Բրոկենյան ուրվական
Բրոկենյան ուրվական (գերմ.՝ Brockengespenst), հայտնի նաև որպես լեռնային ուրվական, մթնոլորտային օպտիկական երևույթ, Արեգակին հակառակ ուղղությամբ ամպերի վրա առաջացող դիտողի ստվեր։ Այդ ստվերը կարող է մեծ թվալ կամ երբեմն կարող է շրջապատված լինել գունավոր օղակներով (այսպես կոչված` գլորիա)[1]։ Ուրվականը կարող է շարժվել (երբեմն լրիվ պատահական), որը պայմանավորված է ամպի շերտի շարժմամբ և ամպի խտության փոփոխությամբ։
Այս երևույթը հնարավոր է դիտել լեռնային մշուշի, ամպամածության պայմաններում կամ նույնիսկ ինքնաթիռից։
Այն հայտնի է դարձել Գերմանիայում գտնվող Հարց լեռնազանգվածի Բրոկեն գագաթի շնորհիվ, որտեղ մշտական մառախուղի և ցածր բառձրությունների առկայությունը թույլ են տալիս հաճախ դիտել այդ երևույթը։ Սա հանգեցրել է տեղական լեգենդի առաջացմանը, որից էլ առաջացել է երևույթի անվանումը։ Բրոկենյան ուրվականը առաջին անգամ դիտվել և նկարագրվել է 1780 թվականին Յոհան Զիլբերշլագի կողմից և այդ ժամանակից ի վեր գրականության մեջ այն մի քանի անգամ նկարագրվել է Հարց լեռների մասին։ Այս երևույթը կարելի է տեսնել ցանկացած լեռներով հարուստ շրջանում, օրինակ` Հավայան կղզիների Մաուի կղզու Հալեակալա ազգային պարկում կամ ուելսական լեռներում։
Առաջացում խմբագրել
Բրոկենյան ուրվականը առաջանում է, երբ Արեգակը փայլում է լեռնագնացի հետևից, որը նայում է լեռնաշղթայից կամ գագաթից դեպի մառախուղը[2]։ Լեռնագնացի ստվերը անցնում է մառախուղի միջով` հաճախ ընդունելով տարօրինակ անկյունային ուրվագծերի ձևեր, որոնք առաջանում են հեռանկարից։ Ստվերի չափսերի թվացյալ մեծացումը տեսողական պատրանք է, որը բացատրվում է նրանով, որ դիտողը համեմատում է իր ստվերը, որը ընկած է համեմատաբար ավելի մոտ ամպերի վրա, մակերեսի ավելի հեռավոր մարմինների հետ կամ երբ անհնար է մշուշի մեջ կողմնորոշվել և չափել չափսերը։ Բացի այդ ստվերները ընկնում են ջրերի կաթիլների վրա, որոնք գտնվում են աչքից տարբեր հեռավորությունների վրա, ինչն էլ խախտում է խորության ընկալումը։
Բրոկենյան ուրվականը հիմնականում շրջապատված է տարբեր գույներ ունեցող լուսավոր օղակներով։ Այդ երևույթը կոչվում է գլորիա։ Այդ օղակները առաջանում են Արեգակին հակառակ ուղղությամբ, երբ արևի լույսը արտացոլվում է ամպերից, որոնք բաղկացած են ջրի միևնույն չափսերի կաթիլներից։ Այդ երևույթը ընդունված է անվանել լույսի դիֆրակցիա։
Պատկերասրահ խմբագրել
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Брокенский призрак». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
- ↑ McKenzie, Steven (2015 թ․ փետրվարի 17). «Shades of grey: What is the brocken spectre». BBC News Online. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 3-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «The Weather Doctor: The Glory and the Brockenspectre» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
- Les Cowley. «Brocken Spectre» (անգլերեն). Atmospheric Optics. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - Brockenspectre, SMHI, väderkrönika i Norrköpings Tidningar 2006-11-13(չաշխատող հղում)