Լարաքթոց
Լարաքթոց[2], ցանցարկղ[3], գաբիոն (ֆր.՝ gabion իտալ.՝ gabbione֊ից՝ «մեծ վանդակ») կամ լարաքթոցային ցանցկեն արտադրանքներ։
- ամրաշինությունում — հողով կամ այլ բանով լցված թափք (հողասակառ, քարասակառ, հյուսվածքեղեն, անտակ զամբյուղ), որը որպես պատնեշ է ծառայում մարդկանց համար, որոնք աշխատում են պաշարման ժամանակ և պաշտպանում են ամրոցները դաշտային զորքերի գնդակներից, հրետանուց, հրանոթներից ու թնդանոթներից։
- շինարարության մեջ — տարբեր ձևերի ծավալուն արտադրանքներ, որոնք պատրաստված են վեցանկյուն բջիջներ ունեցող ոլորված մետաղալարային ցանցից, և նախատեսված են լարաքթոցային կառուցվածքներ ստեղծելու համար։
Կիրառում խմբագրել
Ռազմական գործում խմբագրել
Ռազմական գործերում լարաքթոցները կիրառվում են 16-րդ դարից որպես դաշտային ամրաշինական կառույցների տարրեր՝ կազմավորումների անձնակազմին, հրացանների մարտկոցները պաշտպանելու համար (Նապոլեոնյան պատերազմներ, Ղրիմի պատերազմ ևն)։ Դեպի մարտի դաշտ երթերի ժամանակ փոքր կշիռ ունեցող լարաքթոցները (հյուսված դատարկ անտակ զամբյուղներ գլանի ձևով և տարբեր տրամագծով (որպեսզի դրանք մտցվեին միմյանց մեջ)), փոխադրվում էին գումակով, իսկ արդեն անմիջապես դաշտային հրետանու կրակային դիրքում դրանք խիտ տոփանում էին նույն տեղում փորված հողով կամ քարերով։ Այնուհետև լցված լարաքթոցները տեղակայվում էին որպես պաշտպանիչ «պատեր» հրանոթների շուրջ՝ հակառակորդի գնդակները[4], ռմբագնդերը և կոտորակները կանգնեցնելու համար։ 19-րդ դարում ռազմական գործի զարգացման կապակցությամբ դաշտային հրետանու անձնակազմի պաշտպանության համար դրանց վրա սկսեցին տեղադրել պաշտպանիչ պողպատե վահանակներ, և լարաքթոցների անհրաժեշտությունն աստիճանաբար վերացավ։
20-րդ դարում ամրաշինության այս ձևը վերածվեց ավազի տոպրակների՝ գնդացիրների բների շուրջ, 21-րդ դարում այն վերածնվեց HESCO Bastion֊ի տեսքով՝ արագ հավաքվող լարաքթոցներ՝ պատրաստված պողպատե մետաղալարից և տոպրակներից՝ գործված դիմացկուն կտորից։ Դրանք, ինչպես նախկինում, օգտագործվում են գետերի հուներն ու ափերը պաշտպանելու համար, ինչպես նաև ռազմակայաններում և օբյեկտներում բեկորներից ու գնդակներից պաշտպանվելու համար. դրանք կարելի է տեսնել Աֆղանստանում և Իրաքում ՆԱՏՕ֊ի ուժերի բազաներում։ Մշակված են՝ հաշվի առնելով դյուրին առաքումը և շերեփավոր բեռնիչներով արագ լցնելը։ Մեծ ծավալը (և հետևաբար կառուցվող պատնեշի ավելի մեծ հուսալիությունը), ամուր կառուցվածքը և կառուցման արագությունը բարենպաստորեն տարբերում են դրանք ավազի հասարակ պարկերից։ Ժամանակակից ռուսական բանակում օգտագործվում են «Ռեդուտ» լցովի տեսակի լարաքթոցներ[5]։
Շինարարության մեջ խմբագրել
19-րդ դարի վերջում լարաքթոցները սկսեցին հետաքրքրել շինարարներին որպես արագ կառուցվող շինություններ՝ զառիթափ լանջերի, գետերի ափերի, սողանքների ենթակա տարածքների ամրապնդման համար։ Նման կառույցները օգտակար եղան նաև հողաթմբերի և կամուրջների կառուցման գործում։ Ժամանակակից շրջանում հյուսած զամբյուղը փոխարինվել է մետաղյա ցանցի հիմնակմախքով։ Լարաքթոցներն օգտագործվում են որպես ամրացնող կառուցվածք բոլոր տեսակի շինարարության մեջ, ճանապարհների (ավտոմոբիլային և և երկաթուղային) պաշտպանության համար, կամուրջների հենարանները, գետափերը ողողահարումից և այլ տեսակի քայքայումներից պաշտպանելու նպատակով։
Լարաքթոցների հիմնական տեսակներն են՝ ներքնակաձև և տուփաձև։ Մեղմաթեք գետերի ափերը պատում են լարաքթոցային ներքնակներով, զառիթափ պատերը՝ տուփերով՝ զուգահեռանիստի տեսքով վանդակներով՝ 3—5 x 1—1,5 x 1 մետր չափսերով։ Երեք մետրից ավելի բարձրությամբ հենապատեր կանգնեցնելիս, ինչպես նաև սորուն հողերի վրա շինարարության ժամանակ օգտագործվում են ամրանավորող վահանակով լարաքթոցներ։ Գետերի հուներն ամրացնելիս և ջրամբարների հատակով հաղորդակցություններ (խողովակներ, մալուխներ) տեղադրելու համար օգտագործվում են գլանաձև լարաքթոցներ։ Պատրաստվում են ԳՕՍՏ Ռ 52132-2003֊ի համաձայն։
Ներկայումս լարաքթոցները լայնորեն օգտագործվում են լանդշաֆտային դիզայնում և՛ իրենց ուղղակի նպատակով, և՛ որպես գեղազարդ տարրեր՝ փոքր ճարտարապետական ձևեր, օրինակ՝ հաղամասում սանդղավանդներ սարքելիս։
Լարաքթոցային կառույցների պատրաստման տեխնոլոգիա խմբագրել
Լարաքթոցներն լցնում են ցանկացած բնական քարե նյութով։ Դա կարող է լինել գետաքար, ճալաքար, քարատաշեղ։ Լցնող քարը կարող է լինել կլորացված (գետի քար) կամ պատռված (քարահանքի քար կամ խճաքար), մի փոքր ավելի մեծ չափով, քան լարաքթոցի ցանցի բջջի չափը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Issu du Dictionnaire raisonné de l'architecture française du XIe au XVIe siècle, par Eugène Viollet-Le-Duc, 1856.
- ↑ «Ռուս-հայերեն պոլիտեխնիկական բառարան, Զ.Ա. Հացագործյան, Ա.Հ. Դարբինյան, Ն.Գ. Հովումյան, Գ.Հ. Սրվանձտյան - լարաքթոց». www.nayiri.com. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 20-ին.
- ↑ «Ռուս-հայերեն պոլիտեխնիկական բառարան, Զ.Ա. Հացագործյան, Ա.Հ. Դարբինյան, Ն.Գ. Հովումյան, Գ.Հ. Սրվանձտյան - габион». www.nayiri.com. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Габион // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.
- ↑ Коршунов Э. Л., Кособукин С. В., Михайлов А. В. «Зело нужно, дабы офицеры знали инженерство». // Военно-исторический журнал. — 2013. — № 2. — С.47-50.
Գրականություն խմբագրել
- A. D. Mikhelson, 25,000 օտար բառերի բացատրություն, որոնք գործածության մեջ են մտել ռուսաց լեզվում, իրենց արմատների իմաստով, 1865 թ.
- Ա.Ն.Չուդինով, Ռուսաց լեզվում ընդգրկված օտար բառերի բառարան, 1910 թ.
- «Туры». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Габион // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.
- Габион // Կենդանի մեծ ռուսաց լեզվի բացատրական բառարան ՝ 4 հատորով / aut.-stat. Վ.Ի.Դալ . - 2-րդ հրատ. - Սանկտ Պետերբուրգ. M. O. Wolf- ի տպարանը, 1880-1882 թթ.
- Ն.Ն.Վասիլիև, Օ.Ն.Իսաակյան, Ն.Օ.Ռոգինսկի, Յա.Բ.Սմոլյանսկի, Վ.Ա.Սոկովիչ, Տ.Ս.Խաչատուրով, Տեխնիկական երկաթուղային բառարան. - М. .: Պետական տրանսպորտային երկաթուղի հրատարակչություն, 1941։
- Ռազմական հանրագիտարանային բառարան, 1983 թ. — 863 էջ. 30 լ. հիվանդ;
- SO 34.21.308-2005. Հիդրավլիկ ճարտարագիտություն. Հիմնական հասկացություններ. Տերմիններ և սահմանումներ
- STO NOSTROY 2.33.22—2011. Մելիորատիվ համակարգեր և կառուցվածքներ. Գաբիոնային հակաէրոզիայի կառուցվածքներ. Նախագծման և շինարարության ընդհանուր պահանջներ
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լարաքթոց» հոդվածին։ |