Զամբիայի բանկ
Զամբիայի բանկ, Զամբիայի կենտրոնական բանկն է։
| Ստեղծում | 1964  | |
|---|---|---|
| Կազմակերպության ղեկավարի պաշտոն | Governor of the Bank of Zambia | |
| Ղեկավար | Denny Kalyalya | |
| Երկիր | Զամբիա | |
| Արժույթ | Zambian Kwacha | |
| Գլխամասի վայր | Լուսակա | |
| Նախորդ | • Bank of Rhodesia and Nyassaland | |
| Պաշտոնական կայք | www.boz.zm | |
Ակնարկ խմբագրել
Բանկի հիմնական գործառույթն է մշակել և իրականացնել դրամավարկային քաղաքականություն, որը կաջակցի երկրի տնտեսական կայունությանը։ Բանկն ակտիվորեն խթանում է ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության ընդլայնման քաղաքականությունը և հանդիսանում է ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության ընդլայնման դաշինքի առաջատար անդամ։ Այն նաև առաջին 17 հաստատություններից մեկն է, որը 2011 թ-ին Մեքսիկայի Ռիվիերա Մայա քաղաքում կայացած Գլոբալ քաղաքական ֆորումի ժամանակ, մայաների հռչակագրի համաձայն, ստանձնեց ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության ընդլայնման հատուկ ազգային պարտավորություններ[1]։
Զամբիայի բանկի գործառույթներ խմբագրել
- Պատշաճ մշակել և իրականացնել դրամավարկային քաղաքականություն,
- Բանկային ծառայություններ մատուցել պետական և առևտրային բանկերին և հանդես գալ որպես հաշվարկային գործակալ,
- Լիցենզավորել, կարգավորել և վերահսկել ֆինանսական ծառայություններ մատուցող բանկերին և հաստատություններին,
- Ապահով և արդյունավետ ֆինանսական համակարգ ապահովել,
- Կառավարել Զամբիայի բանկերիի բանկային գործառնությունները, արժույթը և վճարային համակարգերը[2]։
Վարչակազմ խմբագրել
Իր ստեղծման օրվանից Զամբիայի բանկը մի շարք փոփոխություններ է կրել իր վարչական կառուցվածքում։ Ժամանակի ընթացքում հանգեցրեց կազմակերպչական կառուցվածքի ստեղծմանը, որն ավելի շատ կենտրոնացավ Կենտրոնական բանկի հիմնական գործունեության վրա։ Բացի այդ, բանկը կրճատել է աշխատակիցների հաստիքներն այն ոլորտներում, որտեղ նույն ծառայություններն ավելի լավ մատուցելու համար կարելի էր հեշտությամբ վարձել կողմնակի մասնագետներ։ Ներկայումս արտաքին կազմակերպությունները պայմանագրեր են կնքում հետևյալ ոլորտներում՝ արտաքին անվտանգություն, ճաշասենյակի և ակումբի սպասարկում։ Վերակազմավորման արդյունքում բանկի աշխատակիցների ընդհանուր թիվը 1400-ից նվազել է մինչև 850-ից պակաս մարդ։ Բայց, չնայած այդ գործառույթներից շատերը կրճատվել են, ազատականացման նոր պայմաններում ի հայտ են եկել այլ, ավելի կարևոր գործառույթներ։ Այս նոր ոլորտները հիմնականում վերաբերում են քաղաքականության մշակմանը[3]։
Զամբիայի բանկն ունի տասնչորս բաժին՝ բանկային գործ, արժութային և վճարային համակարգեր, բանկային վերահսկողություն, խորհրդի ծառայություններ, տնտեսագիտություն, ֆինանսներ, ֆինանսական շուկաներ, մարդկային ռեսուրսներ, տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաներ, ներքին աուդիտ, իրավաբանական ծառայություններ, ոչ բանկային ֆինանսական հաստատությունների վերահսկողություն, գնումներ և տեխնիկական սպասարկման ծառայություններ, ռազմավարություն և ռիսկերի կառավարում և անվտանգության բաժին[4]։
Տնօրենների խորհուրդ խմբագրել
Զամբիայի բանկի խորհուրդը բաղկացած է կառավարչից, որը նախագահն է, և վեց այլ տնօրեններ, որոնք նշանակվում են ֆինանսների և ազգային պլանավորման նախարարի կողմից։ Տնօրենները նշանակվում են բիզնեսի կամ ֆինանսական հարցերում մասնագիտական կամ ակադեմիական փորձ ունեցող և բանկի պաշտոնատար անձ կամ ծառայող չհանդիսացող անձանցից։ Խորհրդի բոլոր անդամները գործադիր տնօրեններ չեն։ Գանձապետարանի քարտուղարն ի պաշտոնե խորհրդի անդամ է և ձայնի իրավունք չունի։ Գանձապետարանի քարտուղարը նույնպես չի մասնակցում քվորումի ձևավորմանը։ Նախագահի տեղակալն ընտրվում է վարչության կողմից՝ վարչության անդամների թվից։ Խորհրդի անդամները նշանակվում են երեք տարի ժամկետով և կարող են կրկին նշանակվել ևս երեք տարի ժամկետով։ Խորհուրդը բարձրագույն մարմինն է, որին տրված են բանկի բոլոր լիազորությունները։ Խորհուրդը պատասխանատու է Զամբիայի բանկի քաղաքականության մշակման համար[5]։
Պատմություն խմբագրել
Զամբիայի բանկը սկիզբ է առել 1937 թվականին Հարավային Ռոդեզիայի արժութային վարչության ստեղծումից, որը հիմնված էր Հարարայում ՝ ներկայիս Զիմբաբվեում։ Խորհրդի իրավասությունը ներառում էր Հյուսիսային Ռոդեզիան, որն այժմ կոչվում է Զամբիա, և Նյասալենդը, որն այսօր հայտնի է որպես Մալավի։
1954 թվականին Հարավային Ռոդեզիայի արժութային խորհուրդը վերանվանվեց Ռոդեզիայի և Նյասալենդի արժութային խորհուրդ, իսկ 1956 թվականին արժույթի խորհուրդը վերածվեց Ռոդեզիայի և Նյասալենդի Բանկի։
1964 թվականին Զամբիայի բանկը ստեղծվել է Հյուսիսային Ռոդեզիայի Բանկի հիման վրա, որն ինքն էլ ստեղծվել էր ընդամենը մեկ տարի առաջ՝ 1963 թվականին, Ռոդեզիայի Բանկի Լուսակի մասնաճյուղից և Նյասալենդից։
1965 թ- ին Զամբիայի բանկի մասին օրենքի ստեղծումից և ընդունումից հետո բանկն աճեց և հաջողակ էր տասնամյակներ շարունակ։ Ըստ իր կայքի՝ բանկը բաժնեմաս է ձեռք բերել Զամբիայի զարգացման բանկում և Զամբիայի ազգային առևտրային բանկում և նույնիսկ դիտարկել է գյուղատնտեսության ոլորտում գործունեության դիվերսիֆիկացումը։
1991 թվականին Զամբիայում իշխանության եկավ բազմակուսակցական ժողովրդավարության շարժումը, որը փոխարինեց 27 տարի իշխող Ազգային անկախության միացյալ կուսակցությանը։ Նոր կառավարության բյուջետային առաջնահերթությունները ներառում էին ազատականացում և սեփականաշնորհում, ներառյալ Զամբիայի պղնձի արդյունաբերությունը և Զամբիայի պղնձի հանքեր ընկերությունը։
2022 թվականին բանկը հետ մղեց Փրկագին փեթակ խմբի հաքերային հարձակումը[6][7], որն հետագայում կոտրվեց և փակվեց 2023 թվականի հունվարին, երբ Միացյալ Նահանգների արդարադատության նախարարությունը, Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի կողմից իրականացված հետաքննությունից հետո, հայտարարեց, որ համակարգել է Գերմանիայի և Նիդերլանդների հետ սերվերները գրավելու գործողությունները[8]։ Զամբիայի բանկը հայտնել է, որ հրաժարվել է վճարել փրկագին[9]։ Ընկերությունը հայտարարել է նաև, որ կոտրումը նվազագույն վնաս է հասցրել իր համակարգերին[10]։ 2023-ի հուլիսին ընկերությունը ենթարկվել է ֆեյսբուքյան հաշվի կոտրմանը[11]։
Կառավարիչներ խմբագրել
Նահանգապետը Զամբիայի բանկի ղեկավարն է։
2022 թվականի օգոստոսից նահանգապետն ընտրվում է վեց տարի ժամկետով, որը կարող է երկարաձգվել ևս վեց տարով, երբ նա նշանակվի Զամբիայի նախագահ և հաստատվի Զամբիայի ազգային ժողովի կողմից՝ 2022 թվականի նոր օրենսդրության Զամբիայի բանկի մասին թիվ 5 օրենքի համաձայն[12]։ Նոր օրենքը նպաստում է Կենտրոնական բանկի անկախության ամրապնդմանը, ապահովելով կառավարչի և նրա տեղակալների պաշտոնավարման երաշխիքները, որոնք որևէ մեղադրանք առաջադրելու դեպքում պետք է դատարանի առջև կանգնեն երեք հոգուց բաղկացած դատավորի կամ նախկին դատավորի գլխավորությամբ, իսկ մյուս երկու անդամները պետք է լինեն բանիմաց և փորձառու Կենտրոնական բանկի կամ տնտեսագիտության, ֆինանսների, իրավագիտության կամ կենտրոնական բանկի կառավարման հետ կապված որևէ այլ ոլորտում[12]։
Զամբիայի բանկի կառավարիչների ցանկ խմբագրել
- Հ. Կ. Հարրիեթ, 1964–1967[13],
- Ջասթին Բ Զուլու, 1967–1970[13],
- Վալենտին Մուսականյա, 1970–1972[13],
- ԲիթվելԿուվանի, 1972–1976[13],
- Լյուկ Մվանանշիկու, 1976–1981[13],
- ԲիթվելԿուվանի, 1981–1984[13],
- Դավիթ Ֆիրի, 1984–1986[13],
- Լեոնարդ Չիվունո, 1986–1987[13],
- Ֆրենսիս Նխոմա, 1987–1989[13],
- Ժակ Բուսիեր, 1990–1992[13],
- Դոմինիկ Մուլայշո, 1992–1995[13],
- Հակոբ Մվանզա, 1995–2002[13],
- Կալեբ Ֆունդանգա, 2002–2011[13],
- Մայքլ Գոնդվե, 2011–2015[13],
- Դեննի Կալյալյա, 2015–2020[13],
- Քրիստոֆեր Մվունգա, 2020–2021[14],
- Դեննի Կալյալյա, 2021թ առ այսօր[15]։
Ոսկու պաշար խմբագրել
Բանկն, իր պաշարները համալրելու համար, ոսկի է գնում Կանսանշի պղնձի հանքավայրից և Զամբիայի ոսկու արդյունահանող ընկերությունից[16]։
| Տարի | Ոսկու կուտակային պաշարներ ԱՄՆ$ | Աղբյուր | Նշումներ |
|---|---|---|---|
| 2021 | 43,000,000 | [16][17] | |
| 2022 | 72,000,000 | [17][18] | 2022թ-ի նպատակն է 100 միլիոն ԱՄՆ դոլար ոսկի կուտակել[17] |
:
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Alliance, for Financial Inclusion (2011 թ․ սեպտեմբերի 30). «Maya Declaration Urges Financial Inclusion for World's Unbanked Populations». PR Newswire. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 20-ին.
- ↑ «Bank of Zambia». Bank of Zambia. 2020 թ․ մայիսի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ «Bank of Zambia». Bank of Zambia. 2020 թ․ մայիսի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ «Bank of Zambia». Bank of Zambia. 2020 թ․ մայիսի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ «Bank of Zambia». Bank of Zambia. 2020 թ․ մայիսի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ «National bank hit by ransomware trolls hackers with dick pics». BleepingComputer (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ մայիսի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 27-ին.
- ↑ «Ransomware Attackers Get Short Shrift From Zambian Central Bank». Bloomberg.com (անգլերեն). 2022 թ․ մայիսի 18. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 7-ին.
- ↑ «How the FBI prevented $130 million in crypto ransomware attacks by hacking the hackers behind Hive». Fortune Crypto (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 7-ին.
- ↑ «'We hacked the hackers': Hive ransomware seized in global sting». scmp. 2023 թ․ հունվարի 27. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
- ↑ «Reported cyber attack had no impact, Reserve Bank says». news24. 2022. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
- ↑ Jonah Buyoya, Dingindaba (2023 թ․ հուլիսի 24). «Bank of Zambia 'regrets' embarrassing Facebook hack». BBC. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
- ↑ 12,0 12,1 lusakatimes (2022 թ․ օգոստոսի 22). «boz-governor-and-deputies-gets-protection-they-cant-be-fired-without-valid-reasons». lusakatimes.com.
- ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 13,13 13,14 «Governors». www.boz.zm.
- ↑ «Zambian president fires central bank governor in surprise move». reuters.com. 2020 թ․ օգոստոսի 22. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 22-ին.
- ↑ lusakatimes (2021 թ․ սեպտեմբերի 27). «denny-kalyalya-bounces-back-as-bank-of-zambia-governor». lusakatimes.com. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 23-ին.
- ↑ 16,0 16,1 zambianbusinesstimes (2021 թ․ նոյեմբերի 30). «kasenseli-mine-closure-derails-boz-gold-reserves-build-up». zambianbusinesstimes.com. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 7-ին.
{{cite web}}:|last=has generic name (օգնություն) - ↑ 17,0 17,1 17,2 zambianbusinesstimes (2022 թ․ մայիսի 20). «gold-reserves-build-up-on-track-hits-63-million/». zambianbusinesstimes.com. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 20-ին.
{{cite web}}:|last=has generic name (օգնություն) - ↑ moneyfmzambia (2022 թ․ օգոստոսի 22). «bank-of-zambia-buys-us72-million-worth-of-gold-bullion». moneyfmzambia.com. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 23-ին.