Վիքիպեդիա

Իփսուիչ (Քվինսլենդ)

Իփսուիչ[2][3], Իպսվիչ[4] (անգլ.՝ Ipswich), քաղաք Քվինսլենդում, Ավստրալիայում։ Իփսուիչի քաղաքային շրջանի կենտրոնն է։ Բնակչությունը ըստ 2009 թվականի մարդահամարի կազմել է 163000 մարդ[5]։ Քաղաքը մտնում է Բրիսբենի մետրոպոլիայի տարածքի մեջ։ Անվանվել է բրիտանական Իպսվիչ քաղաքի պատվին։

Բնակավայր
Իփսուիչ
անգլ.՝ Ipswich
ԵրկիրԱվստրալիա Ավստրալիա
Հիմնադրված է1846 թ.
Մակերես1090 կմ²
ԲԾՄ50 մետր
Բնակչություն▲232 930 մարդ (2021)[1]
Ժամային գոտիUTC+10
Փոստային դասիչ4305
Պաշտոնական կայքipswich.qld.gov.au
Իփսուիչ (Քվինսլենդ) (Ավստրալիա)##
Իփսուիչ (Քվինսլենդ) (Ավստրալիա)

Պատմություն

խմբագրել
 
Իպսվիչի դատարանի շենքը (մոտ 1860 թվական)։

Նախապատմություն

խմբագրել

Մինչ եվրոպացիների գալը այս տարածքները բնակեցված էին ավստրալական տյաերկա ցեղով։ Այս վայրերը եվրոպացիները հայտնաբերել են 1826 թվականի դեկտեմբերին, երբ կապիտան Պատրիկ Լոգանը, հանցագործների գաղութ-բնակավայրի կառավարիչ Մորտոն-Բեյը Բրիսբեն գետն ուսումնասիրելիս այստեղ հայտնաբերում են կրաքարի և այլ օգտակար հանածոների հանքավայրեր[6]։ 1827 թվականին այստեղ բերվեցին առաջին բանտարկյալները՝ կրաքար արդյունահանելու համար։ Հանքահանված կրաքարը նավակներով լողում էին գետով դեպի Բրիսբեն[6]։

1828 թվականի ամռանը բրիտանացի բուսաբան և ճանապարհորդ Ալան Կանինգհեմն այցելեց այս վայրերը։ Նրանք հայտնաբերեցին տարբեր բնական գոյացություններ, ինչպիսիք են Կաննինգեմի Կիճը, Դարլինգի Բլուրը և այլն[6]։ Նոր Հարավային Ուելսի նահանգապետ Դարլինգ Ռալֆին ուղղված իր նամակում նա հայտնել է, որ Բրեմեր գետի հովտում՝ կրաքարի արդյունահանման վայրերից ոչ հեռու, հայտնաբերել է ածխի հանքավայրեր։

Հետագա տարիներին այս վայրերը շարունակել են բնակեցվել հանքարդյունաբերությամբ զբաղվող բանտարկյալներով[6]։ Գաղութը վերջնականապես փակվեց 1839 թվականին, բայց բանտարկյալների և պահակների մեծ մասը որոշ ժամանակ շարունակեց մնալ այստեղ։ 1842 թվականի փետրվարի 10-ին Մորթոն Բեյ շրջանը, որը ներառում էր դատապարտյալների բնակավայրը, բացվեց ազատ վերաբնակիչների համար։ Նույն թվականին Նոր Հարավային Ուելսի գլխավոր նահանգապետ Գիպս Ջորջն այցելել է թաղամաս և բնակավայր (որն այն ժամանակ կրում էր Limestone (անգլ.՝ limestone) անվանումը՝ այսինքն կրաքար)[6]։ Նա որոշեց այս վայրում քաղաք հիմնել։

Քաղաքի հիմնադրումը

խմբագրել

1840-ականների սկզբին ածխի արդյունահանումը սկսվեց ժամանակակից Իպսվիչի տարածքում։ Այստեղ արտադրված քարածուխն ու բուրդը գետով տեղափոխվում էին Բրիսբեն։ 1846 թվականին հիմնադրվել է քաղաքը։ Միաժամանակ կազմակերպվել է շոգենավային կապ Բրիսբենի հետ[7]։

Քաղաքը 19-րդ դարի երկրորդ կեսին

խմբագրել

1858 թվականին Բրիսբենում և հարակից քաղաքներում՝ ներառյալ Իփսվիչում, սկսվեց արշավ՝ Նոր Հարավային Ուելսից անջատվելու համար։ Գաղափարի կողմնակիցները հանրահավաքներ ու հանդիպումներ ունեցան իշխանությունների հետ։ Ի վերջո, 1859 թվականին Վիկտորյա թագուհին որոշեց ստեղծել նոր վարչական տարածք՝ Քվինսլենդ։ Հարավային սահմանը գծվել է 28° հարավային լայնության վրա[6]։ Անունը տրվել է թագուհու պատվին (անգլ.՝ Queen - թագուհի) և ոչ ի պատիվ Ջեյմս Կուկի (Կուկսլենդ), ով հայտնաբերեց այս հողերը, ինչպես ի սկզբանե առաջարկվել էր[6]։

1860 թվականին ընտրվել է քաղաքի առաջին քաղաքապետ Ջոն Մերֆին (անգլ.՝ John Murphy)[8]։ Նույն թվականին մի փոքր ավելի վաղ Իպսվիչը ստացավ առանձին մունիցիպալիտետի կարգավիճակ։ Մեկ տարի անց Իպսվիչում տեղադրվեց հեռագիր[8]։

1873-1876 թվականներին կառուցվել է Իսպուչյան երկաթուղին, որը միացնում է Իպսվիչն ու Բրիսբենը։ Ալբերտի կամուրջը (Ավստրալիա) կառուցվել է երկաթուղու շինարարության շրջանակներում։ (1875 թվական)։ Ճիշտ է, 1893 թվականին այն ավերվել է ջրհեղեղից, սակայն երկու տարի անց վերականգնվել է[9]։

XX դար

խմբագրել
 
Շտապօգնության մեքենաներ. 1900-ականների սկիզբ

1904 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Իսպուիչը ստացավ քաղաքի կարգավիճակ (անգլ.՝ city): Այդ ժամանակ նրա բնակչությունը կազմում էր 8637 մարդ[6]։ Դեռ 1902 թվականին բրիտանական կառավարությունը որոշեց միավորել բոլոր գաղութների և մետրոպոլիայի տեղական ինքնակառավարման մասին օրենքները։ Փոքր քաղաքները հայտարարվել են ամենափոքր միավորներ (անգլ.՝ towns) և շրջաններ (անգլ.՝ shires): Քաղաք հասկացությունը հստակ սահմանված չէր։ Սա թույլ տվեց մի շարք բնակավայրերի ստանալ այս կարգավիճակը[6]։

1916 թվականին քաղաքում հայտնվեց հեռախոսային կապ։ Էլեկտրականությունը տեղադրվել է 1919 թվականին[10]։ Հաջորդ տարի Ուելսի արքայազնը (ապագա թագավոր Էդվարդ VIII) այցելեց Իսպուիչ։

Հետագա տարիներին քաղաքն ակտիվորեն զարգանում է։ Առաջացան բազմաթիվ արդյունաբերական և առևտրային ձեռնարկություններ։ 1950 թվականին բացվել է Տեխնիկական ուսումնարանը[11]։ 1958 թվականի հունվարի 19-ին Եղիսաբեթ II թագուհին այցելեց Իպսվիչ։ 1975 թվականին քաղաքն ուներ իր ֆուտբոլային ակումբը։ 1970-ականների վերջին և 1980-ականների սկզբին հետզհետե կառուցվեցին մի քանի նոր երկաթուղային կայարաններ[11]։

XXI դար

խմբագրել

21-րդ դարի առաջին տասնամյակը նշանավորվեց քաղաքի համար մի շարք կարևոր օբյեկտների կառուցմամբ՝ հյուրանոցներ, թանգարաններ, առևտրի կենտրոններ, ցուցահանդեսային կենտրոններ և այլն[12]։

2011 թվականի հունվարին երկարատև անձրևների և դրան հաջորդած ուժեղ ջրհեղեղների հետևանքով քաղաքը մասամբ հեղեղվեց վարարած գետով։ Վնասվել է նաև շրջակա ամբողջ շրջանի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մեծ մասը[13]։

Կլիմա

խմբագրել

Քաղաքը գտնվում է խոնավ մերձարևադարձային կլիմայական գոտում։

Կլիմա Իսպուիչ
Ցուցանիշ Հունվար Փետրվար Մարտ Ապրիլ Մայիս Հունիս Հուլիս Օգոստոս Սեպտեմբեր Հոկտեմբեր Նոյեմբեր. Դեկտեմբեր Տարի
Բացարձակ առավելագույնը, °C 43,4 40,6 38,3 37,3 32,5 28,6 27,8 33,4 36,4 40,3 43,9 44,6 44,6
Միջին առավելագույնը, °C 32,0 31,1 29,9 27,5 24,1 21,5 21,1 22,8 25,9 28,5 30,8 31,9 27,3
Միջին նվազագույնը, °C 20,0 19,7 18,3 14,7 11,0 8,2 7,0 7,6 10,7 14,2 16,9 18,8 13,9
Բացարձակ նվազագույնը, °C 14,0 13,9 10,1 7,8 1,3 −0,8 −0,4 0,2 4,4 6,0 9,4 8,2 −0,8
Տեղումների քանակը, մմ 124,9 119,7 100,6 63,1 50,5 51,1 43,5 36,6 41,4 65,7 78,1 105,6 877,8
Աղբյուր։ http://www.bom.gov.au/climate/averages/tables/cw_040101_All.shtml

Բնակչություն

խմբագրել

Քաղաքի բնակչությունը սրընթաց աճում է։ Ենթադրվում է, որ 2026 թվականին այն կարող է հասնել 355 հազար մարդու[14]։ 2001-2006 թվականներին աշխատանքով զբաղվածների թիվն աճել է 22,8%-ով (ի տարբերություն Հարավ-արևելյան Քվինսլենդի, որտեղ անալոգային ցուցանիշը կազմել է 19,1%) և կազմել 62786 մարդ։ Մինչև 14 տարեկան բնակչության տեսակարար կշիռը 2006 թվականին կազմել է 23,8%[14]։ Այնուամենայնիվ, Իպսվիչը, ինչպես զարգացած երկրների այլ քաղաքների մեծ մասը, բնութագրվում է բնակչության աստիճանական ծերացմամբ։ Այսպիսով, ակնկալվում է, որ մինչև 2026 թվականը մինչև 14 տարեկանների տեսակարար կշիռը կկազմի ընդամենը 12%, մինչդեռ տարեցների մասնաբաժինը կկրկնապատկվի։

Տնտեսություն

խմբագրել
 
Ժամանակակից քաղաքային դատարանի շենք (2009 թվական):

Իպսվիչը ածխի արդյունահանման խոշոր կենտրոն է[15]։ Քաղաքն ունի նաև զարգացած պողպատի և փայտամշակման արդյունաբերություն, մսամթերքի արտադրություն։ Քաղաքը գտնվում է զարգացած գյուղատնտեսությամբ տարածաշրջանում։

Թագավորական Ավստրալիայի ռազմաօդային ուժերի բազան գտնվում է քաղաքին մոտ (1940 թվականից)[16]։ Նաև Իպսվիչում (1999 թվականի փետրվարից) գտնվում է Քվինսլենդի համալսարանի կամպուսը[16]։

Քաղաքի համար առավել զարգացած և տնտեսապես շահավետ են տնտեսության այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսիք են արտադրությունը, մանրածախ առևտուրը, առողջապահությունը, կրթությունը, տրանսպորտը և պահեստավորումը և այլն[17]։ Քաղաքն ունի մեծ թվով առևտրի կենտրոններ։

 
Քաղաքի տեսարան

Երկվորյակ քաղաքներ

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ https://www.ipswich.qld.gov.au/about_council/media/media-releases/articles/2021/ipswichs-population-continues-to-grow
  2. ↑ Австралия, юго-запад Океании // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2000 г.; гл. ред. Г. В. Поздняк. — Испр. в 2003 и 2007 гг. — М.: ПКО «Картография»: Изд-во Оникс, 2010. — С. 266—267. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография), ISBN 978-5-488-02507-3 (1-е оформление, Оникс), ISBN 978-5-488-02508-0 (2-е оформление, Оникс)
  3. ↑ Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 135.
  4. ↑ Суперанская А. В. Словарь географических названий. — М.: АСТ-ПРЕСС КНИГА, 2013. — 208 с. — С. 51: И́псвич, -а [офиц. И́псуич, -а]; ипсвичский (Великобрит.; Австралия).
  5. ↑ «Statistics and Facts». Ipswich City Council (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 «Ipswich History» (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  7. ↑ {{cite news}}: Empty citation (օգնություն)
  8. ↑ 8,0 8,1 «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  9. ↑ Longhurst, Robert; William Douglas. The Brisbane River: A pictorial history. — Brisbane: W.D. Incorporated Pty Ltd. — P. 31. — ISBN 0646344722
  10. ↑ «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  12. ↑ «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  13. ↑ «Ipswich under water www.qt.com.au». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 «Current Economic Profile & Future Economic Projections & Scenarios» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. August, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  15. ↑ «History» (անգլերեն). New Hope Coal. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  17. ↑ «Current Economic Profile & Future Economic Projections & Scenarios» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. August, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իփսուիչ (Քվինսլենդ)» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իփսուիչ_(Քվինսլենդ)&oldid=9815310» էջից