Համազասպյան-Մամիկոնյաններ

Համազասպյան-Մամիկոնյաններ
Երկիր	Զաքարյան Հայաստան
Տիրույթներ	Տաշիր, Ուրծ գավառներ
Ծագում	Մամիկնոյաններ
Տիտղոսներ	Մանդատուրթուխուցես
Հիմնադիր	Համազասպ մարզպան
Հիմնում	11-րդ դար
Ավարտ	17-րդ դար
Ազգային; պատկանելիություն	Հայ
Դավանանք	Քրիստոնեություն

Համազասպյան-Մամիկոնյաններ, հայկական իշխանական տոհմ Միջնադարյան Հայաստանում՝ Զաքարյանների իշխանապետության ժամանակ (11-17-րդ դարեր)^[1]։ Սերում են Մամիկոնյանների իշխանական տոհմից^[1]։ Տոհմանունն առաջացել է Համազասպ մարզպանի (11-րդ դարի վերջ - 12-րդ դարի սկիզբ) անունից^[1]։ Իշխանանիստն էր Գուգարք աշխարհի Տաշիր գավառի Դսեղ գյուղը^[1]։

Տիրույթները խմբագրել

Համազասպյան-Մամիկոնյանների տիրույթներն էին Տաշիր գավառի Դսեղ, Մարց, Քարինջ, Մշարդ, Աղեգի գյուղերը^[1]։ Իշխանանիստը Դսեղ գյուղն էր^[1]։

Զաքարյան Իշխանապետություն խմբագրել

Զաքարյանների իշխանապետությունում ազդեցիկ դեր ունեցող Համազասպյան-Մամիկոնյանները խոշոր դեր են խաղացել նրանց իշխանությունում, մասնակցել Իվանե Ա-ի և Զաքարե Բ Մեծի ազատագրական պատերազմներին^[1]։ Այս կռիվներին մասնակցող զորավարներից է եղել Սարգիս Համազասպյանը, ով հավանաբար զոհվել է 1201 թվականին, Բջնիի ազատագրման մարտում^[1]։ Նրա որդի Համազասպը Զաքարյանների իշխանապետության մանդատուրթուխուցեսն էր^[1]։ 13-րդ դարի առաջին կեսի պետական գործիչ էր Մարծպանը, որը ծավալել է նաև շինարարական աշխատանքներ, կառուցել Բարձրաքաշ Սուրբ Գրիգորի վանքը^[1]։ Նրա որդի Համազասպ Անեցին եղել է Հաղպատի վանքի առաջնորդը (13-րդ դարի կես), կառուցել վանքի ժամատուն-գավիթը, զանգակատունը և այլն^[1]։ Հովհանավանքի առաջնորդներ են եղել Համազասպ եպիսկոպոսը (1274-1300) և Ներսեսը (14-րդ դարի սկիզբ)^[1]։ Համազասպ-Մամիկոնյանները խնամիական կապեր են ունեցել մի շարք հայկական իշխանական տների հետ` Զաքարյանների, Վաչուտյանների, Օրբելյանների և այլն^[1]։ 12-րդ դարի վերջին Համազասպ մարզպանի թոռ Հասանը տեղափոխվել է Խաչեն և այնտեղ ստեղծել իր փոքր իշխանությունը, Մարզպան Համազասպյանի որդի Գրիգորը 13-րդ դարի կեսին հիմնվել է Ուրծ գավառում (Վեդի գետի վերին հոսանք)^[1]։ Գրիգորի և նրա որդի Մամիկոնի իշխանության տարիներին նրանց տիրույթների մեջ են մտել Մանկուսը, Ջշին գյոլը և այլ գյուղեր^[1]։

Հետագա պատմություն խմբագրել

Հավանաբար Համազասպյան-Մամիկոնյանների տոհմից է 17-րդ դարի կեսին հիշատակված Մելիք Բայանդուրը (Թումանեցի)։ Ենթադրում են, որ Դսեղի Թումանյանները ևս սերել են Համազասպյան-Մամիկոնյաններից։

Համազասպյան-Մամիկոնյանների տոհմածառը խմբագրել

Համազասպ Մամիկոնյան
մարզպան
(† 12-րդ դար)

Սմբատ Մամիկոնյան

(†)

Սիթի

Սարգիս Համազասպյան
զորավար
(† 1201)

Աղուտ

Քուրդ

(† )

Հասան
Իշխան
(† 13-րդ դար)

Մամախաթուն

Համազասպ եպիսկոպոս

Մարծպան

Մամքան

Սմբատ

Աղուտ

Մամնան

Ռուզուքան

Համազասպ Մանդատուրթուխուցես

Համլիկ

Մամքան

Սադուն

Նրջիս Զաքարյան

Մարծպան

Սևադա

Մամիկոն

Խերխան

Ռուզուքան

Գրիգոր

Մամքան

Համազասպ Անեցի

Ասլանբեգ

Սարգիս

Ամիրա

Խորիշահ

Մամիկոն

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 «Հայ նշանավոր գերդաստաններ», Լևոն Սողոմոնյան, Լոս-Անջելես, 2003, էջ 5.

Գրականություն խմբագրել

«Նոր նյութեր Մամիկոնյան-Համազասպյան իշխանական տան վերաբերյալ», Գագիկ Սարգսյան Արխիվացված 2017-11-18 Wayback Machine

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 87)։

[Լևոն-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 «Հայ նշանավոր գերդաստաններ», Լևոն Սողոմոնյան, Լոս-Անջելես, 2003, էջ 5.

[1]