Վիքիպեդիա

Եղջյուրավոր նապաստակ

Եղջյուրավոր նապաստակ (անգլ. jackalope՝ jackalope, «նապաստակ» և այծքաղ՝ «antelope»), կամ հորինված կենդանի՝ քիմեռ, տարբեր բանահյուսական, գրական և լրագրողական աղբյուրներում ներկայացված որպես միստիկական կամ փոխաբերական կերպար։

Եղջյուրավոր նապաստակ

Ամենայն հավանականությամբ, հին ժամանակներում եղջյուրավոր նապաստակի գոյությունը հնարավոր էր. նրա պատկերը հանդիպում է, մասնավորապես, Իյորիսի կամ Գեորգի Հուֆնագելի փորագրության մեջ՝ «Քառոտանիներ և սողուններ» գրքից (լատին․՝ Animalia Qvadrvpedia et Reptilia; 1575) և «Հանրագիտարանային նկարներ» (ֆր.՝ Tableau encyclopédique et méthodique; 1789) Պիեռ Ժոզեֆ Բոննատերեի կազմած «Կաթնասուններ» բաժնում, ինչպես նաև եվրոպական մի շարք այլ աղբյուրներում ընդհուպ մինչև 18-րդ դարը[1]։

Ենթադրվում է, որ նման նկարների հիմք կարող են հանդիսանալ նապաստակների և ճագարների տեսակները՝ ճագարներին հատուկ պապիլոմավիրուսով ախտահարված, որոնք ունակ են կենդանու գլխին տարօրինակ գոյացություններ ձևավորել[2][3]։

Եղջյուրավոր նապաստակ «Հանրագիտարանային նկարներ»

Հնդկաստան խմբագրել

Եղջյուրավոր նապաստակի կերպարը հանդիպում է բուդդայական դասական տեքստերում որօես օրինակ նրա, որ միտքն ընդունակ է պատկերացնել մի բան, որը ոչ հարաբերական, ոչ բացարձակ իրականության մեջ չկա։ Օրինակ՝ Մադհյամակա-պրասանգական փիլիսոփայության դպրոցի առաջնորդ Բուդդապալիտան գրել է. «Մենք տեսնում ենք, որ սվաբախան (հասկացություն հնդկական մտածողության մեջ, որը ցույց է տալիս իրերի բնույթը բնականության տեսանկյունից և անկախ է արտաքին գործոններից) գոյություն չունի, ինչպես և նապաստակի եղջյուրները»[4]։

ԱՄՆ խմբագրել

ԱՄՆ-ում եղջյուրավոր նապաստակն առանձնահատուկ ժողովրդականություն է ձեռք բերել 20-րդ դարում։ Ենթադրվում է, որ այս ժողովրդականության սկզբնաղբյուրը Դուգլաս Հերիքն է (անգլ.՝ Douglas Herrick; 1920—2003), ով 1932 թվականին պատրաստել է եղջյուրներով նապաստակի առաջին գլուխը[5]։

Հետագայում նման հուշանվերների արտադրությունը Հերիքի ընտանեկան արհեստանոցում տարեկան կազմում էր հազարավոր օրինակ, և Վայոմինգ նահանգի նրանց հայրենի Դուգլաս քաղաքը պաշտոնապես հայտարարվեց եղջյուրավոր նապաստակների մայրաքաղաք. Դուգլասում տրվել են նաև եղջյուրավոր նապաստակներին կրակելու հուշանվերների լիցենզիաներ, որոնք ուժի մեջ են հունիսի 31-ի կեսգիշերից հետո երկու ժամվա ընթացքում, ընդ որում արտոնագիր ստանալու համար պետք է ցույց տալ 72 միավորից ոչ բարձր IQ[6]։ ԱՄՆ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը եղել է եղջյուրավոր նապաստակի գլուխն ունեցողներից և այն ցույց է տվել Կալիֆոռնիայի իր ռանչոյի հյուրերին[7]։

 
Պապիլոմավիրուսով վարակված ճագար

Եղջյուրավոր նապաստակն այս կամ այն ​​կերպ հանդիպում է ամերիկյան մշակույթի բազմաթիվ ստեղծագործություններում, այդ թվում՝ Բադ Լաքիի հայտնի կարճամետրաժ անիմացիոն ֆիլմում «The Lamb» (անգլ.՝ Boundin', ստուդիա՝ Pixar), 2003 թվականին այն առաջադրվել է «Օսկար»-ի։ Ռուսերեն թարգմանության մեջ այս կերպարը կոչվում է кроле́нь ( անգլերեն jackalope բառից, «ճագար» и «եղջերու»)։

Գերմանիա խմբագրել

Եղջյուրավոր նապաստակի գերմանական տեսակը կոչվում է Վոլպերթինգեր (գերմ.՝ Wolpertinger) և հանդիպում է Բավարիայի Ալպերում, ի դեպ, այս դեպքում նապաստակի և եղնիկի հիբրիդը մասնավոր դեպք է. այս անունով կարող են լինել նաև այլ քիմեռ կենդանիներ, որոնց առանձին մասերը կարող են պատկանել սովորական աղվեսի, հավի և տեղական կենդանական աշխարհին բնորոշ շատ այլ ներկայացուցիչների[8]։ Wolpertingers-ի մշտական ​​ցուցադրությունը հասանելի է Մյունհենի որսի և ձկնորսության թանգարանում։ Գերմանական գրավոր աղբյուրներում Վոլպերթինգերի մասին առաջին հիշատակումը հանդիպում է Գրիմ եղբայրների հեքիաթների 1753 թվականի առաջին հրապարակման մեջ։

Ռուսաստան խմբագրել

 
Դյուրերի հայտնի նկարներից

Ռուսական մշակույթում եղջյուրավոր նապաստակի կերպարը լայն տարածում է գտել հրապարակախոս Ալեքսանդր Զինովևի կողմից, ով մասնավորապես, գրել է.

  Մյունխենի որսորդական թանգարանում ցուցադրվել են ֆանտաստիկ կենդանիների խրտվիլակները՝ համակցված տարբեր իրական կենդանիների մասերից։ Նրանց թվում է եղնիկի եղջյուրներով նապաստակը։ Այս եղջյուրավոր նապաստակը հայտնվել է իմ մտքում, երբ սկսեցի ուսումնասիրել Ռուսաստանի հասարակական կազմակերպության ձևավորումը Գորբաչով-Ելցինի կառավարման տարիներին տեղի ունեցած հակակոմունիստական ​​հեղաշրջումից հետո։ Ես հաստատեցի, որ այս հասարակական կազմակերպությունը ստեղծվել է որպես սովետիզմի (կոմունիզմի), արևմտայնության և ազգային-ռուսական (նախահեղափոխական) ֆունդամենտալիզմի հիբրիդ՝ որպես սոցիալական եղջյուրավոր նապաստակի նման մի բան։  

Փիլիսոփա, գրող, սոցիոլոգ, հրապարակախոս Ալեքսանդր Զինովև[9]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

 
Քիմերային խրտվիլակներ Գերմանիայի որսի և ձկնորսության թանգարանում
  1. ↑ Chuck Holliday. Jackalope fans, take note: Your mythical beast really does exist! Արխիվացված է Հոկտեմբեր 14, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.)
  2. ↑ Вольпертингер, он же джекалоп // Наука и жизнь. — 1988. — № 4. Архивировано из первоисточника 11 Դեկտեմբերի 2008.
  3. ↑ Holliday, Chuck. «Real "jackalopes"» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 19-ին.
  4. ↑ Buddhism: Critical Concepts in Religious Studies Արխիվացված է Սեպտեմբեր 22, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով: / Ed. by Paul Williams. — Taylor & Francis, 2006. — P. 32.(անգլ.)
  5. ↑ Douglas Herrick, 82, Dies: Father of West’s Jackalope Արխիվացված է Օգոստոս 13, 2007 Wayback Machine-ի միջոցով: // The New York Times, 2003, January 19.(անգլ.)
  6. ↑ The Origin of the Jackalope Արխիվացված է Մայիս 13, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով: // Douglas, Wyoming, Chamber of Commerce.(անգլ.)
  7. ↑ Heather Quinlan. Myths & Legends. Word Search Արխիվացված է Հոկտեմբեր 1, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով: — Sterling, 2005.(անգլ.)
  8. ↑ Der «Wolpi» — eine bayerische Bestie Արխիվացված է Հոկտեմբեր 22, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով: // Bayerischer Rundfunk Online, 23.01.2004.(գերմ.)
  9. ↑ Зиновьев А. Рогатый заяц. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 22, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով: (2002)
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եղջյուրավոր նապաստակ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Եղջյուրավոր_նապաստակ&oldid=9705560» էջից