Խրախճանք
Խրախճանք, սիմպոզիում (հին հունարեն՝ Συμπόσιον), հին հունական փիլիսոփա Պլատոնի փիլիսոփայական տեքստը, որը թվագրվում է մոտ մ.թ.ա. 385-370 թվականներին[1][2]։ Այն որոշակի առումով առնչվում է սիրո ծագմանը, նպատակին և բնույթին և Պլատոնական սիրո հասկացության ծագման աղբյուրը։
Սերը ուսումնասիրվում է խրախճանքին կամ գնարբուքին մասնակցող մարդանց մի շարք հաջորդական ճառերի միջոցով։ Յուրաքանչյուրը պետք է արտասաներ մեկ էնկոմիում՝ Սերը (Էրոսը) փառաբանող ճառ։ Խրախճանքը տեղի է ունենում Աթենքում՝ հին հունական ողբերգակ Ագաթոնի տանը։ Սոկրատեսն իր ճառում հավաստիացնում է, որ սիրո ամենամեծ նպատակը փիլիսոփա կամ բառացի՝ «իմաստություն սիրող» դառնալն է։ Համարվում է Պլատոնի կարևորագույն գործերից մեկը և օգտագործվել է սոցիալական պատմաբանների կողմից՝ Հին Հունաստանի կյանքը, մասնավորապես՝ մարդու սեռականությունը և խրախճանքը որպես կառույց նկարագրելու համար։
Գրական ձև խմբագրել
Խրախճանքը գրված է որպես դրամատիկական երկխոսություն, որը Պլատոնը օգտագործել է իր ավելի քան երեսուն ստեղծագործություններում և ըստ Ուոլթեր Հեմիլթոնի՝ ամենակատարյալն է իր ձևում։ Նկարագրելով Աթենքի հասարակական կյանքը՝ «Խրախճանքում» զարգանում է Սիրո և Սոկրատեսի կերպարի թեման։ Անկասկած, երկխոսությունը հորինվածք է, բայց Պլատոնը ստեղծել է շատ իրական թվացող մթնոլորտ[3]։
Էնդրյու Դելբին «Խրախճանքի» առաջին էջերը համարում է հունական հռետորական ամենափայլուն նկարագրությունը[4]։ Պլատոնը շատ շերտեր է մտցրել խրախճանքի և դեպքերը պատմողների միջև[3]։
Պատմական կոնտեքստ խմբագրել
Համարվում է, որ պատմությունը գրվել է ոչ վաղ քան մ.թ.ա. 385 թվականը, իսկ խրախճանքը տեղի է ունեցել մ.թ.ա 416-ին, երբ հյուրընկալող Ագաթոնը ունեցել է իր դրամատիկական հաղթանակը։ Հաջորդ տարի տեղի է ունեցել աղետալի Սիցիլական արշավը՝ Ալքիբիադեսի գլխավորությամբ, որից հետո Ալքիբիադեսը փախել է Սպարտա՝ Աթենքի հակառակորդ երկիր։ Հեմիլթոնը գտնում է, որ Պլատոնը այնպես է նկարագրում Ալքիբիադեսի և Սոկրատեսի հարաբերությունները, որ ցույց տա, թե Սոկրատեսը Արքիբիադեսի վրա վատ ազդեցություն չի ունեցել։ Պլատոնը սա անում է, իր ուսուցչին արդարացնելու համար, քանի որ նա մ.թ.ա. 399-ին մահվան է դատապարտվել[3]։
Նկարագիր խմբագրել
Պլատոնը երկխոսության միջոցով բացատրում է սիրո տարբեր տեսությունները։ Յուրաքանչյուր մասնակից ավելացնում է սիրո որոշակի կողմ, որը վերջում որպես արդյունք ավարտվում է Սոկրատեսի խոսքով։ Մասնակիցները հիմնականում սերը բնութագրում են երկու նույնասեռական տղամարդու միջև ընթացող սիրո օրինակով, սրանով ցույց տալով հին հունական սոցիալական իրականությունը[3]։
Մասնակիցներ խմբագրել
Խրախճանքին մասնակցում են հետևյալ յոթ խոշոր խոսնակները։
- Ֆեդրոս (խոսքը սկսում է 178a-ում)
- Փաուսանիաս (խոսքը սկսում է 180c-ում), իրավաբանական մասնագետ
- Էրիքսիմաքուս (խոսքը սկսում է 189c-ում), հանրաճանաչ կատակերգու
- Ագաթոն (խոսքը սկսում է 195a-ում), ողբերգական բանաստեղծ, խրախճանքի հյուրընկալողը
- Սոկրատես (խոսքը սկսում է 201d-ում), հանրաճանաչ փիլիսոփա, Պլատոնի ուսուցիչը
- Ալքիբիադես (խոսքը սկսում է 214e-ում), հանրաճանաչ աթենացի քաղաքական գործիչ, հռետոր
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Cobb, p. 11.
- ↑ Leitao, p. 183.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Plato, The Symposium. Translation and introduction by Walter Hamilton. Penguin Classics. 1951. ISBN 9780140440249
- ↑ (Dalby 2006).