Թուրքերը Եգիպտոսում
Թուրքերը Եգիպտոսում (արաբ․՝ أتراك مصر, թուրքերեն՝ Mısır Türkleri), Եգիպտոսի քաղաքացիներ թուրքական ծագմամբ։ Մեծ մասամբ Միջին, ապա Փոքր Ասիայի բնակիչների հետնորդներն են։ Եգիպտոսի թուրքերը իրենց պատմությունը սկսում են Թուլունիների (868-905), Իխշիդիդների (935-969), Մամլուքների (1250-1517), իսկ հետագայում նաև Օսմանյան կայսրության (1517-1867 և 1867-1914) դարաշրջաններից։ Այսօր նրանց սերունդները շարունակում են ապրել Եգիպտոսում և դեռ նույնանում են որպես թուրքական կամ խառը ծագմամբ եգիպտացիներ, չնայած նրանք նույնպես լիովին ինտեգրված են եգիպտական հասարակության մեջ[1]։
Պատմություն խմբագրել
Օսմանյան դարաշրջան խմբագրել
Օսմանյան տիրապետության չորս դարերի ընթացքում թուրք վերաբնակիչները եկել են հիմնականում Անատոլիայից. սակայն շատերը եկել են նաև Օսմանյան կղզիներից (ինչպիսիք են Էգեյան կղզիները, Կրետեն և Կիպրոսը), ինչպես նաև Օսմանյան հայտնի քաղաքներից (ինչպիսիք են Ստամբուլը, Ալժիրը և Թունիսը)։
1833 թվականին Եգիպտոսի թուրք բնակչությունը կազմում էր 30,000, սակայն 1835 թվականին Missionary Herald թերթը պնդում էր, որ բնակչությունը խառն է. հիմնական մասը մուսուլմաններն են, ովքեր խոսում են արաբերեն, և թուրքախոսների փոքրամասնությունը, որոնք պատկանում են Օսմանյան կայսրության իշխող դասին[2]։ Նմանապես, 1840 թվականին The Saturday Magazine շարքը պնդում էր, որ Եգիպտոսի բնակչությունը կազմում է ընդամենը մոտ երկուսուկես միլիոն մարդ, որոնց մեծ մասը արաբախոս զանգվածներն են և Օսմանյան իշխող դասը[3]։ Այս ուսումնասիրությունը լայնորեն վարկաբեկված է և չունի գիտական հիմք[4]։
1878 թվականին Կառլ Բեդեկերի ընկերությունը հրապարակեց մարդահամար, որում ասվում էր, որ Եգիպտոսի բնակչությունը «հազիվ գերազանցում է 5 միլիոնը», և որ թուրքական ծագման բնակչությունը հազիվ հասնում է 100, 000-ի (որը կազմում է բնակչության մոտավորապես 2 %-ը), որը հիմնականում կենտրոնացած էր քաղաքներում[5]։
| Օտարերկրյա ծագման օսմանները Եգիպտոսում 1907 - 1917 թվականներին[6] | ||
|---|---|---|
| Ազգեր | 1907 թվական | 1917 թվական |
| Թուրքեր | 27,591 | 8,471 |
| Արաբներ | 440 | 386 |
| Հայեր | 7,747 | 7,760 |
| Հույներ | N/A | 4,258 |
| Հրեաներ | N/A | 1,243 |
| Սիրիացիներ (ներառյալ արաբները, թուրքմենները և քրդերը) |
33,947 | 7,728 |
| Այլ ցեղեր | 951 | N/A |
| Ընդհանուր օտարերկրացիներ | 69,725 | 30,797 |
Հետoսմանյան դարաշրջան խմբագրել
1919 թվականի Եգիպտական հեղափոխությունից առաջ իշխող վերնախավը հիմնականում թուրքական ծագում ուներ, ինչը Եգիպտոսում օսմանյան տիրապետության ժառանգության մի մասն էր։
Լեզու խմբագրել
Եգիպտոսում օսմանյան տիրապետության ժամանակ տարածաշրջանն ուղղակիորեն ղեկավարում էր թյուրքալեզու վերնախավը։ Հետևաբար, Եգիպտական Արաբական բարբառի բառապաշարային թուրքական ազդեցությունը ավելի պարզ և հետևողական էր, քան լևանտական արաբերենում, հատկապես պաշտոնական տերմիններ, ինչպիսիք են փաշան և բեկը, որոնք մինչ օրս օգտագործվում են ամենօրյա խոսակցություններում։ Այսօր շատ թուրքական բառապաշարային միավորներ (և պարսկական փոխառությունները թուրքերենի միջոցով) ամուր ինտեգրված են եգիպտական արաբերենի մեջ։
Բնակչություն խմբագրել
Եգիպտական «Ալ Ահրամ» շաբաթաթերթում Գամալ Նկրումայի հոդվածի համաձայն՝ թուրքերի ժառանգների թվաքանակի գնահատականները զգալիորեն տարբերվում են՝ 100 000-ից մինչև 1 500 000 մարդ[7]։ Այնուամենայնիվ, 1971 թվականի գնահատականներից մեկը ենթադրում էր, որ Եգիպտոսում միայն կրետական թուրքերի բնակչությունը կազմում է 100,000 մարդ[8]։ Ավելին, 1993 թվականի մեկ այլ գնահատականով, այդ ժամանակ Եգիպտոսում թուրքական փոքրամասնությունը կազմում էր 1,5 միլիոն մարդ[9]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Milner, Alfred (1901). «England in Egypt: With additions summarizing the course of events to the close of the year 1898». openlibrary.org. Edward Arnold. էջ 219. ASIN B0014V7JAI. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 7-ին.
- ↑ Douin, Georges (1927). La mission du Baron de Boislecomte, l'Egypte et la Syrie en 1833. Cairo: Royal Egyptian Geographical Society. էջ 110. ASIN B00180UKI8. OCLC 1377895. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 7-ին.
- ↑ American Board of Commissioners for Foreign Missions. Syria and the Holy Land. Extracts from a Communication of Mr.Smith, Dated at Beyroot, vol. xxxi, Missionary Herald, 1835, էջ 130
- ↑ The church scholar's reading-book, selected from the Saturday magazine, The Saturday Magazine, 1840, էջ 297
- ↑ «Turks», Egypt: Lower Egypt, with the Fayûm and the peninsula of Sinai, Part 1 of Egypt: Handbook for Travellers, K. Baedeker, 1878, էջ 52
- ↑ Hanley, Will (2017), Identifying With Nationality: Europeans, Ottomans, and Egyptians in Alexandria, Columbia University Press, էջ 241, ISBN 978-0231542524
- ↑ Gamal, Gamal, Did the Turks sweeten Egypt's kitty?, Al-Ahram Weekly, Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 20-ին, Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 1-ին, «Today, the number of ethnic Turks in Egypt varies considerably, with estimates ranging from 100,000 to 1,500,000. Most have intermingled in Egyptian society and are almost indistinguishable from non-Turkish Egyptians, even though a considerable number of Egyptians of Turkish origin are bilingual.»
- ↑ Rippin, Andrew (2008). World Islam: Critical Concepts in Islamic Studies. Routledge. էջ 77. ISBN 978-0415456531.
- ↑ Akar, Metin (1993), «Fas Arapçasında Osmanlı Türkçesinden Alınmış Kelimeler», Türklük Araştırmaları Dergisi, 7: 94–95, «Günümüzde, Arap dünyasında hâlâ Türk asıllı aileler mevcuttur. Bunların nüfusu Irak'ta 2 milyon, Suriye'de 3.5 milyon, Mısır'da 1.5, Cezayir'de 1 milyon, Tunus'ta 500 bin, Suudî Arabistan'da 150 bin, Libya'da 50 bin, Ürdün'de 60 bin olmak üzere 8.760.000 civarındadır. Bu ailelerin varlığı da Arap lehçelerindeki Türkçe ödünçleşmeleri belki artırmış olabilir.»