Դերսու Ուզալա (վեպ)
«Դերսու Ուզալա։ 1907 թվականին Ուսուրիի շրջան կատարած ուղևորության հիշողություններից» (ռուս.՝ Дерсу́ Узала́. Из воспоминаний о путешествии по Уссурийскому краю в 1907 году) Վլադիմիր Արսենևի պատմվածքը, որը հիմնված է 1907-1908 թվականներին Ուսուրիի շրջան հետազոտական արշավախմբի իրադարձությունների վրա։ Գլխավոր հերոսներն են հենց հեղինակը և նրա ուղեկիցը՝ նանայ Դերսու Ուզալան։
| Դերսու Ուզալա | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | վիպակ |
| Հեղինակ | Վլադիմիր Արսենև |
| Երկիր | .svg){kind=small} ՌԽՖՍՀ |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1917 |
| Հրատարակվել է | 1921 և հոկտեմբեր 1996 |
Հրատարակվել է 1923 թվականին։ Ըստ հեղինակի` գիրքը պատրաստ է եղել տպագրության մինչև 1917 թվականը, ինչպես և «Ուսսուրի շրջանը» և «Սիխոտե-Ալին լեռներում» գրքերը[1]։ Վեպը նկարագրում է Արսենևի 1907 թվականի ճանապարհորդությունները արևելյան Մանջուրիայում, որտեղ նա հանդես է գալիս որպես բնագետ հետախույզ։ Պատմության գլխավոր հերոսը նանայ Դերսու Ուզալան է, որի հետ Արսենևը ծանոթանում է 1902 թվականին հրատարակված նախորդ գրքում՝ «Ուսուրի շրջանի ամբողջ տարածքում»։ Բնության նկարների և Հեռավոր Արևելքի փոքր ժողովուրդների կյանքի ֆոնի վրա է ծավալվում հետաքրքրաշարժ սյուժեն, գրական լեզուն այս գիրքը դասել է Ռուսաստանի լավագույն աշխարհագրական և արկածային գրականության մեջ հայտնի գործերի շարքում։
Կերպարներ խմբագրել
Հիմնական խմբագրել
Վլադիմիր Արսենև խմբագրել
Պատմության իրադարձությունների պահին Վլադիմիր Արսենևը 23-րդ Արևելյան Սիբիրյան հրաձգային գնդի շտաբի կապիտանն է եղել։
Դերսու Ուզալա խմբագրել
Թեև Դերսու Ուզալան Արսենևի օրագրերում հիշատակված իրական անձնավորություն է, բայց քանի որ «Ուսուրի շրջանի երկայնքով» և «Դերսու Ուզալա» գրքերը մասամբ բելետրիստիկական են՝ Դերսուի կերպարը որոշակիորեն փոխվել է։
Էքսպեդիցիոն օրագրերի հիման վրա Արսենևը Դերսուին հանդիպել է միայն 1906 թվականին, հանդիպումը տեղի է ունեցել օգոստոսի 3-ին Թադուշի գետի մոտ[2], իսկ իր գեղարվեստական գրքում Արսենևը նկարագրում է իր առաջին հանդիպումը՝ 1902 թվականին Լեֆու գետի մոտ։ Արսենևը նրան վերագրել է նաև այլ գիդերի որոշ գծեր և արարքներ, որոնց հետ նա նախկինում անցել է տայգայով[3]։
Էկրանավորումներ խմբագրել
- Դերսու Ուզալա՝ 1961 թվականի խորհրդային ֆիլմ է, ռեժիսոր Աղասի Բաբայան։
- Դերսու Ուզալա (անգլ. ՝ Dersu Uzala), 1975 թվականի խորհրդային-ճապոնական ֆիլմ՝ ռեժիսոր Ակիրա Կուրոսավա։
Գեղարվեստական առանձնահատկություններ խմբագրել
2013 թվականին պատմվածքը ներառվել է Ռուսաստանի Դաշնության կրթության և գիտության նախարարության կողմից դպրոցականներին առաջարկվող «100 գրքերի» ցանկում՝ ինքնուրույն ընթերցանության համար։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Арсеньев В. К. Собрание сочинений в 6 томах. Том I. / Под ред. ОИАК. — Владивосток: Альманах «Рубеж», 2007. — 704 с. — С. 48.
- ↑ И. Егорчев. К 130-летию со дня рождения В. К. Арсеньева. Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով:
- ↑ «По следам капитана Арсеньева и Дерсу Узала». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 13-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Գրքեր և մենագրություններ
- Азадовский М. К. В. К. Арсеньев. Критико-биографический очерк. — М.: Детгиз, 1956. — 80 с.
- Егорчев И. Н. «Загадки» Дерсу Узала. — Владивосток: Издательство Дальневосточного университета, 2014. — 177 с. — ISBN 978-5-7444-3442
- Егорчев И. Н. Неизвестный Арсеньев. — Владивосток: Издательство Дальневосточного университета, 2016. — 164 с. — ISBN 978-5-906739-91-9
- Кабанов Н. Е. Владимир Клавдиевич Арсеньев. Путешественник и натуралист 1872—1930. — М.: Издательство Московского общества испытателей природы, 1947. — 95 с.
- Кузьмичев И. С. Писатель Арсеньев: Личность и книги. — Л.: Советский писатель, 1977. — 236 с.
- Тарасова А. И. Владимир Клавдиевич Арсеньев. — М.: Главная редакция восточной литературы Наука (издательство), 1985. — 344 с. — (Русские путешественники и востоковеды).
- Хисамутдинов А. А. Владимир Клавдиевич Арсеньев. 1872—1930. — М.: Наука, 2005. — 224 с. — (Научно-биографическая литература). — ISBN 5-02-033210-0
- Хисамутдинов А. А. Мне сопутствовала счастливая звезда…: Владимир Клавдиевич Арсеньев (1872—1930 гг.). — Владивосток: Дальнаука, 2005. — 256 с. — ISBN 5-8044-0568-3
- Հոդվածներ
- Арсеньев // Анкилоз — Банка. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 276. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 2). — ISBN 5-85270-330-3.
- Азадовский М. К. В. К. Арсеньев — путешественник и писатель : [вступ. ст.] // Жизнь и приключения в тайге / В. К. Арсеньев. — М. : Географгиз, 1957. — С. 7—72. — 288 с.
- Аристов Ф. Ф. Владимир Клавдиевич Арсеньев (Уссурийский) // Землеведение. —М., 1930. — В. 3—4. — Т. 32. — С. 208—243.
- Арсеньева А. К. Мой муж — Володя Арсеньев. Воспоминания // Тихоокеанский альманах «Рубеж» : сб. — Владивосток: Альманах Рубеж, 2006. — В. 868. — № 6. — С. 281—333. — ISSN 0869-1533.
- Сведения об экспедициях капитана Арсеньева (В. К.) (Путешествия по Уссурийскому краю). 1900—1910 гг. // «Записки Приамурского Отдела Императорского Русского Географического Общества». —Хабаровск, 1912. — В. 2. — Т. VIII. — С. 1—36.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Егорчев И. Н. (2016 թ․ սեպտեմբերի 23). «Знакомство с гольдом и дружба с орочами: как Арсеньев исследовал Сихотэ-Алинь». PrimaMedia. Владивосток. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 22-ին.
Фильм Акиры Куросавы «Дерсу Узала» (1975) (մաս 1) + (մաս 2) Վ.Կ. Արսենևի աշխատությունների հիման վրա YouTube-ում։- Վ.Կ. Արսենևի քարտեզը իր արշավների երթուղիներով 1906-1907
