Զինվոր (շախմատ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Զինվոր (այլ կիրառումներ)
Զինվոր (յունիկոդ` ♙♟), շախմատային նյութի չափման հիմնական միավորը (շախմատում զինվորն ընդունված չէ անվանել խաղաքար)։ Այլ խաղաքարերի «կշիռն» ընդունված է չափել զինվորներով (թեթև խաղաքարը մոտավորապես հավասար է երեք զինվորի, նավակը` հինգ)։ Խաղասկզբում կողմերից յուրաքանչյուրն ունի ութ զինվոր. որոնք դասավորվում են մյուս խաղաքարերի առջևում։ Սպիտակների զինվորները զբաղեցնում են 2-րդ հորիզոնականը, սևերինը` 7-րդ։ Ըստ ֆրանսիացի հռչակավոր շախմատիստ Ֆրանսուա-Անդրե Դանիկան Ֆիլիդորի` «զինվորը շախմատային պարտիայի հոգին է», զինվորների դասավորության կառուցվածքը որոշում է պարտիայի մարտավարական նկարագիրը։ Վերջնախաղում զինվորների դերն էականորեն մեծանում է։ Հատկապես վճռորոշ է դառնում առաջ քաշված (վերածվելու դաշտին մոտ) զինվորների դերը։
| Ենթակատեգորիա | շախմատի խաղաքարեր  | |
|---|---|---|
| Մասն է | շախմատային տերմինաբանություն | |
| Մարզաձև | շախմատ | |
| Շախմատային նոտագրություն | no value, P | |
| Հակառակը | խաղաքար | |
Զինվորի քայլերը խմբագրել
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |      | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
- Զինվորը կարող է քայլել առաջ այն ուղղաձիգով, որում կանգնած է, միայն մեկ դաշտ, եթե այդ դաշտում այլ խաղաքար չկա։
- Նախնական դիրքից զինվորը կարող է տեղաշարժվել ինչպես մեկ, այնպես էլ երկու դաշտ առաջ։
- Զինվորը մրցակցի խաղաքարը հարվածում է անկյունագծով՝ զբաղեցնելով հարևան ուղղաձիգում կանգնած հակառակորդի խաղաքարի տեղը։
- Մրցակցի զինվորի հարվածի տակ գտնվող դաշտի վրայով անցած զինվորը (նախնական դիրքից երկու դաշտ առաջ գնալիս) կարող է վերցվել մրցակցի զինվորի կողմից (վերցնելը պարտադիր չէ) այնպես, ասես զինվորը տեղափոխվել է մեկ դաշտ։ Սա կարող է կատարվել միայն հաջորդ քայլով և կոչվում է «անցման» ժամանակ զինվորը վերցնելը։
Զինվորի վերածումը խմբագրել
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |       | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Երբ զինվորը հասնում է ամենահեռու հորիզոնականին, այն, ըստ խաղացողի ընտրության, փոխարինվում է «իր» գույնի թագուհով, նավակով, փղով կամ ձիով, ինչը համարվում է կատարվող քայլի մասը։ Զինվորի փոխարինումը այլ խաղաքարով կոչվում է «զինվորի վերածում»։ Ընդ որում, կարևոր չէ, թե խաղատախտակի վրա այդ պահին վերածվող խաղաքարերից քանիսն է առկա։ Ճնշող մեծամասնությունում զինվորը վերածում են թագուհու, որպես առավել արժեքավոր խաղաքարի։ Սակայն երբեմն լինում են դիրքեր, երբ ավելի ձեռնտու է զինվորը վերածել այլ խաղաքարի («թույլ վերածում»)։ Այդպիսի դեպքերն են.
- ստեղծվում է շախ, մատ հայտարարելու կամ «պատառաքաղ» (միաժամանակ մի քանի խաղաքար գրոհելը) անելու հնարավորություն. վերջին դեպքում զինվորը վերածում են ձիու,
- անհրաժեշտ է խուսափել անմիջական պատից կամ, ավելի քիչ հանդիպող դեպքերում, պատային վիճակ է ստեղծվում։ Հիմնականում օգտագործվում է շախմատային կոմպոզիցիայում։
Զինվորների տեսակները խմբագրել
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Կախված զինվորի գտնվելու ուղղաձիգից, տարբերում են.
| Զինվորի անվանումը | ուղղաձիգ |
|---|---|
| Արքայական | e |
| Թագուհու | d |
| Փղի | c, f |
| Ձիու | b, g |
| Նավակային | a, h |
| Կենտրոնական | d, e |
| Եզրային | a, h |
Կախված զինվորների փոխադարձ դիրքից, տարբերում են.
- Շրջափակված զինվոր – զինվոր, որի առաջխաղացմանը խոչընդոտում է մրցակցի՝ անմիջապես նրա առաջ կանգնած զինվորը կամ խաղաքարը։ Շրջափակման առավելապես ենթարկվում են մեկուսացված զինվորները։
- Մեկուսացված զինվոր – զինվոր, որի հարևան ուղղաձիգներում բացակայում են նույն գույնի զինվորներ։
- Հետամնաց զինվոր – զինվոր, որը, հարևան ուղղաձիգներում նույն գույնի առաջ քաշված զինվորների առկայության դեպքում, ինքը չի կարող շարժվել (շրջափակված է կամ առջևի խաղադաշտերը հարվածի տակ են)։
- Անցունակ զինվոր – զինվոր, որի ուղղաձիգում չկան մրցակցի զինվորներ, իսկ հարևան ուղղաձիգներում կա՛մ չկան մրցակցի զինվորներ, կա՛մ դրանք չեն հարվածում այն դաշտերը, որոնցով զինվորը պետք է անցնի վերածվելու ճանապարհին։
- Պաշտպանված անցունակ զինվոր – անցունակ զինվոր, որը պաշտպանված է նույն գույնի զինվորներով։
- Հեռավոր անցունակ զինվոր – անցունակ զինվոր, որը գտնվում է տախտակի՝ մյուս զինվորներից հակառակ կողմում։
- Տարանջատ զինվորներ – նույն գույնի զինվորներ, որոնք իրարից բաժանված են մեկ կամ մի քանի ուղղաձիգներով, որոնցում չկան նույն գույնի զինվորներ։
- Կապակցված զինվորներ – երկու կամ ավելի զինվորներ հարևան ուղղաձիգներում, որոնք միմյանց պաշտպանելու հնարավորություն ունեն։
- Զինվորների զույգ – նույն գույնի երկու զինվորներ, որոնք գտնվում են կողք կողքի հարևան ուղղաձիգներում։
- «Կախված» զինվորներ – երկու կապակցված զինվորներ (սովորաբար, կենտրոնական և փղի) միևնույն հորիզոնականում, որոնք պաշտպանված չեն այլ զինվորների կողմից։
- Կրկնապատկված (եռապատկված) զինվորներ – նույն գույնի երկու (երեք) զինվորներ նույն ուղղաձիգում։
Տրամագրում.
Սպիտակներ.
- d3 զինվորը մեկուսացված է,
- g2, g3, g4 զինվորները մեկուսացված և եռապատկված են, g4 զինվորը անցունակ է։
Սևեր.
- b6, c5, d5 զինվորները կապակցված են, b6 զինվորը՝ անցունակ։
Զինվորների հատուկ տեսակ են «անձեռնմխելի» զինվորները։ Դրանք զինվորներ են, որոնց վրա հարձակումը գրոհող կողմին հանգեցնում է ցուգցվանգի.
Տրամագրում.
Սխալ է 1. Աb5?, քանի որ կա 1… Աa7 քայլը, և սևերը հաղթում են։ 1. Աb4 քայլին սխալ է 1… Աa7?, քանի որ կա 2. Աb5 քայլը, և հաղթում են սպիտակները։
Աղբյուրներ խմբագրել
| Շախմատ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
