Վիքիպեդիա

Գերախտորոշում

Գերախտորոշում (հիպերդիագնոստիկա), հիվանդության ախտորոշում, որը երբեք չի առաջացնում ախտանիշներ, կամ կյանքի սպասելի ժամանակաշրջանում չի հանգեցնում բուժառուի մահվան[1] և այդ կերպ, չնայած նրան որ հանդիսանում է պաթոլոգիկ, պրակտիկորեն վտանգ չի ներկայացնում։ Հիպերդիագնոստիկան հանդիսանում է հիվանդության վաղ փուլերում կատարվող սկրինինգների կողմնակի էֆեկտ։ Չնայած նրան, որ սկրինինգների միջոցով որոշ դեպքերում հնարավոր է փրկել կյանքեր, այլ դեպքերում մարդկանց առանց անհրաժեշտության կարող է դարձնել բուժառու և հանգեցնել բուժման, որը ոչ միայն կարող է չօգնել այլ երբեմն նաև կարող է վնասել։ Հաշվի առնելով նորմալ կենսաբանության մեծ թվով փոփոխությունները, ակնհայտ է, որ ինչքան շատ մարդ ենթարկվի սկրինինգի այդքան կմեծանա պատահական հայտնաբերումների հավանականությունը։ Բուժառուների մեծ մասի համար առավել հավանական է դրանց ընդունումը, քան այն, որ բժշկական միջամտության անհրաժեշտություն չկա, բայց որոշել թե տվյալ իրավիճակում, որ արձագանքն է ճիշտ այս կամ այն եզրակացության համար(«առհամարհանք», որոշակի ժամանակի ընթացում հսկողություն թե միջամտություն) դժվար է ասել՝ կամ տարբերակիչ ախտորոշման, կամ ռիսկերի հարաբերության անհստակության պատճառով (ռիսկեր կապված միջամտության հետ, մասնավորապես կողմնակի էֆեկտներով և ռիսկեր պայմանավորված միջամտության բացակայությամբ)։

Հիպերդիագնոստիկան առաջանում է այն ժամանակ, երբ ախտորոշումը դրված է ճիշտ, սակայն այն ոչ էական է։ Ճիշտ ախտորոշումը կարող է լինել ոչ էական այն դեպքերում, երբ հիվանդության բուժումը հասանելի չէ, անհրաժեշտ չէ կամ ցանկալի չէ։ Որոշ մարդիկ պնդում են, որ «հիպերդիագնոստիկան» տեղին չէ և «բուժման գերչափավորումը» առավել բնորոշ է այս երևույթին։

Քանի որ այն մարդիկ, ովքեր ախտորոշվել են ստանում են բուժում, դժվար է ասել եղել է այդտեղ հիպերդիագնոստիկա թե ոչ։ Հիպերդիագնոստիկան հնարավոր չէ հայտնաբերել անհատի կյանքի ընթացքում։ Եվ այս դեպքում «մահացել է տվյալ հիվանդությամբ» կամ «մահացել է տվյալ հիվանդությունից» դառնում են բավական կարևոր և տեղին։ Այսպիսով հիպերդիագնոստիկայի մասին ենթադրությունների մեծ մասը հիմնված է պոպուլյացիաների հետազոտությունների վրա։ Թեստավորման և հիվանդությունների ախտորոշման արագ աճող ցուցանիշները վտանգավոր ելքով հիվանդությունների ստաբիլ ցուցանիշների ֆոնին(օրինակ՝ մահացություն) վկայում են հիպերդիագնոստիկայի մասին։ Այնուամենայնիվ ամենահամզիչ տվյալները պատահականության սկզբունքով սկրինինգ թեստերի հետազոտություններից է, որը նախատեսված էր հայտնաբերելու նախակլինիկական հիվանդությունները։ Տարիներ անց հետազոտվող խմբերում հայտնաբերված հիվանդությունների հստակ ավելացած քանակը հաստատում է, որ եղել է հիպերդիագնոստիկա։

Չնայած հիպերդիագնոստիկան հնարավոր է ցանկացած հիվանդության դեպքում, այս կոնցեպտը առաջին անգամ ընդունվել և ուսումնասիրվել է քաղցկեղների սկրինինգի ժամանակ- սիստեմատիկ ուսումնասիրություն առանց ախտանիշների բուժառուներին, քաղցկեղը սկզբնական փուլում հայտնաբերման համար[2]։

Քաղցկեղի սկրինինգի գլխավոր վտանգը հիպերդիագնոստիկան է - քաղցկեղի պաթոլոգիկ բնորոշումներին համապատասխանող անոմալիաների հայտնաբերում(մանրադիտակի տակ), բայց հիվանդությունը երբեք չի պրոգրեսիվում և չի հանգեցնում մահվան բուժառուի սպասելի ապրելիության շրջանում։

Հասուն տարիքում, որը համարվում է 65 և ավելի տարին, հիպերդիագնոստիկայի կոնցեպտը ձեռք է բերում ավելի մեծ կարևորություն, քանի որ ապրելիության ժամանակը նվազում է։ Գոյություն ունեն քաղցկեղի սկրինինգի տեսակներ, որոնց համար հակացուցում է հանդիսանում եթե բուժառուի համար ապրելիությունը կազմում է ավելի քիչ քան 10 տարին, այն հասարակ պատճառով,որ այն բուժառուն ով բժշկական տեսանկյունից ունի բարդացած վիճակ(օրինակ ուղեկցող հիվանդություններ) և իրապես կարող է հուսալ ապրել ավելի քիչ քան 10 տարի, ունի առավել քիչ հնարավորություն ախտորոշումից և բուժումից ստանալու արժանի օգուտ (օգտակարության և վնասակարության հարաբերակցություն), առավել ևս եթե կա հավանականություն, որ քաղցկեղը կարող է ունենալ դանդաղ ընթացք։ Շագանակագեղձի քաղցկեղը հանդիսանում է դասական օրինակ, բայց այն կարող է վերաբերել նաև կրծքագեղձի և այլ տեսակի քաղցկեղներին։

Հիպերդիագնոստիկա և քաղցկեղի աճի փոփոխություններ խմբագրել

Քաղցկեղային սկրինինգը փորձ է քաղցկեղի վաղ ենթակլինիկական փուլում հայտնաբերման համար, դա որոշակի ժամանակահատված է, որի ընթացքը սկսվում է ոչ նորմալ բջջի հայտնաբերումից և ավարտվում բուժառուի մոտ առաջին կլինիկական նշանների առաջացման ժամանակ։ Վաղուց է հայտնի, որ որոշ անձանց մոտ առկա է կարճ ենթակլինիկական ընթացքով քաղցկեղ(արագ աճ ունեցող ագրեսիվ քաղցկեղներ), և կան երկար ենթակլինիկական շրջանով ընթացող քաղցկեղներ(դանդաղ աճ ունեցող քաղցկեղներ)։ Այս հետերոգենությունը ունի ոչ ցանկալի հետևանքներ․ մասնավորապես սկրինինգի ժամանակ հաճախ է ախտորոշվում դանդաղ աճով ընթացող քաղցկեղներ(քանի որ դրանք հասանելի են միայն երկար ժամանակահատվածում ուսումնասիրությունների համար) և անհամաչափ բաց է թողնվում արագ աճ ունեցող քաղցկեղները(քանի որ դրանք հասանելի են միայն կարճ ժամանակահատվածում ուսումնասիրությունների համար)։

Այս հին մոդելը ունի գաղտնի ենթադրություն, որ քաղցկեղի ցանկացած տեսակ անխուսափելիորեն զարգանում է։ Բայց որոշ ենթակլինիկական փուլում գտնվող քաղցկեղներ չեն պրոգրեսիվում, և չեն առաջացնում խնդիրներ բուժառուների մոտ։ Եվ այդ դեպքերում սկրինինգների(կամ այլ պատճառով իրականացվող հետազոտությունների) անցկացման դեպքում հայտնաբերվում են քաղցկեղները, և այս դեպքերում տեղ է գտնում հիպերդիագնոստիկան։

Ստորև գտնվող նկարում ներկայացված է քաղցկեղի պրոգրեսիայի անհամաչափությունը՝ օգտագործվել է 4 սլաքներ, որոնք ներկայացնում են քաղցկեղի զարգացման 4 կատեգորիաները։

 
Քաղցկեղի սկրինինգը բավական օգտակար է դանդաղ աճ ունեցող քաղցկեղների հայտնաբերման համար, բայց մեծ է հիպերդիագնոստիկայի ռիսկը , եթե կա շատ դանդաղ է պրեգրեսիվում կամ չի պրոգրեսիվում։

Այն սլաքը, որի վրա նշված է «արագ» ներկայացնում է արագ աճ ունեցող քաղցկեղները, որոնք բավական շուտ ունենում են կլինիկական դրսևորում և հանգեցնում մահվան։ Սրանք քաղցկեղի վատագույն տեսակներն են, և ցավոք, հաճախ առաջանում են սկրինինգների միջև ընկած ժամանակահատվածում։ Այն սլաքը, որի վրա նշված է «դանդաղ» ներկայացնում է դանդաղ աճ ունեցող քաղցկեղները, որը կլինիկորեն դրսևորվում և հանգեցնում է մահվան, բայց երկար տարիներ անց։ Հնարավոր է հենց այս քաղցկեղների համար է սկրինինգը ունենում ամնեամեծ դրական ազդեցությունը։

Այն սլաքը, որի վրա նշված է «շատ դանդաղ» ներկայացնում է այն քաղցկեղները, որոնք երբեք խնդիրներ չեն առաջացնում, քանի որ աճում են շատ դանդաղ։ Եթե քաղցկեղը աճում է բավականաչափ դանդաղ, ապա բուժառուները կարող են մահանալ մեկ այլ խնդրից, մինչ այդ քաղցկեղը չափերով այնքան կմեծանա, որ կսկսեն ախտանշանների դրսևորումը։

Սլաքը, որի վրա նշված է «չպրոգրեսիվող», ներկայացնում է այն քաղկեղները, որոնք երբեք խնդիրներ չեն առաջացնում, քանի որ ընդհանրապես չեն աճում։ Այլ կերպ ասած, կան բջջային անոմալիաներ, որոնք համապատասխանում են քաղցկեղի պաթոլոգիկ բնորոշմանը, բայց դրանք երբեք չեն աճում և չեն առաջացնում խնդիրներ, և հնարավոր է նաև հակառակը, նրանք կարող են աճել, իսկ հետագայում կարող է դիտվել հետընթաց։ Չնայած չպրոգրեսիվող քաղցկեղների գաղափարը(կոնցեպտը) անհավանական է թվում, սակայն որոշ գիտնականներ սկսել են հայտնաբերել այնպիսի կենսաբանական մեխանիզմներ, որոնք կանգնեցնում են քաղցկեղի պրոգրեսիվող աճը[3][4][5]։

Որոշ քաղցկեղներ դադարեցնում են իրենց արյունամատակարարումը (և մահանում սովից), մի քանիսը ճանաչվում են տիրոջ իմմունային համակարգի կողմից (և հաջողությամբ պահվում են), իսկ քանիսը ի սկզբանե այդքան էլ ագրեսիվ չեն։

Քաղցկեղը, որը պրոգրեսիվում է շատ դանդաղ, որպեսզի չվնասի բուժառուին, սովորաբար անվանում են բարորակ ուռուցք։ Այնուամենայնիվ բարորակ ուռուցքների որոշ տեսակներ կարող են պահանջել միջամտություններ, և նրանք սովորաբար մշտադիտարկման(մոնիտորինգ) է ենթարկվում չարորակացման համար[6][7]։

Քաղցկեղի հիպերդիագնոստիկայի ապացույցներ խմբագրել

Հիպերդիագնոստիկայի ֆենոմենը առավել լավ ուսումնասիրված է շագանակագեղձի քաղցկեղի հիման վրա[8]։ Շագանակագեղձի քաղցկեղի դեպքերի կտրուկ աճ գրանցվում է ՊՍՀ(պրոստատ–սպեցիֆիկ հակածնի) սկրինինգ թեստի իրականացումից հետո։ Հիպերդիագնոստիկայով պայմանավորված, որոշ կազմակերպություններ առաջարկում են շագանակագեղձի քաղցկեղի կապակցությամբ սկրինինգ թեստեր չիրականացնել այն անձանց շրջանում, որոնց ապրելիության սպասելի չափը կազմում է ավելի քիչ քան 10 տարին։

Հիպերդիագնոստիկա հայտնաբերվելլ է կրծքագեղձի քաղցկեղի հայտնաբերման կապակցությամբ իրականացվող մամոգրաֆիկ սկրինինգների ժամանակ[9][10]։ Մալմոյում իրականաված մամոգրաֆիայի երկարատև պատահական(ռանդոմիզացված) հետազոտությունների ժամանակ փորձերից15 տարի անց կրծքագեղձի քաղցկեղի սկրինինգային խմբերում հայտնաբերվել է կայուն115 գերախտորոշված դեպք (10% հիպերդիագնոստիկա)[11]։ Խմբագրին ուղղված նամակում, հեղինակները ովքեր կապված չեն օրիգինալ ռանդոմիզացված հետազոտությունների արդյունքների հետ, պնդում են, որ մամոգրաֆիայի միջոցով հայտնաբերված կրծքագեղձի քաղցկեղի մեկ քառորդը հիպերդիագնոստիկա է[12]։ Մամոգրաֆիայի սկրինինգային ծրագրերի սիստեմատիկ ուսումնասիրություններից հետո, հայտնի դարձավ, որ հիպերդիագնոստիկայի աստիճանը կազմում է մոտավորապես 50%, որը նույնն է, ինչ որ ասել, որ կրծքագեղձի քաղցկեղի ախտորոշումների մեկ երրորդը հիպերդիագնոստիկա է[13]։

Հիպերդիագնոստիկա է նկատվում նաև կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությունների ժամանակ հայտնաբերված թոքի քաղցկեղի դեպքում[14]։ Մալոյի կլինիկայում իրականավածերկարատև պատահական(ռանդոմիզացված) կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությունների և խորխի բջջաբանական ուսումնասիրությունների ժամանակ փորձերից13 տարի անց կրծքագեղձի քաղցկեղի սկրինինգային խմբերում հայտնաբերվել է կայուն 46 գերախտորոշված դեպք[15], որը ենթադրում է, որ ռենտգեն հետազոտությամբ հայտնաբերված քաղցկեղների 20-40%-ը հանդիսանում է հիպերդիագնոստիկա։ Կան համոզիչ վկայություններ, որ հիպերդիագնոստիկայի խնդիրը ավելի մեծ է սպիրալաձև ՀՇ-ի միջոցով թոքի քաղցկեղի հայտնաբերման ժամանակ[16]։

Հիպերդիագնոստիկան կապված է նաև բազմաթիվ այլ քաղցկեղների հայտնաբերման հետ, ներառյալ նեյրոբլաստոման[17][18], մելանոման[19], և վահանաձև գեղձի քաղցկեղը[20]։ Փաստացի, քաղցկեղի հայտնաբերման վաղ փուլում, հիպերդիագնոստիկայի որոշակի աստիճանը օրենք է, այլ ոչ բացառություն։

Ինֆեկցիոն հիվանդությունների հիպերդիագնոստիկայի ապացույցներ խմբագրել

Ինֆեկցիոն հիվանդությունների՝ ինչպիսիք են մալարիան կամ որովայնային տիֆը, հիպերդիագնոստիկայի հետ կապված խնդիրները պահպանվում են աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններում։ Օրինակ մալարիայի հիպերդիագնոստիկան լավ արձանագրված է Աֆրկյան երկրներում[21][22], և հանգեցնում է թվերի ընդհանուր մակարդակի բարձրացման (հիպերինֆլացիայի ), որը ազդում է մալարիայով փաստացի հիվանդացությունների տեղային և ազգային ցուցանիշների վրա[23]։ Բժշկական կառույցները հակված են մալարիայի հիպերդիագնոստիկայի այն բուժառուների մոտ, որոնց մոտ ախտանիշներից դիտվում է տենդ, որի դեպքում մեծ նշանակություն ունի ազգային պատկանելիությունը(օրինակ ցանկացած տենդ հավասարազոր է մալարիայի) և լաբորատոր հետազտություննրի հետ կապված խնդիրները[24][25]։ Հետևաբար մալարիայի հիպերդիագնոստիկան հանգեցնում է այլ տենդ հարուցող վիճակների ոչ բավարար բուժման[22], ինչպես նաև մալարիայի դեմ նշանակված դեղերի չափազանցված նշանակման[26]։

Հիպերդիագնոստիկայի վնասներ խմբագրել

Հիպերդիագնոստիկայի ենթարկված բուժառուները ոչ մի օգուտ չունեն իրենց մոտ հայտնաբերված «քաղցկեղից»,քանի որ քաղցկեղը չէր նախատեսել առաջացնել ախտանիշներ կամ մահ հարուցել։ Դրանով կարելի է միայն վնասել։ Տերբերում ենք հիպերդիագնոստիկայով պայմանավորված վնասների 3 կատեգորիա․

  1. Ոչ անհրաժշտ ախտորոշման և բուժման ֆիզիկական էֆեկտները։ Բոլոր բժշկական միջամտություններն ունեն կողմնակի էֆֆեկտներ։ Սա հատկապես վերաբերում է քաղցկեղի բուժմանը։ Վիրահատությունները, ճառագայթումը և քիմիոթերապիան ունեն հիվանդացության և մահացության տարբեր ռիսկեր
  2. Հոգեբանական ազդեցություններ․ անձի համար բեռ է հանդիսանում անգամ այն, որ նրան անվանում են «հիվանդ»(օրինակ բեռ է հանդիսանում, երբ պիտակավորում են որպես «քաղցկեղով հիվանդ») և դրանով պայմանավորված այդ անհատները լինում են բավականին խոցելի։
  3. Ֆինանսական ծանրաբեռնվածություն․ Ոչ միայն հիպերդիագնոստիկայով պայմանավորված բուժման ծախսերը(որից բուժառուն օգուտ քաղել չի կարող, քանի որ ի սկզբանե հիվանդությունը իրենից վտանգ չէր ներկայացնում), այլ նաև, Միացյալ Նահանգներում գործող առողջապահական համակարգերում բժշկական ապպահովագրության պոտենցիալ բարձրացումը կամ անգամ ապպահովագրություն ստանալու անհնարինությունը(օրինակ՝ ախտորոշումը ստեղծում է նախապես գոյություն ունեցող վիճակ, որը ազդում է առողջական ապպահովագրության վրա)։ Նմանատիվ խնդիրներ կարող են առաջանալ նաև կյանքի ապպահովագրության ժամանակ։ Ի տարբերություն առողջության ապպահովագրության, կյանքի ապպահովագրությունը չի ներառվում հասանելի բժշկական ծառայություններին վերաբերող օրենքի մեջ, և այս դեպքերում ապպահովագրական կազմակերպությունները ունենում են ապպահովագրության չափի կրճատման կամ մերժման կամ բուժառուի վճարվող գումարի քանակի բարձրացոման առավել մեծ ազատություն պայմանավորված նրա առողջական վիճակով։

Չնայած շատերը ախտորոշում են կեղծ դրական արդյունքներ, որպես քաղցկեղի սկրինինգի հիմնական թերություն համարվում է այն, երբ բուժառուները տեղեկանում են հիպերդիագնոտիկայի մասին, նրանց առավել կենտրոնացած են հիպերդիագնոստիկայի, այլ ոչ կեղծ դրական արդյունքի վրա[27]։

Հիպերդիագնոստիկայի, սխալ ախտորոշման և կեղծ դրական արդյունքերի տարբերակում խմբագրել

Հիպերդիագնոստիկան հաճախ շփոթում են «կեղծ դրական» թեստավորման արդյունքներ տերմինի և սխալ ախտորոշման հետ, բայց դրանք երեք տարբեր հասկացություններ են[28]։ Կեղծ դրական արդյունքները վերաբերում են թեստին, որը ենթադրում է հիվանդության առկայությունը, բայց վերջնական արդյունքում սխալվում է(սովորաբար երկրորդ առավել հստակ թեստավորմամբ)։ Կեղծ դրական թեստի պատասխանով բուժառուներին կարող են ասել, որ նրանք հիվանդ են և ստացել են սխալ բուժում, իսկ հիպերդիագնոզված բուժառուներին կարող են ասել, որ նրանք հիվանդ են և նրանք ստանում են բուժում։ Սխալ ախտորոշված բուժառուները առհասարակ չեն հայտնվում նման իրավիճակում, կամ ունենում են այլ վիճակ և այնուամենայնիվ ստանում են բուժում։

Հիպերդիագնոստիկան տարբերակվում է նաև գերթեստավորումից։ Գերթեստավորումը երևույթ է, որի ժամանակ բուժառումները անցնում են այնպիսի բժշկական հետազոտություններ, որոնց կարիքը չունեն, և դա նրանց համար օգտակար չէ[29]։ Օրինակ, բուժառուն, որը անցնում է գոտկային հատվածի ռենտգեն հետազտություն, քանի որ ունի ցավ այդ հատվածում, բայց չկա ոչ մի վատ նախազգուշացնող նշան կամ ախտանիշ (քաշի կորուստ, տենդ, ստորին վերջույթի անէսթեզիա,և այլն) և ախտանիշները առկա են ավելի քիչ քան 4 շաբաթ։ Թեստերի մեծ մասը ենթարկվում են գերթեստավորման, բայց գերթեստավորման ամենամեծ հակվածությունը ցուցաբերվում է սրտի ուլտրաձայնային հետազոտությունը (էխոկարդիոգրամմա)[29]։ Գերթեստավորման հայտնաբերումը բարդ է, վերջերս, բնակչության շրջանում հայտնաբերվել է տարբեր գնահատականներ, պոտենցիալ գերթեստավորումների հայտնաբերման նպատակով։ Այս գնահատականներն ունեն աշխարհագրական տարբերություններ։ Այս գնահատումները որոշվում է շրջանների, հիվանդանոցների, կամ թերապևտների կողմից, որոնք պատվիրում են ավելին, քան նրանց կոլեգաների, անկախ բուժառուների ազգագրական տարբերությունների[30][31]։ Լրացուցիչ մեթոդները, ներառում են թերապևտների կողմից հայտնաբերված մեծ քանակով թեստերը, որոնք տալիս են «նորմալ »արդյունք[30], և անտեղի լայն կիրառություն ունեցող թեստերը[32]։

Հիպերդիագնոստիկա Կեղծ դրական արդյունք Սխալ ախտորոշում
Սահմանում «Հիվանդության » հայտնաբերում, որը երբեք չի առաջացնում ախտանիշներ և չի հանգեցնում հիվանդի մահվան սպասելի ապրելիության ժամանակաշրջանում «Կեղծ ահազանգ», երբ նախնական թեստի արդյունքը ենթադրում է հիվանդության առկայություն, որը սակայն հետագայում հերքվում է (չկա հիվանդություն) Հիվանդության ախտորոշում, որն իրականում առկա չէ հիվանդի մոտ(կամ առողջ են, կամ ունեն այլ հիվանդություն)
Հիվանդի փորձը Նրանց ասվել է, որ հիվանդ են Ասվել է, որ թեստը սխալ է եղել, և նրանց մոտ առկա չէ այդ հիվանդությունը (սովորաբար ասվում է այն բանից հետո, երբ առաջին անգամ ասել են, որ իրենք ունեն այդ հիվանդությունը կամ առնվազն կարող են ունենալ այն) Նրանց ասվել է, որ հիվանդ են
Բժշկի գործողությունները Սովորաբար սկսում է բուժումը Վերահաստատում Սովորաբար սկսում է բուժումը
Պոտենցիալ վնասներ
  • Ֆիզիկական էֆեկտներ. կողմնակի ազդեցություններ և մահացության ռիսկ այն բուժումներից, որոնք չեն կարող օգնել հիվանդին (քանի որ նրանք օգնության կարիք չունեին)
  • Հոգեբանական էֆեկտներ. բուժառուն պիտակավորված է որպես «հիվանդ» և խոցելի է
  • Տնտեսական ծնարաբեռնվածություն. բուժման ծախսեր
  • Ֆիզիկական ազդեցություններ. ինվազիվ ախտորոշիչ թեստերով պայմանավորված անհանգստություն և բարդություններ
  • Հոգեբանական էֆեկտներ. կարճաժամկետ անհանգստություն, որը պայմանավորված է մոտակա անհանգստության հետ(օրինակ՝ «քաղցկեղի վախ»)
  • Տնտեսական ծանրաբեռնվածություն. ախտորոշիչ թեստավորման արժեքը
  • Ֆիզիկական էֆեկտներ. կողմնակի ազդեցություններ և մահացության ռիսկ այն բուժումներից, որոնք չեն կարող օգնել հիվանդին (քանի որ նրանք այդ բուժումների կարիքը չունեին)։ Եթե ախտանշանները կամ ոչ ճիշտ լաբորատոր բացահայտումները առաջանում են այլ վիճակի պատճառով, սխալ ախտորոշումը կարող է հանգեցնել հիվանդի իրական վիճակի համար բուժման բացակայության՝ առաջացնելով կանխարգելելի տառապանք կամ նույնիսկ մահ։
  • Հոգեբանական էֆեկտներ. բուժառուն պիտակավորվում է որպես «հիվանդ» և դառնում առավել խոցելի, մեկ այլ իրավիճակում՝ ախտանիշների թուլացումը ձախողվում է, ինչը հանգեցնում է բժիշկների հիասթափության և վստահության պակասի։
  • Տնտեսական ծանրաբեռնվածություն. անհարկի բուժման, կամ այլ վիճակի դեպքում, ճիշտ խնդրի բուժման բացթողումը կարող է հանգեցնել ավելի թանկ բարդությունների և ավելի շատ բաց թողնված աշխատանքային օրերի կամ նույնիսկ մշտական հաշմանդամության։

Հիպերդիագնոստիկայի լուծումներ խմբագրել

Չախտորոշման կոնցեպտը ախտորոշման նշանների ռազմավարության ուսումնասիրություն է, որի ժամանակ հեռացվում են ոչ պիտանի կամ անօգուտ մեթոդները։ Կարևոր է, որ բժկական քարտը թարմացվի, որպեսզի երևա ախտորոշման հեռացումը[33]։

Ցածր ռիսկ ունեցող ախտորոշումների ցանկից քաղցկեղի հեռացում խմբագրել

Ենթադրվում է, որ որոշ անցավ վիճակներում (այսինքն բուժառուի կյանքի ընթացում քիչ հավանական է նրա վնասումը) «քաղցկեղ »և «կարցինոմա» բառերը նրանց նախընտրելի/ընդունված բժշկական անվանումների[34]։ Այս ենթադրությունը կայանում է նրանում, որ այս գործընթացը անվանվի էպիթելային հյուսվածքի դանդաղ աճով ախտահարումներ[34]։

Տեսնել նաև խմբագրել

  • Հիվանդությունների մարում
  • Կեղծ դրական
  • Ինտերվենցիոն բժկություն
  • Բուժառուների կրթություն
  • Սկոլիոզ
  • Սկրինինգ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Welch, H. G.; Black, W. C. (2010 թ․ մայիսի 5). «Overdiagnosis in Cancer». JNCI Journal of the National Cancer Institute. 102 (9): 605–613. doi:10.1093/jnci/djq099. PMID 20413742.
  2. ↑ Welch, H. Gilbert (2006). Should I Be Tested for Cancer?: Maybe Not and Here's Why. University of California Press. ISBN 978-0-520-24836-6.[Հղում աղբյուրներին]
  3. ↑ Mooi, W.J.; Peeper, D.S. (2006 թ․ սեպտեմբերի 7). «Oncogene-Induced Cell Senescence — Halting on the Road to Cancer». New England Journal of Medicine. 355 (10): 1037–1046. doi:10.1056/NEJMra062285. PMID 16957149.
  4. ↑ Folkman, Judah; Kalluri, Raghu (2004 թ․ փետրվար). «Cancer without disease». Nature. 427 (6977): 787. Bibcode:2004Natur.427..787F. doi:10.1038/427787a. PMID 14985739. S2CID 32216157.
  5. ↑ Serrano, Manuel (2007 թ․ մայիսի 10). «Cancer Regression by Senescence». New England Journal of Medicine. 356 (19): 1996–1997. doi:10.1056/NEJMcibr071461. PMID 17494935.
  6. ↑ Lam, Yee (2020 թ․ հունիս). «Bone Tumors: Benign Bone Tumors». FP Essentials. 493: 11–21. PMID 32573182.
  7. ↑ Stachs, Angrit; Stubert, Johannes; Reimer, Toralf; Hartmann, Steffi (2019 թ․ օգոստոսի 19). «Benign Breast Disease in Women». Deutsches Ärzteblatt International. 116 (33–34): 565–574. doi:10.3238/arztebl.2019.0565. PMC 6794703. PMID 31554551.
  8. ↑ Etzioni, Ruth; Penson, David F.; Legler, Julie M.; di Tommaso, Dante; Boer, Rob; Gann, Peter H.; Feuer, Eric J. (2002 թ․ հուլիսի 3). «Overdiagnosis due to prostate-specific antigen screening: lessons from U.S. prostate cancer incidence trends». Journal of the National Cancer Institute. 94 (13): 981–990. doi:10.1093/jnci/94.13.981. PMID 12096083.
  9. ↑ Zahl, Per-Henrik; Strand, Bjørn Heine; Maehlen, Jan (2004 թ․ ապրիլի 17). «Incidence of breast cancer in Norway and Sweden during introduction of nationwide screening: prospective cohort study». BMJ. 328 (7445): 921–924. doi:10.1136/bmj.38044.666157.63. PMC 390204. PMID 15013948.
  10. ↑ Gøtzsche, Peter C; Jørgensen, Karsten Juhl (2013 թ․ հունիսի 4). «Screening for breast cancer with mammography». Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013 (6): CD001877. doi:10.1002/14651858.CD001877.pub5. PMC 6464778. PMID 23737396.
  11. ↑ Zackrisson, Sophia; Andersson, Ingvar; Janzon, Lars; Manjer, Jonas; Garne, Jens Peter (2006 թ․ մարտի 25). «Rate of over-diagnosis of breast cancer 15 years after end of Malmö mammographic screening trial: follow-up study». BMJ. 332 (7543): 689–692. doi:10.1136/bmj.38764.572569.7C. PMC 1410836. PMID 16517548.
  12. ↑ Welch, H Gilbert; Schwartz, Lisa M; Woloshin, Steven (2006 թ․ մարտի 25). «Ramifications of screening for breast cancer: 1 in 4 cancers detected by mammography are pseudocancers». BMJ. 332 (7543): 727.1. doi:10.1136/bmj.332.7543.727. PMC 1410868. PMID 16565136.
  13. ↑ Jorgensen, K. J.; Gotzsche, P. C (2009 թ․ հուլիսի 9). «Overdiagnosis in publicly organised mammography screening programmes: systematic review of incidence trends». BMJ. 339: b2587. doi:10.1136/bmj.b2587. PMC 2714679. PMID 19589821.
  14. ↑ Black, W. C. (2000 թ․ օգոստոսի 16). «Overdiagnosis: An Underrecognized Cause of Confusion and Harm in Cancer Screening». JNCI Journal of the National Cancer Institute. 92 (16): 1280–1282. doi:10.1093/jnci/92.16.1280. PMID 10944539.
  15. ↑ Marcus, P. M.; Bergstralh, E. J.; Fagerstrom, R. M.; Williams, D. E.; Fontana, R.; Taylor, W. F.; Prorok, P. C. (2000 թ․ օգոստոսի 16). «Lung Cancer Mortality in the Mayo Lung Project: Impact of Extended Follow-up». JNCI Journal of the National Cancer Institute. 92 (16): 1308–1316. doi:10.1093/jnci/92.16.1308. PMID 10944552.
  16. ↑ Welch, H. Gilbert; Woloshin, Steven; Schwartz, Lisa M.; Gordis, Leon; Gøtzsche, Peter C.; Harris, Russell; Kramer, Barnett S.; Ransohoff, David F. (2007 թ․ նոյեմբերի 26). «Overstating the Evidence for Lung Cancer Screening: The International Early Lung Cancer Action Program (I-ELCAP) Study». Archives of Internal Medicine. 167 (21): 2289–2295. doi:10.1001/archinte.167.21.2289. PMID 18039986.
  17. ↑ Schilling, Freimut H.; Spix, Claudia; Berthold, Frank; Erttmann, Rudolf; Fehse, Natalja; Hero, Barbara; Klein, Gisela; Sander, Johannes; Schwarz, Kerstin; Treuner, Joern; Zorn, Ulrich; Michaelis, Joerg (2002 թ․ ապրիլի 4). «Neuroblastoma Screening at One Year of Age». New England Journal of Medicine. 346 (14): 1047–1053. doi:10.1056/NEJMoa012277. PMID 11932471.
  18. ↑ Yamamoto, K; Hanada, R; Kikuchi, A; Ichikawa, M; Aihara, T; Oguma, E; Moritani, T; Shimanuki, Y; Tanimura, M; Hayashi, Y (1998 թ․ ապրիլ). «Spontaneous regression of localized neuroblastoma detected by mass screening». Journal of Clinical Oncology. 16 (4): 1265–1269. doi:10.1200/JCO.1998.16.4.1265. PMID 9552024.
  19. ↑ Welch, H Gilbert; Woloshin, Steven; Schwartz, Lisa M (2005 թ․ սեպտեմբերի 3). «Skin biopsy rates and incidence of melanoma: population based ecological study». BMJ. 331 (7515): 481. doi:10.1136/bmj.38516.649537.E0. PMC 1199022. PMID 16081427.
  20. ↑ Davies, Louise; Welch, H. Gilbert (2006 թ․ մայիսի 10). «Increasing Incidence of Thyroid Cancer in the United States, 1973-2002». JAMA. 295 (18): 2164–2167. doi:10.1001/jama.295.18.2164. PMID 16684987.
  21. ↑ Ghai, Ria R.; Thurber, Mary I.; El Bakry, Azza; Chapman, Colin A.; Goldberg, Tony L. (2016 թ․ դեկտեմբեր). «Multi-method assessment of patients with febrile illness reveals over-diagnosis of malaria in rural Uganda». Malaria Journal. 15 (1): 460. doi:10.1186/s12936-016-1502-4. PMC 5015337. PMID 27604542.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  22. ↑ 22,0 22,1 Reyburn, Hugh; Mbatia, Redepmta; Drakeley, Chris; Carneiro, Ilona; Mwakasungula, Emmanuel; Mwerinde, Ombeni; Saganda, Kapalala; Shao, John; Kitua, Andrew; Olomi, Raimos; Greenwood, Brian M; Whitty, Christopher J M (2004 թ․ նոյեմբերի 20). «Overdiagnosis of malaria in patients with severe febrile illness in Tanzania: a prospective study». BMJ. 329 (7476): 1212. doi:10.1136/bmj.38251.658229.55. PMC 529364. PMID 15542534.
  23. ↑ Salomão, Cristolde A.; Sacarlal, Jahit; Chilundo, Baltazar; Gudo, Eduardo Samo (2015 թ․ դեկտեմբեր). «Prescription practices for malaria in Mozambique: poor adherence to the national protocols for malaria treatment in 22 public health facilities». Malaria Journal. 14 (1): 483. doi:10.1186/s12936-015-0996-5. PMC 4667420. PMID 26628068.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  24. ↑ Yegorov, Sergey; Galiwango, Ronald M.; Ssemaganda, Aloysious; Muwanga, Moses; Wesonga, Irene; Miiro, George; Drajole, David A.; Kain, Kevin C.; Kiwanuka, Noah; Bagaya, Bernard S.; Kaul, Rupert (2016 թ․ դեկտեմբեր). «Low prevalence of laboratory-confirmed malaria in clinically diagnosed adult women from the Wakiso district of Uganda». Malaria Journal. 15 (1): 555. doi:10.1186/s12936-016-1604-z. PMC 5109652. PMID 27842555.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  25. ↑ Bell, David; Wongsrichanalai, Chansuda; Barnwell, John W. (2006 թ․ սեպտեմբեր). «Ensuring quality and access for malaria diagnosis: how can it be achieved?». Nature Reviews Microbiology. 4 (9): 682–695. doi:10.1038/nrmicro1474. PMID 16912713. S2CID 976569.
  26. ↑ Mwanziva, Charles; Shekalaghe, Seif; Ndaro, Arnold; Mengerink, Bianca; Megiroo, Simon; Mosha, Frank; Sauerwein, Robert; Drakeley, Chris; Gosling, Roly; Bousema, Teun (2008 թ․ դեկտեմբեր). «Overuse of artemisinin-combination therapy in Mto wa Mbu (river of mosquitoes), an area misinterpreted as high endemic for malaria». Malaria Journal. 7 (1): 232. doi:10.1186/1475-2875-7-232. PMC 2588630. PMID 18986520.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  27. ↑ Schwartz, LM; Woloshin, S; Sox, HC; Fischhoff, B; Welch, HG (2000 թ․ հունիսի 17). «US women's attitudes to false positive mammography results and detection of ductal carcinoma in situ: cross sectional survey». BMJ. 320 (7250): 1635–1640. doi:10.1136/bmj.320.7250.1635. PMC 27408. PMID 10856064.
  28. ↑ Brodersen, John; Schwartz, Lisa M; Heneghan, Carl; O'Sullivan, Jack William; Aronson, Jeffrey K; Woloshin, Steven (2018 թ․ փետրվար). «Overdiagnosis: what it is and what it isn't». BMJ Evidence-Based Medicine. 23 (1): 1–3. doi:10.1136/ebmed-2017-110886. PMID 29367314.
  29. ↑ 29,0 29,1 O'Sullivan, Jack W; Albasri, Ali; Nicholson, Brian D; Perera, Rafael; Aronson, Jeffrey K; Roberts, Nia; Heneghan, Carl (2018 թ․ փետրվարի 11). «Overtesting and undertesting in primary care: a systematic review and meta-analysis». BMJ Open. 8 (2): e018557. doi:10.1136/bmjopen-2017-018557. PMC 5829845. PMID 29440142.
  30. ↑ 30,0 30,1 O'Sullivan, Jack W.; Heneghan, Carl; Perera, Rafael; Oke, Jason; Aronson, Jeffrey K.; Shine, Brian; Goldacre, Ben (2018 թ․ դեկտեմբեր). «Variation in diagnostic test requests and outcomes: a preliminary metric for OpenPathology.net». Scientific Reports. 8 (1): 4752. Bibcode:2018NatSR...8.4752O. doi:10.1038/s41598-018-23263-z. PMC 5859290. PMID 29556075.
  31. ↑ Wennberg, John E.; Fisher, Elliott S.; Skinner, Jonathan S. (2002 թ․ հունվար). «Geography And The Debate Over Medicare Reform». Health Affairs. 21 (Suppl1): W96–W112. doi:10.1377/hlthaff.w2.96. PMID 12703563.
  32. ↑ O'Sullivan, Jack W; Stevens, Sarah; Hobbs, F D Richard; Salisbury, Chris; Little, Paul; Goldacre, Ben; Bankhead, Clare; Aronson, Jeffrey K; Perera, Rafael; Heneghan, Carl (2018 թ․ նոյեմբերի 28). «Temporal trends in use of tests in UK primary care, 2000-15: retrospective analysis of 250 million tests». BMJ. 363: k4666. doi:10.1136/bmj.k4666. PMC 6260131. PMID 30487169.
  33. ↑ Hosking, Sarah M.; Etherton-Beer, Christopher; Page, Amy T. (2019 թ․ հուլիս). «Undiagnosing: Correcting the medical record to prevent over-intervention». Case Reports in Women's Health. 23: e00133. doi:10.1016/j.crwh.2019.e00133. PMC 6664263. PMID 31384565.
  34. ↑ 34,0 34,1 Esserman LJ, Thompson IM, Reid B (2013). «Overdiagnosis and Overtreatment in Cancer: An Opportunity for Improvement». JAMA. 310 (8): 797–8. doi:10.1001/jama.2013.108415. PMID 23896967.

Լրացուցիչ գրականություն խմբագրել

  • Welch, H. Gilbert, Schwartz, Lisa. Overdiagnosed: Making People Sick in the Pursuit of Health. Beacon Press; 2011-01-18. 9780807022009.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գերախտորոշում&oldid=9561188» էջից