Էստոնական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն

Էստոնական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն (Էստոնական ԽՍՀ, Էստոնիայի ԽՍՀ, ԷԽՍՀ էստ․՝ Eesti Nõukogude Sotsialistlik Vabariik, ռուս.՝ Эстонская Советская Социалистическая Республика), Խորհրդային Միության վարչատարածքային միավոր եվրոպական մասի հյուսիսարևմուտքում։ Տարածքը կազմել է 45,1 հազար քառակուսի կմ, բնակչությունը 1 519 000 (1984), այդ թվում 948 հազար էստոնացիներ, 409 հազար ռուսներ և ուրիշներ (1979 թվականի մարդահամարով)։ Բնակչության միջին խտությունը կազմել է 33,4 մարդ 1 կմ քառակուսու հաշվով (1983)։ Մայրաքաղաքը՝ Տալլին (458 հազար բնակիչ, 1984)։ Խոշոր քաղաքներից են համարվել Տարտուն (109 հազար, 1983)։ Բաժանված է եղել 15 շրջանի, ունեցել է 33 քաղաք և 24 քտա։

Էստոնական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն
Eesti Nõukogude Sotsialistlik Vabariik

←  1940 - 1991  →
Քարտեզ
(1940 թ.)
Քարտեզ2
(1939-2001 թ.)
Ընդհանուր տեղեկանք
Մայրաքաղաք	Տալլին
Մակերես	45,227 կմ2(1989 թ.)
Բնակչություն	1,565,662 (1989 թ.)
Լեզու	ռուսերեն, էստոներեն
Ազգություն	էստոնացիներ, ռուսներ և ուրիշներ
Հիմն
Արժույթ	ԽՍՀՄ ռուբլի
Իշխանություն
Պետական կարգ	ԽՍՀ

Կանայք պատրաստում են ռադիո

1918]] փետրվարի 23 Էստոնիայի անկախության հայտարարումը]]

1917 թվականի հոկտեմբերի վերջին հաստատվել է խորհրդային իշխանություն։ 1918—1920 թվականներին քաղաքացիական պատերազմի տարիներին Նարվայում հռչակվել է (1918 թվականի նոյեմբերի 29) խորհրդային հանրապետություն (Էստոնիայի աշխատավոր ժողովրդի կոմունա), որը, սակայն, դադարեցրել է գոյությունը 1919 թ. հունվարի 7-ին, Էստոնիայի ժողովրդական ուժերի (Ռահվավգի) շնորհիվ, որը միջազգային ռազմական օգնությամբ (հիմնականում՝ Բրիտանական կայսրությունից) Կարմիր բանակը դուրս մղեց երկրից։

1939 թվականի օգոստոսի 23-ի Խորհրդա-Գերմանական («Մոլոտով–Ռիբենտրոպ») պայմանագրի գաղտնի արձանագրությունների պայմաններին համապատասխան, 1940 թվականին Խորհրդային Կարմիր բանակն օկուպացրել է Բալթյան երեք հանրապետությունները։ Էստոնական ԽՍՀ կազմավորվել է 1940 թվականի հուլիսի 21-ին, որպես մարիոնետային պետություն Խորհրդային Միության կազմում։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Արևելյան ռազմաճակատի (1941-1944) ժամանակ Էստոնական ԽՍՀ տարածքն օկուպացվել է Նացիստական Գերմանիայի կողմից, իսկ 1944 թվականին վերագրավվել Կարմիր բանակի կողմից։ ԷԽՍՀ պարգևատրվել է Լենինի (1965), ժողովուրդների բարեկամության (1972) և Հոկտեմբերյան հեղափոխության (1980) շքանշաններով։

Խորհրդային Միության տարիներին Էստոնական ԽՍՀ-ն ԽՍՀՄ ստանդարտներով համարվել է ինդուստրիալ-ագրարային հանրապետություն։ ԽՍՀՄ տնտեսության առանցնացել է այրվող թերթաքարերի արդյունահանմամբ (գլխավոր կենտրոնը՝ Կոխտլա Ցարվե) և վերամշակմամբ, մեքենաշինությամբ, թեթև և սննդի արդյունաբերությամբ։ Առաջատար ճյուղեր են համարվել նաև մեքենաշինությունը և մետաղամշակությունը, հատկապես էլեկտրատեխնիկական մեքենաշինությունը (գլխավոր կենտրոնները՝ Տարտու և Տալլին)։ Քիմիական արդյունաբերության մեջ առանձացել է հանքային պարարտանյութերի արտադրությունը։ Գյուղատնտեսության մեջ առաջնային ճյուղ է համարվել անասնապահությունը։ Բուսաբուծությունը հիմնականում սպասարկել է անասնապահությանը։

1988 թվականի նոյեմբերի 16-ին Էստոնիայի ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդն ընդունում է «Էստոնիայի ինքնիշխանության մասին» հռչակագիրը։ 1990 թվականի մարտի 30-ին Էստոնական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը հայտարարեց, որ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր երկիրն օկուպացված է Խորհրդային Միության կողմից, ուստի անցումային շրջանից հետո երկիրը պիտի պաշտոնապես վերականգնի իր անկախությունը։ Նույն տարվա մայիսի 8-ին Էստոնական ԽՍՀ վերանվանվեց Էստոնիայի Հանրապետության։

Էստոնական Կոմկուսի առաջին քարտուղարներ

• Կարլ Սարե – 1940-1943
• Նիկոլայ Գեորգիևիչ Կարոտամ – 1944-1950
• Յոհաննես Կեբին – 1950-1978
• Կարլ Վաինո – 1978-1988
• Վաինո Վալյաս – 1988-1990

Պատկերասրահ

Սուրբ Նիկոլայի եկեղեցի Տալլինում	Երկաթուղային կայարան Նարվայում	Տումպեա պալատ Տալլինում	Տարտուի համալսարան

Տես նաև

• Լիտվական ԽՍՀ
• Լատվիական ԽՍՀ

Արտաքին հղումներ

• Литература, изданная в ЭССР и СССР Արխիվացված 2008-06-08 Wayback Machine
• Книги, изданные в СССР Արխիվացված 2007-08-19 Wayback Machine
• 1945-1985 гг. Советский период Արխիվացված 2015-08-19 Wayback Machine
• Eestimaa»
• Estonian Institute of Historical Memory Արխիվացված 2012-08-18 Wayback Machine
• The White Book (անգլ.)
• Этап III — Оккупация Эстонии Советским Союзом с 1944 года Արխիվացված 2013-04-12 Wayback Machine

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 732)։