Կուկուլկան
Կուկուլկան (յուկ. k’uk’ul kaan — k'uk' «կեցալ», kaan «օձ» - «փետուրավոր օձ», հետագայում՝ Կուկումաց, Կետցալկոաթլ ) մայաների դիցաբանության գերագույն աստվածներից մեկն է։
| Կուկուլկան | |
|---|---|
 փետուրավոր օձ; թևավոր օձ՝ ծածկված կեցալի թետուրներով | |
| Տեսակ | աստված |
| Դիցաբանություն | Մայաների դիցաբանություն |
| Սեռ | արական |
| Այլ մշակույթներում | Կետցալկոաթլ |
| Երևի համընկնում է | Կետցալկոաթլ |
| Վայր | Յուկատան թերակղզի |
| Զբաղմունք | քանու և անձրևի աստված |
| Կապված կերպարներ | Կետցալկոաթլ |
Դիցաբանություն խմբագրել
Նա համարվում էր քամու ու ջրի, կրակի ու օդի աստվածը, թագավորական տոհմերի ու խոշոր քաղաքների հիմնադիրը։ Նա Մայապան քաղաքում Կոկոմ տոհմի հովանավոր աստվածն էր[1]։
Մայաների հավատալիքներից մեկի համաձայն՝ աշխարհը ստեղծվել է Կուկուլկան և Խուրական աստվածների կողմից։ Մայաները հավատում էին, որ Կուկուլկանն իրենց սովորեցրել է ձկնորսություն, նրանց համար ստեղծել է գիր և օրացույց, ինչպես նաև հորինել է արարողակարգեր։ Ի վերջո, Կուկուլկանի պաշտամունքը դարձավ ազնվականության մի տեսակ պաշտամունք. հանդիսավոր կարգով միայն ազնվական պատանիներ էին զոհաբերվում Կուկուլկանի համար։ Կուկուլկանի գործառույթների և դերերի այսպիսի մեծ առատությունը կարելի է բացատրել այն փաստով, որ նրա պաշտամունքը չափազանց հնագույն էր։
Եղել է Ացտեկական Կետցալկոաթլ Աստծո անալոգը։
Մարմնավորումներ խմբագրել
Կուկուլկանի հիմնական մարմնացումը փետուրավոր օձն էր՝ մարդու գլուխով։ Նա նաև պատկերվում էր որպես արծիվ, յագուար, արյան տեսքով, որպես խխունջի խեցի և, վերջապես, որպես ոսկորներից պատրաստված սրինգ։
-
Կուկուլկանի ստվերը արևային գիշերահավասարի ժամանակ 2009 թ. մարտին -
Օձի գլուխը Չիչեն Իցայում գտնվող Կուկուլկանի բուրգի հիմքի վրա -
-
Կուկուլկան օձի տեսքով․ պատկերը Յաքսչիլանի պատի վրա
Տաճարներ խմբագրել
Մեքսիկայի Յուկատան թերակղզու Մայաների հնագույն Չիչեն Իցա քաղաքի ավերակների մեջ պահպանվել է Կուկուլկանի բուրգի տաճարային կառույցը։ Բուրգի գագաթին կար մի տաճար, որտեղ զոհեր էին մատուցվում Կուկուլկանին։ Տաճարը կառուցվել էր այնպես, որ ամեն տարի, գարնանային և աշնանային գիշերահավասարի օրերին, բուրգի աստիճանների եզրերին ստվերն այնպես էր ընկնում բազրիքի վրա, որ թվում է, թէ բուրգի երկայնքով օձ է սողում։
Անկասկած, Հին Մայաներին թվում էր, որ երկրի վրա է իջել հենց Կուկուլկան[2]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Мифологический словарь / Е.М. Мелетинский. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — С. 672.
- ↑ Низовский А. Ю. Величайшие чудеса света. С. 43-45.
Գրականություն խմբագրել
- Талах В.Н., Куприенко С.А. Америка первоначальная. Источники по истории майя, науа (астеков) и инков / Ред. В. Н. Талах, С. А. Куприенко. — К.: Видавець Купрієнко С.А., 2013. — 370 с. — ISBN 978-617-7085-00-2
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Пирамида Кукулькана с храмом на вершине в городе Чичен-Ица в Мексике // AttractionStory.ru : статья.