Կոճղասնկեր
| Կոճղասնկեր | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||
| Armillaria | ||||||||||||||
| Հոմանիշներ | ||||||||||||||
|
|
Կոճղասնկեր (լատին․՝ Armillaria), բազիդիավոր սնկերի որոշ տեսակներ, որոնք պատկանում են շարքասնկայինների (Tncholomataceae) և ստրոֆարիայինների (Strophariaceae) ընտանիքներին։ Ըստ ժամանակակից սիստեմատիկայի պատկանում են (լատին․՝ Physalacriaceae)[1] ընտանիքին։
Կոճղասնկերը Հայաստանում խմբագրել
Հայաստանում տարածված են կոճղասունկ աշնանայինը, ձմեռայինը, ամառայինը, մարգագետնայինը կամ չփտուկը և կեղծ կոճղասունկ ծծմբադեղինը։ Բոլոր տեսակները, բացի չփտուկից, բնափայտը քայքայող սնկեր են, հանդիպում են Հայաստանի անտառաշատ վայրերում՝ կենդանի կամ մահացած ծառերի բների, կոճղերի վրա՝ մեծ խմբերով։ Չփտուկն աճում է փռոցաշերտի վրա, հիմնականում՝ մարգագետիններում և անտառների բացատներում։
Կենսաբանական նկարագիր խմբագրել
Աշնանային կամ իսկական կոճղասնկի՝ մեղրասնկի (Armillaria mellea) գլխարկը (տրամագիծը՝2-13 սմ) սկզբում ուռուցիկ է, ապա՝ տափակ՝ գագաթին փոքրիկ թմբիկով, գորշավուն, կեղտոտ դեղնադարչնագույն, բարակ, մանր դարչնագույն թեփուկներով, որոնք հասունների մոտ անհետանում են։ Թիթեղները խիտ են, դեղնասպիտակ, հաճախ՝ գորշ բծերով, թեթևակի իջնում են ոտիկի վրա։ Երիտասարդ պտղամարմնի գլխարկի ստորին մասը պատված է սպիտակ թաղանթով։ Պտղամիսն սպիտակավուն է, փխրուն՝ փափուկ, հաճելի հոտով և տիպ, թթու համով։ Ոտիկը (երկարում է՝ մինչև 15 սմ, հաստանում է' 1-1,5 սմ) վերևում սպիտակ է, ներքևում՝ դարչնաշագանակագույն, հիմքի մոտ՝ մի փոքր լայնացած՝ մանր թելիկավոր թեփուկներով և սպիտակ թաղանթային օղակով։
Վնասակար ազդեցություններ և կիրառում խմբագրել
Վնասակար է։ Մոտ 200 բուսատեսակների մակաբույծ է. սնկամարմնի (միցելիում) մուգ գորշավուն ձգանները տարածվում են բնափայտի մեջ և քայքայում այն։ Բոլոր Կոճղասնկերը ուտելի են, բացի թունավոր կեղծ ծծմբադեղնից (Hypholoma fasciculare), որը տարբերվում է իր ծծմբադեղին, հետագայում՝ կանաչաձիթապտղագույն վառ գունավորված թիթեղներով և դառը համով։
Սիստեմատիկա և տեսակներ խմբագրել
Տաքսոնոմիա խմբագրել
| 14 դաս | 28 ընտանիք | |||||||||||||||
| Բաժին Բազիդիոմիցետներ | կարգ Ագարիկայիններ | դաս Կոճղասնկեր | ||||||||||||||
| Թագավորություն Սնկեր | դաս Ագարիկոմիցետներ (Agaricomycetes) | ընտանիք Շարքասնկայիններ | ||||||||||||||
| 6 կարգ | 16 կարգ | 15 դաս | ||||||||||||||
Տեսակներ խմբագրել
- Armillaria affinis (Singer) T.J.Volk & Burds., 1995
- Armillaria borealis Marxm. & Korhonen, 1982
- Armillaria calvescens Bérubé & Dessur., 1989
- Armillaria camerunensis (Henn.) Courtec., 1995
- Armillaria cepistipes Velen., 1920
- Armillaria duplicata (Berk.) Sacc., 1887
- Armillaria ectypa (Fr.) Emel, 1921
- Armillaria fellea (Hongo) Kile & Watling, 1983
- Armillaria fumosa Kile & Watling, 1983
- Armillaria fuscipes Petch, 1909
- Armillaria gemina Bérubé & Dessur., 1989
- Armillaria griseomellea (Singer) Kile & Watling, 1983
- Armillaria heimii Pegler, 1977
- Armillaria hinnulea Kile & Watling, 1983
- Armillaria jezoënsis J.Y.Cha & Igarashi, 1994
- Armillaria limonea (G.Stev.) Boesew., 1977
- Armillaria lutea Gillet, 1874
- Armillaria luteobubalina Watling & Kile, 1978
- Armillaria mellea (Vahl) P.Kumm., 1871
- Armillaria melleorubens (Berk. & M.A.Curtis) Sacc., 1887
- Armillaria nabsnona T.J.Volk & Burds., 1996
- Armillaria novae-zelandiae (G.Stev.) Herink ex Boesew., 1977
- Armillaria omnituens (Berk.) Sacc., 1887
- Armillaria pallidula Kile & Watling, 1988
- Armillaria procera Speg., 1889
- Armillaria puiggarii Speg., 1889
- Armillaria sinapina Bérubé & Dessur., 1988
- Armillaria singula J.Y.Cha & Igarashi, 1994
- Armillaria solidipes Peck, 1900
- Armillaria sparrei (Singer) Herink, 1973
- Armillaria tabescens (Scop.) Emel, 1921
- Armillaria tigrensis (Singer) T.J.Volk & Burds., 1995
- Armillaria viridiflava (Singer) T.J.Volk & Burds., 1995
- Armillaria yungensis (Singer) Herink, 1973
Գրականություն խմբագրել
- Грибы СССР. — М.։ Мысль, 1980.
- Heinz Butin։ Krankheiten der Wald- und Parkbäume. Diagnose, Biologie, Bekämpfung. 2 Sporentafeln. 3., neubearbeitete und erweiterte Auflage. Thieme, Stuttgart und New York 1996, ISBN 3-13-639003-2
- Helga Marxmüller, Ottmar Holdenrieder։ Morphologie und Populationsstruktur der beringten Arten von Armillaria mellea s.l. In։ Mycologia Bavarica 4. 2000. Seiten 9–32.
- Dagmar Nierhaus-Wunderwald։ Die Hallimasch-Arten. Biologie und vorbeugende Massnahmen. Արխիվացված 2014-02-01 Wayback Machine In։ Merkblatt für die Praxis 21. Eidgenössische Forschungsanstalt für Wald, Schnee und Landschaft (WSL), Birmensdorf (Schweiz). 1994. (PDF; 1,6 MB)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|