Վիքիպեդիա

Խոլմ (քաղաք)

Խոլմ, քաղաք (1777 թվականից[2]) Ռուսաստանում, Նովգորոդի մարզի Խոլմսկի քաղաքային շրջանի վարչական կենտրոնն է։

Բնակավայր
Խոլմ
Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
Առաջին հիշատակում1144
Մակերես9 կմ²
ԲԾՄ65 մետր
Բնակչություն▼3359 մարդ (հունվարի 1, 2020)[1]
Հեռախոսային կոդ81654
Փոստային դասիչ175270 և 175271
Պաշտոնական կայքholmadmin.net/holm.html
Խոլմ (քաղաք) (Ռուսաստան)##
Խոլմ (քաղաք) (Ռուսաստան)

Ընդհանուր տեղեկություն խմբագրել

Գտնվում է շրջանի հարավային մասում՝ Կունյա գետի` Լովատ թափվելու տարածքում, Մեծ Նովգորոդից 201 կմ հարավ։

Քաղաքից դուրս են գալիս չորս ավտոճանապարհներ. մեկը (P51) Պոդորեի միջով Խոլմը կապում է գտնվող Հին Ռուսսայի հետ, մյուսը (P51) այն կապում է Պսկովի մարզի Լոկնյա քաղաքատիպ ավանի միջոցով քաղաքը կապում է Վելիկիե Լուկիի հետ, երրորդը տանում է դեպի Մարյովո և Դեմյանսկ, իսկ չորրորդը` Տորոպեց։

Քաղաքի բնակչությունը 3829 բնակիչ է (2010 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ)։ Անվան ստուգաբանությունը ռուսերեն է, գալիս է Լովատիի աջ ափին գտնվող բլուրից (ռուս.՝ холм), որի վրա հիմնվել է քաղաքը։

Պատմություն խմբագրել

Հնում Լովատ գետի մոտով, ժամանակակից քաղաքի տարածքով՝ ջրային առևտրի ճանապարհով «Վարյագներից հույներ առևտրային ջրային ճանապարհը»։ Այդ օրերին այս վայրում փոքր նավեր էին կառուցվում, վաճառում էին կտավատ, սայլեր, պտտվող անիվներ և սպասք (փայտե և կավե)։

16-17-րդ դարերում բազմիցս ենթարկվել է լիտվացիների, լեհերի, շվեդների հարձակումներին։ 1777 թվականի օգոստոսի 3-ին Նովգորոդի նահանգի վարչատարածքային վերակառուցման ժամանակ որոշում է ընդունվել Խոլմսկի քաղաքավանը վերանվանել Խոլմ քաղաքի և այն միացնել Պսկովի նահանգին։ Այդպես Խոլմը դարձել է Խոլմսկի շրջանի կենտրոնը։

19-րդ դարի վերջին Խոլմը հայտնի էր արհեստագործությամբ, այդ թվում՝ գետային բարկաների և այլ նավակների արտադրությամբ։

 
Խոլմը, 21 մարտի, 1942

Քաղաքը շատ է տուժել Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ. 1942 թվականին այն Տորոպեցկո-Խոլմյան գործողության անցակցման վայրն էր, և քաղաքի պատմական շենքերի մեծ մասը ամբողջությամբ ավերվել էր։

Պատմական քաղաքը բաղկացած է չորս շրջաններից` Իլինսկի, Նիկոլսկի, Տատիլովսկի, Կլինկսկի։ Պատերազմից հետո քաղաքի կլինյան մասի վերականգնումը աննպատակահարմար է համարվել։

Խոլմ քաղաքի պատմության հետ կապված սխալ կա։ Մի շարք գրքերում և հոդվածներում քաղաքի առաջին հիշատակումն աղբյուրներում նշվել է 1144 թվականը[2]։ Միևնույն ժամանակ, այդ աղբյուրը ենթադրաբար եղել է Նովգորոդի առաջին տարեգրությունը, այնտեղ, սակայն այդ թվականին նշված է Նովգորոդի հրդեհի մասին, որի արդյունքում այրվել են Խոլմը (քաղաքի մի մասը) և Իլյա մարգարեի եկեղեցին։

Տնտեսություն խմբագրել

Կան անտառային արդյունաբերության ձեռնարկություններ։ Հատուկ արժեք են ներկայացնում տորֆի պաշարները։ Քաղաքի շրջակայքում կան ընդարձակ ճահիճներ՝ տորֆի բավականին խորը շերտերով։ Տորֆի հանքի մշակումը մինչ օրս մնում է շրջանի և քաղաքի տնտեսության առաջնահերթություններից մեկը։

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

Քաղաքի 30 կմ հեռավորության վրա, Ռդեյ լճի մոտ են գտնվում Ռդեյի վանքի մնացորդները (18-րդ դար), շրջանում են Բոբրովներ (19-րդ դար) և Շախովներ (18-րդ դար) իշխանների նախկին կալվածքները։

Խոլմեցիների հանգստի վայրերից մեկը «Կապույտ ծովածոցն» է։

Խոլմում է գտնվում Տիխվինյան Մայր Աստծվամր գործող տաճարը։

Բնակչություն խմբագրել

Բնակչության թվաքանակը
1825[3]1833[4]1840[5]1856[6]1863[7]1867[8]1870[9]
2789↗3283↗3858↗5056↘4210↘3834↗4718
1885[10]1897[11]1910[12]1913[13]1917[12]1920[12]1923[12]
↗5718↗5894↗6517↗6800↘6006↘5591↗5830
1926[14]1931[13]1939[15]1959[16]1970[17]1979[18]1989[19]
↘5533↘4200↗6071↘2977↗3827↗4435↗4849
1992[13]1996[13]1998[13]2000[13]2001[13]2002[20]2003[13]
↘4800↘4700→4700→4700↘4600↘4325↘4300
2005[13]2006[13]2007[13]2008[13]2009[21]2010[22]2011[13]
↘4200↘4100↘4000↘3900↘3867↘3830↘3800
2012[23]2013[24]2014[25]2015[26]2016[27]2017[28]2018[29]
↗3829↘3704↘3633↘3552↘3493↘3445↘3422
2019[30]2020[31]2021[32]
↘3392↘3359↘3214

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar
  2. ↑ 2,0 2,1 АТД-80|180
  3. ↑ Статистическое изображение городов и посадов Российской империи по 1825 год. Сост. из офиц. сведений по руководством директора Департамента полиции исполнительной Штера. Спб., 1829.
  4. ↑ Обозрение состояния городов российской империи в 1833 году / Изд. при министерстве внутренних дел. — Спб., 1834.
  5. ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи. Сост. в Стат. отд. Совета МВД. — Спб., 1840.
  6. ↑ Статистические таблицы Российской империи, составленные и изданные по распоряжению министра внутренних дел Стат. отделом Центрального статистического комитета. [Вып. 1]. За 1856-й год. Спб., 1858.
  7. ↑ Статистический временник Российской империи. Серия 1. Вып. 1. Спб., 1866.
  8. ↑ Статистический временник Российской империи. Серия 2. Вып. 1. — Спб., 1871, с. 180.
  9. ↑ Статистический временник Российской империи. Серия 2. Вып. 10. Спб., 1875, с. 98.
  10. ↑ Статистика Российской империи. 1: Сборник сведений по России за 1884—1885 гг. Спб., 1887, с. 24.
  11. ↑ demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=34
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Города Союза ССР / НКВД РСФСР, Стат. отдел. — М., 1927
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 «Народная энциклопедия «Мой город». Холм (город)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-27-ին. Վերցված է 2014-06-17-ին.
  14. ↑ Всесоюзная перепись населения 1926 года = Recensement de la population de L’U.R.S.S. 1926 / Центральное статистическое управление СССР; Отд. переписи. Т.2. Западный район. Центрально-Промышленный район: народность, родной язык, возраст, грамотность. — М.: Изд. ЦСУ СССР, 1928
  15. ↑ РГАЭ, ф. 1562, оп. 336, д. 1248, лл. 49—57.
  16. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  17. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  18. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  19. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  20. ↑ «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  21. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  22. ↑ «Всероссийская перепись населения 2010 года. 12. Численность населения муниципальных районов, поселений, городских и сельских населённых пунктов Новгородской области» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-03-30-ին. Վերցված է 2014-02-02-ին.
  23. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  24. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.
  25. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  26. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-23-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  27. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  28. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  29. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  30. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
  31. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-17-ին. Վերցված է 2020-10-17-ին.
  32. ↑ «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более» (XLSX) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-01-ին. Վերցված է 2022-09-01-ին.

Գրականություն խմբագրել

  • Котов В. В. Сколько лет Холму на Ловати? // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2008. — № 28. — С. 3—7.
  • Котов В. В. Холмскàя крепость XVI века // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2008. — № 29. — С. 3—15.
  • Котов В. В. Экскурсия в город Холм XVI века // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2013. — № 38. — С. 43—51.
  • Антонов В. А. Холм. Серия «Города Новгородской области» −1984

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խոլմ (քաղաք)» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Խոլմ_(քաղաք)&oldid=9086042» էջից