Գամբիայի տնտեսություն
Գամբիայի տնտեսություն, մեծապես գյուղատնտեսությունից կախված ազգային տնտեսույթուն է[1]։ Գամբիան չունի նշանակալի հանքային կամ այլ բնական պաշարներ և ունի սահմանափակ գյուղատնտեսական բազա։ Բնակչության մոտ 75%-ն իր ապրուստի համար կախված է մշակաբույսերից և անասուններից։ Փոքրածավալ արտադրական գործունեությունն առանձնանում է գետնանուշի, ձկների և կենդանիների կաշվի վերամշակմամբ։
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Աֆրիկայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Գամբիա | |
| Վայր | Գամբիա | |
| Անվանական ՀՆԱ | 1 014 621 519,85866 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 709 ԱՄՆ դոլար | |
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 3 569 105 918 միջազգային դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 1699,115 միջազգային դոլար | |
| Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 2,5±0,1 տոկոս | |
| Ընդհանուր պահուստներ | 169 969 976 ԱՄՆ դոլար | |
| Գնաճի մակարդակ | 7,9 տոկոս | |
Կարճաժամկետ տնտեսական առաջընթացը շարունակում է մեծապես կախված լինել արտաքին օգնությունից և կառավարության պատասխանատու տնտեսական կառավարումից՝ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի տեխնիկական օգնության և խորհրդատվության միջոցով։
Տնտեսության պատմություն խմբագրել
Ընթացիկ մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն Գամբիայում գրանցել է գագաթնակետային աճ՝ 23,3% 1970-ական թվականներին։ Տնտեսական աճը դանդաղել է 8,30%-ով 1980-ականներին և ևս 5,20%-ով 1990-ական թվականներին Current GDP per capita Արխիվացված 2012-05-04 Wayback Machine։
Արտահանման առևտուրը սովորաբար կազմում է տնտեսական գործունեության հիմնական հատվածը, սակայն 1994 թվականի հունվարին CFA ֆրանկի 50% արժեզրկումը սենեգալյան ապրանքներն ավելի մրցունակ դարձրեց և վնասեց վերաարտահանման առևտուրը։ Գամբիայի տնտեսությունը շահել է զբոսաշրջության վերականգնումից հետո, երբ անկում էր ապրել՝ 1994 թվականի հուլիսին զինվորականների կողմից իշխանության գրավման ընթացքում։
Տնտեսական ոլորտներ խմբագրել
Գյուղատնտեսություն խմբագրել
Գյուղատնտեսությունը կազմում է համախառն ներքին արդյունքի 23%-ը և աշխատուժի 75%-ը։ Գյուղատնտեսության ոլորտում գետնանուշի արտադրությունը կազմում է ՀՆԱ-ի 5,3%-ը, այլ մշակաբույսերը՝ 8,3%-ը, անասնաբուծությունը՝ 4,4%, ձկնորսությունը՝ 1,8%-ը, անտառային տնտեսությունը՝ 0,5%-ը։
Արդյունաբերություն խմբագրել
Արդյունաբերությանը բաժին է ընկնում ՀՆԱ-ի 12%-ը։ Արտադրությունը կազմում է ՀՆԱ-ի 6%-ը։ Արտադրության սահմանափակ քանակությունը հիմնականում հիմնված է գյուղատնտեսության վրա (օրինակ՝ գետնանուշի վերամշակում, հացաբուլկեղեն, գարեջրի գործարան և կաշեգործարան)։ Այլ արտադրական գործունեությունը ներառում է օճառ, զովացուցիչ ըմպելիքներ և հագուստ։ Ծառայությունները կազմում են ՀՆԱ-ի 19%-ը։
Զբոսաշրջություն խմբագրել
Գամբիայում զբոսաշրջությունն ունի երեք հիմնական ուղղություն։ Այնտեղ ավանդական է զբոսաշրջությունը, նախընտրելի վայր արձակուրդը անցկացնել՝ օգտվելով տաք կլիմայից և հիանալի լողափերից։ Գամբիան նաև սովորաբար առաջին աֆրիկյան ուղղությունն է շատ եվրոպացի թռչունների համար՝ շնորհիվ իր հեշտությամբ հասանելի և տպավորիչ թռչնաֆաունայի։ Կան նաև զգալի թվով աֆրոամերիկացիներ, որոնք իրենց արմատներն են փնտրում այս երկրում, որտեղից շատ աֆրիկացիներ հեռացվել են ստրկավաճառության ժամանակ։ Թեև շատ ամերիկացի ստրուկներ չէին եկել Գամբիայից, այն հանրաճանաչ դարձրեց Ալեքս Հեյլիի պատմական վեպը և «Արմատներ. Ամերիկյան ընտանիքի սագա» հեռուստասերիալը[2][3]։
Զբոսաշրջության սեզոնը չոր սեզոնն է, երբ հյուսիսային կիսագնդում ձմեռ է։
Առևտուր խմբագրել
2020 թվականին Գամբիայի հիմնական արտահանման շուկաներն էին Սենեգալը, Մալին, Գվինեա-Բիսաուն, Հնդկաստանը և Չինաստանը, որոնք կազմում էին ամբողջ արտահանման 84%-ը։ Արտահանման 50,5%-ը բաժին է ընկել հարեւան Սենեգալին։ Սա հակադրվում էր 1999 թվականին, երբ Մեծ Բրիտանիան և ԵՄ մյուս երկրները Գամբիայի հիմնական ներքին արտահանման շուկաներն էին, որոնք կազմում էին ամբողջ արտահանման 86%-ը[4]։
2020 թվականին Նորվեգիան, Չինաստանը, Կոտ դ'Իվուարը, Բրազիլիան և Թուրքիան ներմուծման հիմնական աղբյուրներն են եղել՝ կազմելով ընդհանուրի 49%-ը։ Սա հակադրվում էր 1999 թվականին, երբ Միացյալ Թագավորությունը և ԵՄ այլ երկրներ ներմուծման հիմնական աղբյուրներն էին, որոնք կազմում էին ամբողջ ներմուծման 60%-ը[4]։
Վիճակագրություն խմբագրել
ՀՆԱ խմբագրել
- գնողունակության համարժեքություն 2,264 միլիարդ դոլար (2008)
- իրական աճի տեմպ՝ 5,5% (2019 թ.)[17]
մ*եկ շնչի հաշվով՝ գնողունակության համարժեքություն՝ 1300 դոլար (2008 թ)
==== կազմը՝ ըստ ոլորտների ====.
- գյուղատնտեսություն՝ 33%
- արդյունաբերություն՝ 8.7%
- ծառայություններ՝ 58.3% (2008 թ.)
- Գնաճի մակարդակ (սպառողական գներ)՝ 6.5% (2019 )[5]։
- Աշխատուժ՝ 400000
Աշխատուժ՝ ըստ մասնագիտության՝
- գյուղատնտեսություն 75%,
- արդյունաբերություն,
- առևտուր և ծառայություններ 19%,
- կառավարություն 6%
Բյուջե խմբագրել
- եկամուտ՝ 88,6 մլն դոլար
- ծախսեր՝ $98,2 մլն, ներառյալ $ կապիտալ ծախսերը (առկա չէ) (FY96/97 գնահատ.)
- Արդյունաբերություն՝
- գետնանուշի,
- ձկան և կաշվի վերամշակում;
- զբոսաշրջություն; ըմպելիքներ;
- գյուղատնտեսական մեքենաների հավաքում,
- փայտամշակում, մետաղագործություն; հագուստ
Էլեկտրականություն խմբագրել
- արտադրությունը՝ 75 ԳՎտժ, ամբողջությամբ հանածո վառելիքից (1998)
- սպառումը` 70 ԳՎտժ (1998)
Գամբիայից էլեկտրաէներգիա չի ներմուծվում կամ արտահանվում։
- Գյուղատնտեսություն, ապրանքներ՝ գետնանուշ, մարգարիտ կորեկ, սորգո, բրինձ, եգիպտացորեն, կասավա (տապիոկա), արմավենու միջուկներ; խոշոր եղջերավոր անասուններ, ոչխարներ, այծեր; անտառային և ձկնաբուծական ռեսուրսները ամբողջությամբ չեն շահագործվում։
Արտահանում խմբագրել
Արտահանումը` 132 մլն ԱՄՆ դոլար (1998)
- ապրանքներ՝ գետնանուշ և գետնանուշի արտադրանք, ձուկ, բամբակյա շղարշ, արմավենու միջուկներ։
Գործընկերներ՝ Բենիլյուքս 78%, Ճապոնիա, Միացյալ Թագավորություն, Հոնկոնգ, Ֆրանսիա, Իսպանիա (1997)
Ներմուծում խմբագրել
Ներմուծումը՝ 201 մլն ԱՄՆ դոլար (1998)
- ապրանքներ՝ սննդամթերք, արտադրություն, վառելիք, մեքենաներ և տրանսպորտային սարքավորումներ։
Գործընկերներ՝ Հոնկոնգ, Միացյալ Թագավորություն, Նիդեռլանդներ, Փղոսկրի Ափ, Ֆրանսիա, Սենեգալ, Բելգիա (1997) Պարտք՝ արտաքին՝ 430 միլիոն դոլար (1997)
Տնտեսական օգնություն՝ $45,400 միլիոն (1995)
Արժույթ-ը՝ Դալասի (D)
Փոխարժեքներ՝ դալասի (D) ԱՄՆ դոլարի դիմաց 1 – 43,860 (հունվար 2017), 11,626 (նոյեմբեր 1999), 10,643 (1998), 10,200 (1997), 9,789 (1996), 9,546 (19)
Ֆինանսական տարի՝ հուլիսի 1 - հունիսի 30
Գրականություն խմբագրել
- Sternfeldt, Ann-Britt. (2000). The Good Tourist in the Gambia: Travelguide for Conscious Tourists. Translated from Swedish by Rolli Fölsch. TheGoodTourist. Sexdrega, Sweden. 91-974010-4-8.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գամբիայի տնտեսություն» հոդվածին։ |
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «The Gambia». Encyclopaedia Britannica. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ Roots: The Saga of an American Family, ISBN 0-440-17464-3
- ↑ https://deadline.com/2013/11/roots-ramake-history-channel-miniseries-627397/, History To Remake Iconic ‘Roots’ Miniseries
- ↑ 4,0 4,1 «Gambia, The Trade». WITS. World Bank. 2023 թ․ մարտի 6. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 7-ին.
- ↑ «The Gambia and the IMF». IMF (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.