Լեսյա Ուկրաինկա

Լեսյա Ուկրաինկա; ուկրաիներեն՝ Лариса Петрівна Косач-Квітка
Ծննդյան անուն	ուկրաիներեն՝ Лариса Петрівна Косач
Ծնվել է	փետրվարի 13 (25), 1871
Ծննդավայր	Նովոգրադ-Վոլինսկի, Վոլինիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	օգոստոսի 1, 1913 (42 տարեկան)
Վախճանի վայր	Սուրամ, Թիֆլիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Գերեզման	Բայկովո գերեզմանատուն
Գրական անուն	Леся Українка
Մասնագիտություն	բանաստեղծուհի, թարգմանչուհի, գրող և դրամատուրգ
Լեզու	ուկրաիներեն, ռուսերեն և ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Ժանրեր	verse drama?
Ուշագրավ աշխատանքներ	The Forest Song?
Ամուսին	Կլիմենտ Կվիտկա
	Lesya Ukrainka Վիքիպահեստում

Լեսյա Ուկրաինկա (ուկրաիներեն՝ Леся Українка, իսկական անունը Լարիսա Պետրովնա Կոսաչ-Կվիտկա (ուկրաիներեն՝ Лариса Петрівна Косач-Квітка), փետրվարի 25 1871 - հունիսի 19 1913), ուկրաինացի բանաստեղծուհի, թարգմանչուհի, մշակութային գործիչ։ Ստեղծագործել է բազմապիսի ժանրերում։ Զբաղվել է նաև ժողովրդագրական ստեղծագործության հավաքչությամբ՝ 220 ժողովրդական երգ ձայնագրվել է նրա կատարումից։ Ուկրաինայի ազգային շարժման ակտիվ մասնակից էր։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է ազնվականի ընտանիքում։ Վատառողջ լինելու պատճառով ստիպված է եղել շատ տարիներ ապրել Ղրիմում, Վրաստանում, Իտալիայում, Եգիպտոսում։ Կրթություն ստացել է տանը։ Տպագրվել է 13 տարեկանից։ 1902 թվականին ուկրաիներեն է թարգմանել «Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստը»։

Պոեզիայում և դրամատուրգիայում Ուկրաինկան շարունակել ու զարգացրել է Տարաս Շևչենկոյի ավանդույթները։ «Երգերի թևերով» (1893), «Խոհեր ու երազանքներ» (1899) և «Արձագանքներ» (1902) բանաստեղծությունների գրքերը տոգորված են պայքարի ոգով։ Ուկրաինկայի ստեղծագործությանը բնորոշ է հետևողական ինտերնացիոնալիզմը («Ռոբերտ Բրյուս, արքա շոտլանդական», 1894)։ «Գերության երգեր» (1895-1896) և «Ազատության երգեր» (1905) բանաստեղծական շարքերում զինված ապստամբության ուղղակի կոչ է արվում։

Ուկրաինկայի դրամաններն ու դրամատիկ պոեմները գրված են առավելապես պատմական ու դիցաբանական սյուժեներով, բայց արտահայտում են 20-րդ դարի համար արդիական գաղափարներ ու տրամադրություններ՝ «Դիվահարը» (1901), «Բաբելոնյան գերություն» (1903), «Ավերակների վրա» (1904), «Կատակոմբներում» (1905)։ 1905-1907 թվականների հեղափոխություններին համահունչ են «Աշնանային հեքիաթ» (1905, հրատարակվել է 1928 թվականին) «ֆանտաստիկ դրամայի» այլաբանությունները։ Ձևով առավել ազգային է «Անտառի երգը» (1912, բեմադրվել է 1918 թվականին) հեքիաթ-դրաման, որի մոտիվներով ստեղծված են բալետ, օպերա, կինոնկար։ Ուկրաինկային են պատկանում նաև «Կասանդրա» (1908), «Քարե տիրակալը» (1912) և այլ դրամաներ^[6]։

Ուկրաինկան գրել է գրաքննադատական հոդվածներ, թարգմանել Հոմերոսի, Վիկտոր Հյուգոյի, Ջորջ Բայրոնի, Շիլլերի, Ադամ Միցկևիչի և այլոց գործերից։ Նրա լավագույն թարգմանությունը Հայնրիխ Հայնեի «Երգերի գիրքն» է (1892)։

Հիշատակ խմբագրել

Լեսյա Ուկրաինկայի անունով կոչվել են բազմաթիվ փողոցներ ԽՍՀՄ տարբեր քաղաքներում, հրապարակ Կիևում։
Մոսկվայում գործում է Լեսյա Ուկրաինկայի անվան գրադարան^[7]։
Լուցկի ազգային համալսարանը կրում է Լեսյա Ուկրաինկայի անունը^[8]։
Թատրոններ
- Կիևի Լեսյա Ուկրաինկայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն^[9]։
- Դնեպրոպետրովսկի Լեսյա Ուկրաինկայի անվան երաժշտական դրամատիկական թատրոն^[10]։
Ուկրաինայում Լեսյա Ուկրաինկայի չորս թանգարան կա՝ Կիևում, Յալտայում, Նովոգրադ-Վոլինսկում և Կոլոդյաժնիում^[11]։
Մոսկվայում, Տորոնտոյում և Բալակլավում տեղադրված են Ուկրաինկայի հուշարձանները։

Փոստային նամականիշեր նվիրված Լեսյա Ուկրաինկային խմբագրել

Փոստային նամականիշ ԽՍՀՄ,
1956 թվական։
Փոստային նամականիշ ԽՍՀՄ,
1971 թվական։
Փոստային նամականիշ Ուկրաինա,
1994 թվական։

Հայերեն թարգմանություններ խմբագրել

Լեսյա Ուկրաինկա, Լիրիկա, Երևան, «Հայաստան», 1971, 119 էջ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Find A Grave — 1996.
↑ Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ https://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/66784/edition/62738/content — P. 1.
↑ Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հատոր 12, էջ 238
↑ Լեսյա Ուկրաինկայի անվան № 268 գրադարանը Արխիվացված 2012-06-25 Wayback Machine (ռուս.)
↑ Волинський національний університет імені Лесі Українки Արխիվացված 2013-01-08 Wayback Machine (ուկր.)
↑ Լեսյա Ուկրաինկայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն (ռուս.)
↑ Լեսյա Ուկրաինկայի անվան երաժշտական դրամատիկական թատրոն (ռուս.)
↑ «Լեսյա Ուկրաինկայի տուն-թանգարանը». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 11-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լեսյա Ուկրաինկա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_dccf91f7918be0be-1] Find A Grave — 1996.

[_709bf8e918132caf-2] Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_5f5e2aedf5180380-3] Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480

[_53786e684d5160fd-4] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_e61577bcb9c4a784-5] ttps://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/66784/edition/62738/content — P. 1.

[6] Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հատոր 12, էջ 238

[7] Լեսյա Ուկրաինկայի անվան № 268 գրադարանը Արխիվացված 2012-06-25 Wayback Machine (ռուս.)

[8] Волинський національний університет імені Лесі Українки Արխիվացված 2013-01-08 Wayback Machine (ուկր.)

[9] Լեսյա Ուկրաինկայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն (ռուս.)

[10] Լեսյա Ուկրաինկայի անվան երաժշտական դրամատիկական թատրոն (ռուս.)

[11] «Լեսյա Ուկրաինկայի տուն-թանգարանը». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 11-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]