Իվան Տրետյակով
Իվան Անդրեևիչ Տրետյակով (ռուս.՝ Ива́н Андре́евич Третьяко́в, ենթդ․ 1735[1], Տվեր, Tver Province, Նովգորոդի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - 1776[1], Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն), ռուս իրավաբան, Մոսկվայի համալսարանի պրոֆեսոր, իրավագիտության հիմնախնդիրների հետազոտող։
| Իվան Տրետյակով | |
|---|---|
| Ծնվել է | ենթդ․ 1735[1] |
| Ծննդավայր | Տվեր, Tver Province, Նովգորոդի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | 1776[1] |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն |
| Մայրենի լեզու | ռուսերեն |
| Կրթություն | Տվերի հոգևոր ճեմարան |
| Մասնագիտություն | գիտնական |
| Աշխատավայր | Մոսկվայի կայսերական համալսարան |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է հոգևորականի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Տվերի հոգևոր ճեմարանում, որից հետո 1761 թվականին ընդունվել է սովորելու Մոսկվայի համալսարան։ Կատարել է համալսարանական տպարանի սրբագրիչի պարտականությունները։ 1760 թվականին Ս. Ե. Դեսնիցկու հետ Մոսկվայից ուղարկվել է Պետերբուրգ, այնտեղից 1761 թվականին ուղարկվել է Գլազգոյի համալսարան, որտեղ սովորել է փիլիսոփայություն, իրավագիտություն, բժշկություն, մաթեմատիկա, քիմիա և պատմություն։ Նա հանձնեց իրավաբանական գիտությունների դոկտորի աստիճանի քննությունը և 1767 թվականին պաշտպանեց իր դոկտորական ատենախոսությունը հռոմեական իրավունքի դոկտորի աստիճանի համար՝ «Disputatio juridica de in jus vokando» (Դատարան կանչելու մասին)։ Գլազգոյում Տրետյակովն ու Դեսնիցկին ֆինանսական դժվարություններ են ապրել, ստիպված են եղել պարտքեր ունենալ և համալսարանից գումար չստանալով՝ դիմել են Լոնդոնում Ռուսաստանի դեսպանատան օգնությանը։ 1765 թվականին կուրատոր Վ. Է. Ադոդուրովը հետաքննություն սկսեց Գլազգոյում Տրետյակովի և Դեսնիցկու ուսման բնույթի վերաբերյալ և հրամայեց նրանց վերադառնալ Ռուսաստան[2]։
1767 թվականին Տրետյակովը վերադարձավ հայրենիք (Շոտլանդիայում նրա պարտքերը վճարեց Սենատը), քննություն հանձնեց Մոսկվայի համալսարանում իրավագիտություն դասավանդելու իրավունքի համար, ներկայացրեց հանրային դասախոսություններ և սկսեց կարդալ իրավունքի պատմությունը։ 1767 թվականի նոյեմբերին Ադոդուրովի հրամանով նա ենթարկվել է մաթեմատիկայի քննության, որը նա չի հանձնել, սակայն Շուվալովի միջնորդությունից հետո գործուղման վարույթը դադարեցվել է։ 1767 թվականի նոյեմբերից, կայսրուհի Եկատերինա II-ից թույլտվություն ստանալով, Տրետյակովը Դեսնիցկու հետ միասին սկսեց ռուսերեն դասախոսություններ կարդալ իրավագիտության ֆակուլտետում[2]։
Նշանակվել է Մոսկվայի համալսարանի պրոֆեսորի պաշտոնակատար (1768 թվականի մայիս), այնուհետև` պրոֆեսոր (1770 թվականին)։ Նա դասավանդել է հռոմեական իրավունքի պատմություն[2]։
1776 թվականին նա թոշակի անցավ և շուտով մահացավ 1776 թվականի մայիսի 16-ին (27)։
Իրավագիտության զարգացման գործում նրա ներդրումը շատ համեստ է։ Հրապարակված երեք աշխատություններից միայն մեկն է անմիջականորեն առնչվում իրավագիտությանը։
Դա «Խոսքը հռոմեական կառավարության և նրա տարբեր փոփոխությունների մասին» (Մոսկվա, 1769) աշխատություն է։
Ըստ կառավարման ձևերի՝ հեղինակը հռոմեական իրավունքի ողջ պատմությունը բաժանել է երեք դարաշրջանի՝ թագավորների, հանրապետությունների և կայսրությունների։
Այլ աշխատություններ են. «Խոսք Եվրոպայում պետական կախյալների վրա համալսարանների ստեղծման և միջադեպի մասին» (Մոսկվա, 1768), «Դիսկուրս պետության առատության և դանդաղ հարստացման պատճառների մասին, ինչպես հին, այնպես էլ ժամանակակից ժողովուրդների շրջանում (Մոսկվա, 1772)[2]։
Դրանցում հեղինակը պաշտպանել է պետության՝ հասարակության տնտեսական ոլորտին միջամտելու իրավունքը, քննադատել նաև ճորտատիրությունը[2]։
Գրականություն խմբագրել
- Третьяков, Иван Андреевич // Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского Московского университета…. — Москва: В Университетской Типографии, 1855. — Т. II. — С. 505—507. — 673 с.
- Волков В. А., Куликова М. В., Логинов В. С. Московские профессора XVIII — начала XX веков. Гуманитарные и общественные науки. — М.: Янус-К, 2006. — С. 240. — 2000 экз. — ISBN 5—8037—0318—4
- «Իվան Տրետյակով». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Андреев А. Ю. Третьяков Иван Андреевич // А. Ю. Андреев, Д. А. Цыганков Императорский Московский университет: 1755—1917 : энциклопедический словарь. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), 2010. — С. 723—724. — ISBN 978-5-8243-1429-8.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Словарь русских писателей XVIII века. Выпуск 3: Р—Я (ռուս.) / под ред. А. М. Панченко — СПб.: Наука, 2010. — С. 269—271. — ISBN 978-5-02-025203-5
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Третьяков, Иван Андреевич // Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского Московского университета…. — Москва: В Университетской Типографии, 1855. — Т. II. — С. 505—507. — 673 с.