Թվային հումանիտար գիտություններ
Թվային հումանիտար գիտություններ (անգլ.՝ Digital Humanities), հետազոտությունների, ուսուցման և ստեղծման ոլորտ համակարգչային գիտությունների և հումանիտար գիտությունների խաչմերուկում։ Թվային հումանիտար գիտությունները ներառում է թվայնացված նյութերի և թվային ծագման նյութերի օգտագործումը և համատեղում է ավանդական հումանիտար (պատմություն, փիլիսոփայություն, լեզվաբանություն, գրականություն, արվեստ, հնագիտություն, երաժշտություն և այլն) մեթոդաբանությունը համակարգչային գիտության հետ, տրամադրում է համակարգչային գործիքներ և նոր հնարավորություններ բացում, հավաքագրում տվյալներ, որոնում տեղեկատվություն, տվյալներ արդյունահանում և կիրառում մաթեմատիկական վիճակագրություն[1][2]։
Նպատակներ խմբագրել
Թվային հումանիտար հետազոտությունները թվայնորեն պահպանում են մշակութային ժառանգությունը։ Բացի այդ, հետազոտությունն ուղղված է համակարգչային ծրագրերի օգտագործմամբ աղբյուրի վերականգնմանը, ինչպես նաև տվյալների վերլուծության, դրանց կառուցվածքի և տեղեկատվության հասանելիության մեթոդների կատարելագործմանը։ Արդյունքները հնարավորություն են տալիս առաջ քաշել նոր հարցեր և օգտագործել հումանիտար գիտությունների ուսումնասիրության նոր մոտեցումներ։
Կիրառման ցուցումներ խմբագրել
Բաց հետազոտության տվյալներ (անգլ.՝ Open data), այս հայեցակարգը ներառում է անվճար տվյալների հրապարակմանը աջակցելու նախաձեռնություններ և ակտիվորեն աջակցվում է համալսարանների, գիտական հիմնադրամների, կառավարությունների կողմից (datashare.is.ed.ac.uk, data.gov.uk, data.gov): Բաց տվյալների իրականացման օրինակներից մեկը TEI-ն է (Text կոդավորման նախաձեռնություն, www.tei-c.org), միջազգային նախաձեռնություն, որը միավորում է էլեկտրոնային տեսքով տեքստի մշակումն ու ներկայացումը, որի նպատակն է մշակել վերծանման մեթոդներ, որոնք տեքստը «ընթեռնելի» են դարձնում հումանիտար, լեզվաբանական և հասարակական գիտություններում մեքենայական մշակման համար։
Մեծ տվյալներ (անգլ.՝ big data) այսօր դրանք գերհամակարգիչների և համակարգչային էներգիայի զարգացման հիմնական շարժիչներից են։ 2013 թվականի հունիսին Միացյալ Թագավորության կառավարությունը հրապարակել է Տեղեկատվական տնտեսության ռազմավարություն, որում Big Data-ը թվային տնտեսության զարգացման հինգ հիմնական ուղղություններից մեկն է` խելացի քաղաքներ, ամպային հաշվարկ, իրերի ինտերնետ էլեկտրոնային հասկացությունների հետ միասին և առևտուր։ Ի միջի այլոց, այս փաստաթուղթը առաջնահերթ է համարում հետազոտական նախագծերի ֆինանսավորման հատկացումը` նպաստելով գիտական համայնքի ներկայացուցիչների ներգրավմանը մեծ տվյալների վերլուծության գործիքների ստեղծման գործում։
- Տվյալների բազա
Թվային հումանիտար գիտություններում տվյալների շտեմարանների օգտագործման օրինակ է HathiTrust նախագիծը, որը հիմնադրվել է 2008 թվականին Կալիֆոռնիայի, Ինդիանայի և Իլինոյսի համալսարաններում, համախմբել է ավելի քան երեք միլիոն հետազոտական գրառումների էլեկտրոնային պատճեններ (գրքեր, զեկույցներ, հրատարակություններ և այլ փաստաթղթեր), որոնք առկա են ընթերցանության մեջ և կուտակվել է Միացյալ Նահանգների 60 գիտական գրադարաններից։ Այս թվային գրադարանի հավաքածուների և ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործման գործիքներ նախագծելիս կազմակերպիչները բախվել են տվյալների նման բազմազանության կառավարման բազմաթիվ խնդիրների։ Իսկ HathiTrust-ի համար, ինչպես տվյալների վրա գործող ցանկացած այլ թվային նախագիծ, հիմնական խնդիրներից մեկը, որն առաջին հերթին պետք է լուծվի, տվյալների շտեմարանների կազմակերպման խնդիրն է, որն իր մեջ ներառում է հետևյալ մարտահրավերները. տվյալների որակ, տվյալների կառուցվածքի կազմակերպում, նկարագրության թերություններ, սահմանափակումների հաղթահարում, հեղինակային իրավունք գիտական նպատակների համար, ճիշտ տեսողական ներկայացում, ծրագրի շուրջ էնտուզիաստների համայնքի ստեղծում և աջակցություն։
- Տվյալների արտացոլում
Տվյալների արտացոլումը թույլ է տալիս ստեղծել օբյեկտի տեսողական, ամփոփ տեսք` միացնելով տվյալների տարբեր տեսակներ, ինչպիսիք են ժամանակը և բնութագրերը։ Թվային հումանիտար գիտություններում նույնպես արտացոլումը հեշտացնում է մտապահումը, թույլ է տալիս արագ գնահատել տվյալները, նպաստում է գիտելիքների տարածմանը և հանրահռչակմանը։
- Քրաուդսորսինգ
Ինչպես ցույց են տվել Zoouniverse.org նախագծի արդյունքները, ինտերնետ օգտագործողներին ներգրավել գիտական գործողությունների և քաղաքացիական գիտական նախագծերի մշակման մեջ։ Այն բավականին արդյունավետ և հեռանկարային ուղղություն է։ Արվեստի և հումանիտար գիտությունների ամբոխավարության հաջող նախագծերի օրինակներ են Օքսֆորդի համալսարանի «Մեծ պատերազմի արխիվները» և «Ինչ է գնահատվում Բոդլեանում», Լոնդոնի համալսարանական քոլեջի «Transcribe Bentham» նախագիծը, BBC-ի «Ձեր նկարները»։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Drucker, Johanna (2013 թ․ սեպտեմբեր). «Intro to Digital Humanities: Introduction». UCLA Center for Digital Humanities. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
- ↑ Terras, Melissa (2011 թ․ դեկտեմբեր). «Quantifying Digital Humanities» (PDF). UCL Centre for Digital Humanities. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Бородкин Л. И. Digital history: применение цифровых медиа в сохранении историко-культурного наследия? // Историческая информатика. 2012. Т. 1. № 1. С. 14-21;
- Володин А. Ю. Digital humanities (цифровые гуманитарные науки): в поисках самоопределения Արխիվացված 2018-09-20 Wayback Machine // Вестник Пермского университета. Серия «История». 2014. Вып. 3 (26). С. 5—12
- Журавлёва Е. Ю. Современные модели развития гуманитарных наук в цифровой среде // Вопросы философии. 2011. № 5. С. 91-98
- Дискуссии вокруг Digital Humanities (пер. с англ. Е. А. Лубанец, ред. пер. — И. М. Гарскова) // Историческая информатика. 2012. № 1. С. 5—13
- Погорский Э. К. Особенности цифровых гуманитарных наук // Информационный гуманитарный портал «Знание. Понимание. Умение». 2014. № 5 (сентябрь — октябрь)
- Пруденко Я. Д., Кузьмина Д. Ю. Гуманитарные науки в цифровой век или Неотвратимость дисциплинарной гибридизации Արխիվացված 2018-01-27 Wayback Machine // Международный журнал исследований культуры. 2012. 3 (8). С. 17—23.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Հումանիտար գիտությունների արժեքի մասին // Գեֆտեր, 19.10.2012
- Digital Humanities Մանիֆեստը
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թվային հումանիտար գիտություններ» հոդվածին։ |