Վիքիպեդիա

Կալիարի

Իտալական մունիցիպալիտետ, համանուն մետրոպոլիայի և Սարդինիայի ինքնավար շրջանի մայրաքաղաքը
(Վերահղված է Կալյարիից)

Կալիարի (/kælˈjɑːri/, also UK: /ˌkæliˈɑːri, ˈkæljəri/, US: /ˈkɑːljəri/[1][2][3][4], {{IPA-it|ˈkaʎʎari|lang|It-Cagliari.ogg; սարդ.՝ Casteddu. սարդիներեն՝ kasˈteɖːu, լատին․՝ Caralis), քաղաք և նավահանգիստ Իտալիայում, Սարդինիա կղզու հարավում, Կալիարի գավառում[5]։ Հանդիսանում է Սարդինիա կղզու, Սարդինիայի մարզի ու ինքնավար տարածաշրջանի մայրաքաղաքը, ինչպես նաև Կալիարիի շրջանի վարչական կենտրոնը[6][7]։ Զբաղեցնում է 85, 45 կմ2 տարածք։

Քաղաք
Կալիարի
Cagliari
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրԻտալիա Իտալիա
ՇրջանՍարդինիա
Գավառ Կալիարի
Ներքին բաժանումPirri?
Մակերես85,45 կմ²
ԲԾՄ4±1 մետր
Բնակչություն156 650 մարդ (2010)
Ժամային գոտիUTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ+39 070
Փոստային ինդեքս09100
Փոստային դասիչ09121–09131 և 09134
Ավտոմոբիլային կոդCA
Պաշտոնական կայքcomune.cagliari.it
Կալիարի (Իտալիա)##
Կալիարի (Իտալիա)
Կալիարի (Սարդինիա)##
Կալիարի (Սարդինիա)

Կալիարիի սարդինյան անվանումը Casteddu է, որ նշանակում է ամրոց։ Բուն քաղաքն ունի շուրջ 155.000 բնակիչ[8], իսկ նրա մետրոպոլիսային տարածքում, որն ընդգրկում է Կալիարին և նրա մերձակա 16 բնակավայրեր, ապրում է ավելի քան 431.000 մարդ։ Եվրոստատի (Eurostat) տվյալների համաձայն՝ Կալիարիի ընդարձակ քաղաքային տարածքի բնակիչների թիվը հասել է 476.975-ի[9]։ Կալիարին Սարդինիայի խոշորագույն բնակավայրն է և բնակչության թվով 26-րդը Իտալիայում։

Պատմություն խմբագրել

Քաղաքի ներկայիս տարածքում ու նրա շրջակայքում մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս նորքարեդարյան ժամանակներում։ Բնակավայրն ունի առնվազն հինգ հազար տարվա պատմություն։

1324-ից մինչև 1848 թվականը Կալիարին եղել է Սարդինիայի թագավորության մայրաքաղաքը։ Ներկայումս տարածաշրջանային նշանակության մշակութային, կրթական, քաղաքական և արվեստների կենտրոն է՝ հարուստ ճարտարապետական Art Nouveau և այլ ոճերի բազմազան հուշարձաններով[10]։ Միաժամանակ Սարդինիայի տնտեսական, արդյունաբերական խոշոր կենտրոնն է, տրանսպորտային կարևորագույն հանգույց, որտեղ գործում են միջերկրածովյան ամենամեծ նավահանգիստներից մեկը, միջազգային Էլմաս օդանավակայանը... Քաղաքն իր ունեցած եկամտով Իտալիայի 8.092 համայնքների մեջ զբաղեցնում է 106-րդ տեղը և այդ տեսակետից կարող է համեմատվել երկրի հյուսիսային որոշ քաղաքների հետ[11]։

Տեղի համալսարանը հիմնադրվել է 1607 թվականին[12] և հներից մեկն է Իտալիայում։ Կալիարին 5-րդ դարից մինչև օրս հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցու արքեպիսկոպոսական նստավայր է[13][14]։

Ժողովրդագրություն խմբագրել

Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.

Անվանում խմբագրել

Փյունիկյան Կարալիս գաղութն է, որի անվանումն ունի նախահնդեվրոպական ծագում․ անվանման հիմքում ընկած է Cara «ժայռ» բառը։ Այդ անվանումը ժամանակի ընթացքում ձևափոխվելով դարձել է Կալիարի[15]։

Կլիմա խմբագրել

Կալիարին ունի շոգ, չոր ամառներով ու մեղմ ձմեռներով միջերկրածովյան կլիմա (Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Csa), որով նմանվում է ծովափնյա պատմական այլ բնակավայրերի[16]։ Տեղումների տեսակետից այդ կլիման մոտ է կիսաչորային պայմաններին[17][18]։

Կալիարիի Էլմաս օդանավակայան, բարձրությունը՝ 5 m or 16 ft, 1981-2010 normals and extremesի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 21.0
(69.8) 		22.4
(72.3) 		26.2
(79.2) 		29.0
(84.2) 		34.6
(94.3) 		39.0
(102.2) 		43.7
(110.7) 		41.4
(106.5) 		35.4
(95.7) 		31.8
(89.2) 		26.4
(79.5) 		23.4
(74.1) 		43.7
(110.7)
Միջին բարձր °C (°F) 14.4
(57.9) 		15.0
(59) 		17.1
(62.8) 		19.5
(67.1) 		23.8
(74.8) 		28.2
(82.8) 		31.4
(88.5) 		31.7
(89.1) 		27.9
(82.2) 		23.7
(74.7) 		18.8
(65.8) 		15.5
(59.9) 		22.3
(72.1)
Միջին օրական °C (°F) 9.9
(49.8) 		10.2
(50.4) 		12.1
(53.8) 		14.5
(58.1) 		18.4
(65.1) 		22.5
(72.5) 		25.6
(78.1) 		25.9
(78.6) 		22.7
(72.9) 		18.9
(66) 		14.3
(57.7) 		11.1
(52) 		17.2
(63)
Միջին ցածր °C (°F) 5.4
(41.7) 		5.5
(41.9) 		7.2
(45) 		9.4
(48.9) 		13.1
(55.6) 		16.8
(62.2) 		19.7
(67.5) 		20.2
(68.4) 		17.5
(63.5) 		14.1
(57.4) 		9.9
(49.8) 		6.8
(44.2) 		12.2
(54)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −4.8
(23.4) 		−3.0
(26.6) 		−2.2
(28) 		−0.4
(31.3) 		4.8
(40.6) 		8.8
(47.8) 		11.8
(53.2) 		12.6
(54.7) 		9.0
(48.2) 		5.0
(41) 		−2.0
(28.4) 		−3.4
(25.9) 		−4.8
(23.4)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 40.7
(1.602) 		40.4
(1.591) 		33.6
(1.323) 		42.2
(1.661) 		20.7
(0.815) 		10.0
(0.394) 		3.1
(0.122) 		7.5
(0.295) 		35.7
(1.406) 		49.1
(1.933) 		62.7
(2.469) 		49.6
(1.953) 		395.3
(15.564)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) 7 6 6 7 4 2 1 1 5 6 8 8 61
% խոնավություն 79 77 75 73 71 67 65 65 71 77 79 80 73.3
Միջին ամսական արևային ժամ 150 163 209 218 270 311 342 321 243 209 150 127 2726
աղբյուր: Meteo Climat[19], Servizio Meteorologico[17] and WeatherBase[20]

Պատկերասրահ խմբագրել

 
Քաղաքի համայնապատկերը
  •  
    Տեսարան քաղաքից
  •  
    Տեսարան քաղաքից
  •  
    Տեսարան քաղաքից
  •  
    Կալիարիի տաճարը
  •  
    Կալիարիի տաճարը, աջից՝ հին քաղաքապետարանը
  •  
    Համայնքապետարանը
  •  
    Ամֆիթատրոնը
  •  
    Տեսարան քաղաքի կենտրոնից
  •  
    Քաղաքի լողափերից մեկը
  •  
    Օպերայի շենքը
  •  
    Art Nouveau ճարտարապետության նմուշներ
  •  
    Sant'Anna վանքը
  •  
    Bonaria բազիլիկը
  •  
    Սան Միկելե եկեղեցին
  •  
    Torre Elefante աշտարակը
  •  
    Փյունիկյան ժամանաների արձանագրություն
  •  
    Հաղթակամար

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ "Cagliari" Արխիվացված 2016-10-09 Wayback Machine (US) and Cite Oxford Dictionaries|Cagliari|access-date=11 October 2015}}
  2. ↑ Cite American Heritage Dictionary|Cagliari|access-date=5 May 2019
  3. ↑ cite web|url=https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/cagliari%7Ctitle=Cagliari%7Cwork=Collins English Dictionary|publisher=HarperCollins|access-date=5 May 2019
  4. ↑ Cite Merriam-Webster|Aarhus|access-date=5 May 2019
  5. ↑ «Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Cagliari)». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2017 հուլիսի 9-ին.
  6. ↑ Regione Autonoma della Sardegna
  7. ↑ «Regione Autonoma della Sardegna». Regione.sardegna.it. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին.
  8. ↑ «Statistiche Istat». Dati.istat.it. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին.
  9. ↑ http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en Կաղապար:Bare URL inline
  10. ↑ «Cagliari art (Italian Language Schools and Courses to Learn Italian in Italy.)». It-schools.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին.
  11. ↑ «Nell'Italia delle tasse Milano stacca tutti - Guarda il reddito del tuo Comune». Il Sole 24 ORE. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  12. ↑ sistemi e grafiche netsoul srl www.netsoul.net. «Universitр degli studi di Cagliari». unica.it. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին.
  13. ↑ «Chiesa di Cagliari». Chiesadicagliari.it. 2015 թ․ մարտի 5. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին.
  14. ↑ Catholic-hierarchy|diocese|dcagl|Archdiocese of Cagliari|23 January 2015
  15. ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
  16. ↑ «Cagliari, Italy Köppen Climate Classification (Weatherbase)». Weatherbase. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 28-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 «Climatologia - Ricerca Dati». Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 28-ին.
  18. ↑ Wickens, Gerald E. (1998), «Arid and Semi-arid Environments of the World», in Wickens, Gerald E. (ed.), Ecophysiology of Economic Plants in Arid and Semi-Arid Lands, Adaptations of Desert Organisms (անգլերեն), Springer Berlin Heidelberg, էջեր 5–15, doi:10.1007/978-3-662-03700-3_2, ISBN 9783662037003
  19. ↑ «moyennes 1981/2010».
  20. ↑ «Cagliari, Italy Travel Weather Averages (Weatherbase)». Weatherbase. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 28-ին.
  21. ↑ 21,0 21,1 «Climatological Normals of Cagliari». Weather.gov.hk. 2012 թ․ դեկտեմբերի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին.
  22. ↑ «Tabelle climatiche 1971-2000 della stazione meteorologica di Cagliari-Elmas Ponente dall'Atlante Climatico 1971-2000» (PDF). Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին.

Գրականություն խմբագրել

Անգլերեն

  • Andrews Robert, The Rough Guide to Sardinia, Publisher: Rough Guide Ltd, 2010, 1848365403.
  • Ashby, Thomas (1911). «Carales» . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 5 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 300–301.
  • Dyson, Stephen L. - Roland Jr. Robert, Archaeology and History in Sardinia from the Stone Age to the Middle Ages: Shepherds, Sailors, and Conquerors, 2007.
  • Freytag-Berndt, Sardinia Travel Map.
  • Lawrence D. H., Sea and Sardinia
  • Parker, Philip M., The 2011 Economic and Product Market Databook for Cagliari, Italy, Icon Group International, 2011 9781157065692
  • Stein Eliot, Sardinia: Cagliari & the South, Publisher: Footprint Travel Guides, United Kingdom, 2012, 1908206535

Իտալերեն

  • Alziator Francesco, La città del sole, editrice La Zattera, Cagliari, 1963.
  • Atzeni Enrico, Cagliari preistorica, editrice CUEC, Cagliari, 2003.
  • Barreca Ferrucio, La Sardegna fenicia e punica, editore Chiarella, Sassari, 1984
  • Boscolo Alberto, La Sardegna bizantina e altogiudicale, editotr Chiarella, Sassari, 1982
  • Francesco Cesare Casula (1994). La storia di Sardegna. Sassari: Delfino Editore. ISBN 88-7138-063-0.
  • Cossu Giuseppe, Della città di Cagliari, notizie compendiose sacre e profane, Stamperia Reale, Cagliari 1780
  • Del Piano Lorenzo, La Sardegna nell'ottocento, editore Chiarella, Sassari, 1984
  • Gallinari Luciano, Il Giudicato di Cagliari tra XI e XIII secolo. Proposte di interpretazioni istituzionali, in Rivista dell'Istituto di Storia dell'Europa Mediterranea, n°5, 2010
  • Hunno Baeza Roderigo, Il Caralis Panegyricus, edited by Francesco Alziator, Tipografia, Mercantile Doglio, Cagliari, 1954.
  • Manconi Francesco, La Sardegna al tempo degli Asburgo, Il Maestrale, Nuoro, 2010, 9788864290102
  • Manconi Francesco, Una piccola provincia di un grande impero, CUEC, Cagliari, 2012, 8884677882
  • Manconi Francesco (edited by), La società sarda in età spagnola, Edizioni della Torre, Cagliari, 2003, 2 vol.
  • Mastino Attilio, Storia della Sardegna Antica, Il Maestrale, Nuoro, 2005, 9788889801635

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կալիարի» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 181)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կալիարի&oldid=9751294» էջից