Wayback մեքենայում:, 23
  13. ↑ Ծագումնաբանական աղյուսակը Պարկերում (2002), 926—929
  14. ↑ Ռոբերտսոն-Լորանտ (1996), 14, 28-29
  15. ↑ Դելբանկո (2005), 19
  16. ↑ Արվին (1950), առցանց [առանց էջի համարների]։
  17. ↑ 17,0 17,1 Սիլթս (1988), 17
  18. ↑ Պարկեր (1996), 38-39
  19. ↑ Սալիվան 117
  20. ↑ Սիլթս (1988), 18
  21. ↑ Պարկեր (1996), 56
  22. ↑ Դելբանկո (2005), 24
  23. ↑ Պարկեր (1996), 58
  24. ↑ Պարկեր (1996), 63

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հերման Մելվիլ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 395)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հերման_Մելվիլ&oldid=9896737» էջից