Եմելյան Պուգաչովի հուշարձան (Մոզդոկ)
Եմելյան Պուգաչովի հուշարձան (ռուս.՝ Памятник Емельяну Пугачеву), խորաքանդակ Ռուսաստանի Հյուսիսային Օսիայի Հանրապետություն-Ալանիայի Մոզդոկ քաղաքում։ Նվիրված է Ռուսաստանի գյուղացիական պատերազմի առաջնորդ Եմելյան Պուգաչովին։ Տեղադրվել է 1985 թվականին քաղաքի Կոմերիտական զբոսայգում։
 | |
|---|---|
 | |
 | |
| Տեսակ | հուշարձան |
| Ստեղծում | 1985 |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Բնակավայր | Մոզդոկ |
| Շինության ձև | Խորաքանդակ |
| Ներկա վիճակ | Կանգուն |
Պատմություն խմբագրել
Սկսված ռազմական գործողությունների պատճառով Մոզդոկի ամրապնդման հարց էր առաջացել։ 1770 թվականի սկզբին այն արդեն ստացել էր քաղաքի կարգավիճակ, իսկ ամռանը ստացել էր իր մշտական պահակային բանակը՝ 40 բերդային թնդանոթ, դրագունների զորք և 100 կալմիկներ։ Անվտանգությունն ավելի ամրապնդելու համար Թերեքի երկայնքով բնակեցվել էին Վոլգայի կազակական զորքի կազակների 517 ընտանիքներ։ Նրանց ձևավորած հինգ ստանիցաները (Գալյուգաևսկայա, Իշչերսկայա, Նաուրսկայա, Մեկենսկայա և Կալինովսկայա) կազմել էին Մոզդոկի կազակական գունդը[1]։
Կյանքը կազակական գյուղերում այդ ժամանակ դժվար էր և անհանգիստ։ Կազակները սահմանապահ ծառայություն էին իրականացնում, ապահովում էին փոստային կապն ամրոցների միջև, մասնակցում ռազմական արշավներին։ Այս ամենը բացասական ազդեցություն ուներ սովորական կազակների նյութական բարեկեցության վրա և, ի վերջո, Մոզդոկի գնդի կազակների շրջանում հանգեցրեց անկարգությունների[1]։
Այսպիսի իրավիճակում ստանիցաներ մուտք գործեց Եմելյան Պուգաչովը։ Նա սկսեց ակտիվ հակակառավարական քարոզչություն։ Երեք ստանիցաների կազակները նրան ընտրեցին ատաման, և նա հանձն առավ մեկնելու Սանկտ Պետերբուրգ և նրանց բողոքը ներկայացնելու կայսրուհուն։ Կազակները համաձայնեցին[1]։
Ճանապարհին Պուգաչովը մթերապաշար գնելու նպատակով մտավ Մոզդոկ։ 1772 թվականի փետրվարի 8-ին քաղաքից դուրս գալիս նրան բռնեցին տեղի կազակները և տեղափոխեցին Մոզդոկի գնդի ռազմական պարետ եսաուլ Ուստին Ագաֆոնովի մոտ[1]։
Հարցաքննության ավարտին Պուգաչովն ուղարկվել է բերդի կալանատուն, որտեղ նա շղթայվել է։ Սակայն մի քանի օր անց՝ 1772 թվականի փետրվարի 13-14-ի գիշերը, նա փախել է Մոզդոկի կայազորի գումարտակի 1-ին ընկերության իրեն հսկող զինվոր Վենեդիկտ Լապտևի հետ[1]։
Պուգաչովի փախուստի մասին հայտարարվել է բոլոր գյուղերում և բնակավայրերում, սակայն նրան չգտան։ Փախուստից հետո կազմակերպվեց «խռովարարին» ընտրածների հանդեպ հաշվեհարդար։ Նրանք բոլորը ձերբակալվեցին. ոմանք Մոզդոկում, ոմանք՝ իրենց գյուղերում և պատժվեցին։ Մեկ տարի անց Պուգաչովը հայտնվեց Յաիկի կազակների շրջանում որպես ժողովրդական ապստամբության հզոր առաջնորդ[1]։
Հուշարձան խմբագրել
1985 թվականի փետրվարին Մոզդոկ քաղաքի Կոմսոմոլսկի այգում տեղադրվեց Եմելյան Պուգաչովի հուշարձանը, որի հեղինակն է Հյուսիսային Օսիայի գեղարվեստի ֆոնդի քանդակագործ Նիկոլայ Իվանովիչ Նեստերենկոն[1]։
Խորաքանդակը պատկերում է աջ ձեռքին թուր բռնած Եմելյան Պուգաչովին։ Հուշարձանին արված է հետևյալ մակագրությունը.
|
1771-1772 թվականներին Ե. Պուգաչովը եղել է Իշչերսկայա, Նաուրսկայա, Գալյուգաևսկայա ստանիցաների ատամանը։ 1772 թվականին ք. Մոզդոկում ձերբակալվել է և փախել Մոզդոկի կալանատնից։ | 
|