Վիքիպեդիա

Թեո վան Դուսբուրգ

Թեո վան Դուսբուրգ[9] (հոլ.՝ Theo van Doesburg, օգոստոսի 30, 1883(1883-08-30)[1][2][3][…], Utrecht, Ուտրեխտ, Նիդերլանդներ[4] - մարտի 7, 1931(1931-03-07)[1][2][3][…], Դավոս, Գրաուբյուդեն, Շվեյցարիա[5]), հոլանդացի նկարիչ, ճարտարապետ և քանդակագործ, արվեստի տեսաբան, «Դե ստիլ» նեոպլասիցիզմ արվեստի շարժման հիմնադիրներից մեկը։

Թեո վան Դուսբուրգ
ԿեղծանունTheo van Doesburg
Ծնվել էօգոստոսի 30, 1883(1883-08-30)[1][2][3][…]
ԾննդավայրUtrecht, Ուտրեխտ, Նիդերլանդներ[4]
Վախճանվել էմարտի 7, 1931(1931-03-07)[1][2][3][…] (47 տարեկան)
Մահվան վայրԴավոս, Գրաուբյուդեն, Շվեյցարիա[5]
Քաղաքացիություն Նիդերլանդների Թագավորություն[6]
Մասնագիտությունբանաստեղծ, նկարիչ, ճարտարապետ, գրող, գրաֆիկական դիզայներ, լուսանկարիչ, արվեստի տեսաբան և դիզայներ
Ոճէքսպրեսիոնիզմ և Դե ստիլ
Թեմաներգեղանկարչություն
Ուշագրավ աշխատանքներRhythm of a Russian dance?, Counter-composition XX?, Counter-Composition VIII? և Contra-Composition VII?
Ներշնչվել էՊիտ Մոնդրիան[7]
Պարգևներ
ԱնդամակցությունԴե ստիլ
ԱմուսինNelly van Doesburg?, Lena Milius? և Agnita Feis?
ստորագրություն
Изображение автографа
 Theo van Doesburg Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Թեո Վան Դուսբուրգը ծնվել է որպես Քրիստիան Էմիլ Մարիե Կուպեր՝ 1883 թվականի օգոստոսի 30-ին Նիդերլանդների Ուտրեխտ համայնքում։ Նրա հայրը եղել է լուսանկարիչ Վիլհելմ Կուպերը, իսկ մայրը՝ Հենրիետա Կատերինա Մարգադանտը։ Սկզբնական շրջանում զբաղվել է երաժշտությամբ և հետաքրքրվել է թատերական կյանքով։ Սակայն կարճ ժամանակ անց թողել է իր հետաքրքրությունները և դարձել խանութպան։ Նա իր խորթ հորը՝ Թեոդորուս Դոսբուրգին ընդունել է, ինչպես սեփական հորը։ Այդ պատճառով սկզբում իր աշխատանքները ստորագրել է որպես Թեո Դուսբուրգ։ Հետագայում ավելացրել է նաև «վան» գրառումը և սկսել է աշխատանքները ստորագրել որպես Թեո վան Դուսբուրգ։

Նրան նկարների առաջին ցուցադրությունը եղել է 1908 թվականին։ Նա իր աշխատանքները համարել է ժամանակակից, չնայած նրա առաջին աշխատանքները նման են եղել Ամստերդամի իմպրեսիոնիստների աշխատանքներին։ Նրան ոգեշնչել են հատկապես Վինսենթ վան Գոգի նկարները՝ և՛ ոճային, և՛ առարկայական առումներով։ Սակայն դա փոխվել է 1913 թվականին՝ Վասիլի Կանդինսկի «Ռուքբիկլ» աշխատությունը կարդալուց հետո։ Նա հասկացել է, որ նկարչության մեջ գոյություն ունի ավելի բարձր, ավելի հոգևոր մի ուղղություն, որի միջոցով կարելի է պատկերել ոչ թե այն, ինչ կատարվում է իրական կյանքում, այլ այն, ինչը գալիս է մտքիդ։

Պիտ Մոնդրիանի հետ հիմնադրել է աբստրակտ արվեստ շարժման «Դե ստիլ» ոճը, որի ծրագիրը և հիմնական գաղափարները նա արտահայտել է իր հրատարակված նույնանուն գեղարվեստական ամսագրում։ Վան Դուսբուրգի իր ստեղծագործություններում փորձել է հնարավորություն ստեղծել բոլոր տեսակի օբյեկտիվ պատկերները երկրաչափական տարրերով փոխարինելու համար։ Այս տեսակետը Թեո վան Դուսբուրգը հայտարարել է Գերմանիայում, Ավստրիայում և Չեխոսլովակիայում ճամփորդելու ժամանակ՝ 1917 թվականին։ Շուտով այդ նոր սկզբունքները զգալի ազդեցություն են ունեցել ճարտարապետության, գրականության, գրաֆիկայի և երաժշտության զարգացման գործում։

Մասնագիտությամբ Վան Դուսբուրգը եղել է ճարտարապետ, նկարչություն սովորել է ինքնուրույն։ Պիտ Մոնդրիանի նկարների ուղղանկյունաձև կառուցվածքին նա դեմ է եղել՝ համեմատելով այն անկյունագծի հետ։ Այդ համադրությունը նա համարել է «հակադրություն»։ Իր գեղարվեստական հայացքները պաշտպանելու համար, որը հակասում էր Մոնդրիանի հայացքներին, նկարիչն այն առաջ է բերել 1930-ին հրատարակված «Արտ կոնկրետ» ամսագրում, որը լույս է տեսել ընդամենը մեկ անգամ։

Կարճ ժամանակով զբաղվել է դադաիզմ արվեստի ուղղությամբ և այդ ընթացքում՝ 1922 թվականին տպագրել է «Մեկանո» դադո-ամսագիրը։ Ստրասբուրգում գտնվող «Օբեթթ» գիշերային ռեստորանի վերականգնման և ձևավորման աշխատանքների համար՝ 1926-1928 թվականներին Վան Դուսբուրգը աշխատել է Հանս Արփիի և Սոֆյա Թոբեր-Արփիի հետ։ «Դե ստիլ» արվեստի վրա Դուսբուրգը մեծ ազդեցություն է ունեցել։ Այդ ազդեցությունը ավելի ակնհայտ է դարձել հետագայում։

Նշանավոր աշխատանքներ խմբագրել

  • Հակակշիռ կոմպոզիցիա, 1924 Չիկագո, Արվեստի ինստիտուտ
  • «Վիտրաժ III», 1917 Հաագա, Գեղարվեստի թագավորական թանգարան
  • «Սենյակ Բարտ վան դեր Լիգթի տանը», 1919 Հաագա, Գեղարվեստի թագավորական թանգարան
  • «Հակապատկերաշինություն, նկարիչների տուն», 1923 Հաագա, Գեղարվեստի թագավորական թանգարան
  • «Գույնի ձևավորում տիեզերական ժամանակի չորրորդ հարթությունում» 1924։

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Կինը լանդշաֆտում
  •  
    Գլխարկով ինքնադիմանկար 1906
  •  
    Ինքնադիմանկար (1915)
  •  
    Կոմպոզիցիա, 1915
  •  
    Կոմպոզիցիա I
  •  
    Կոմպոզիցիա VII (երեք շնորհներ) 1917
  •  
    Թղթախաղ խաղացողներ, 1916-1917
  •  
    Ծառ
  •  
    Վերացական դիմանկար
  •  
    Հերոսական շարժում

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Christiaan Emil Marie Küpper — 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Theo Van Doesburg // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2017. — ISBN 978-0-19-977378-7 — doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00052234
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118526405 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://arch-pavouk.cz/index.php/architekti/1482-doesburg-theo-van
  6. ↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
  7. ↑ https://www.britannica.com/biography/Theo-van-Doesburg
  8. ↑ http://www.sikkensprize.org/winnaar/theo-van-doesburg/
  9. ↑ Согласно нидерландско-русской практической транскрипции, эту фамилию по-русски следует передавать как ван Дусбюрг.

Գրականություն խմբագրել

Die Welt der Malerei, Köln 1990

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թեո վան Դուսբուրգ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թեո_վան_Դուսբուրգ&oldid=8999338» էջից