Բար Կոխբայի մետաղադրամ
Բար Կոխբայի մետաղադարամ, մետաղադրամներ, որոնք թողարկվել են Հուդայի թագավորության կողմից՝ Սիմոն Բար Կոխբայի գլխավորությամբ, 132–135 թվականներին Հռոմեական կայսրության դեմ Բար Կոխբայի ապստամբության ժամանակ։
Նկարագրություն խմբագրել
Ապստամբության ժամանակ մեծ քանակությամբ մետաղադրամներ են թողարկվել արծաթից և պղնձից՝ գրություններով, որոնք դաջվել են օտար (հիմնականում հռոմեական) մետաղադրամների վրա, երբ բնօրինակ մետաղադրամների նմուշներից քերվել են պատկերները, օրինակ՝ հռոմեացիների կայսեր դիմանկարը։ Արծաթի որոշ մետաղադրամների վրա հստակ երևում է հին մետաղադրամը, քանի որ դրանք չեն լցվել, որպեսզի չկորցնեն արծաթի արժեքը։ Բրոնզե մետաղադրամների վրա շատ դժվար է տեսնել հիմքում ընկած մետաղադրամը, քանի որ դրանք լցվել են նախքան հատելը։
«Շիմոն» անունը (հավանաբար նկատի ունի ապստամբության առաջնորդ Շիմոն (Սիմոն) Բար Կոխբային) հանդիպում է Բար Կոխբայի ապստամբության բոլոր մետաղադրամների վրա, բացառությամբ ապստամբության սկզբում թողարկված մի քանի տեսակների։
Արծաթե շեկելը, տետրադրահմը հին հրեաների կողմից թողարկված ամենակարևոր մետաղադրամներից են, քանի որ Երուսաղեմի տաճարի Սրբոց սուրբը պատկերված է Ուխտի Տապանակով։ Տաճարի պատկերի շուրջ գրված էր «Երուսաղեմ» բառը։ Թողարկման երկրորդ տարուց սկսած և մինչև վերջին տարին շարունակվելով, բազմաթիվ մետաղադրամների վրա մի աստղ հայտնվեց Տաճարի վերևում, հավանաբար Բար Կոխբայի «Աստղի որդի» մականունով։ Սուկկոտի հրեական բերքի տոնի հետ կապված գյուղատնտեսական խորհրդանիշներ, ինչպիսիք են արմավենին և դեղին կիտրոնը, հանդիպում են որոշ փոքր բրոնզե մետաղադրամների դարձերեսին, որոնք շրջապատված են եբրայերեն մակագրությամբ՝ «Իսրայելի ազատություն» կամ «Երուսաղեմի ազատության համար»[1]։
2020 թվականի մայիսին Երուսաղեմի Ուիլյամ Դեյվիդսոն հնագիտական այգում հայտնաբերվել է խաղողի դաջվածքով մետաղադրամ՝ «Իսրայելի ազատության երկրորդ տարի» գրությամբ։ Սա այս ժամանակաշրջանի չորրորդ մետաղադրամն էր, որը հայտնաբերվել է տարածքում, և միակ Բար Կոխբա մետաղադրամը, որի վրա Երուսաղեմի անունը կար[2]։
Այլընտրանքային վերագրումներ խմբագրել
Այս մետաղադրամների առաջին խումբը, որը վերանայվել է դրամագետների կողմից, եղել է 10 արծաթ և մեկ բրոնզե կտոր, որը հայտնաբերվել է 19-րդ դարի կեսերին[3]։
1881 թվականին մետաղադրամների թիվն աճել է մինչև 43[3], և դրանից հետո շատ ավելին են հայտնաբերվել[4]։ Այս մետաղադրամներն առաջին անգամ վերագրվել են Բար Կոխբային՝ Մորից Աբրահամ Լևիի կողմից 1862 թվականին և Ֆրեդերիկ Մադենի կողմից 1864 թվականին[3]։
19-րդ դարի կեսերից մի շարք գիտնականներ մետաղադրամների համար այլընտրանքային վերագրումներ են տվել։ Կլոդ Ռեյնյեր Կոնդերը 1909 թվականին ենթադրում էր, որ մետաղադրամները Սիմոն Թասսիի մետաղադրամների կեղծված օրինալկներն են[5]։
Վոլֆ Վիրջինը 1959 թվականին առաջարկել է տեսակետ, որ մետաղադրամները հատել է թագավոր Հերովդես Ագրիպպան[6], 1966 թվականին Ալիս Մուեհսամը ենթադրել է, որ այդ մետաղադրամները իրականում եղել են Առաջին հրեական ապստամբության մետաղադրամները[7]։
Հրեաստանից դուրս խմբագրել
2023 թվականի դրությամբ Բար Կոխբայի ապստամբության քսանչորս մետաղադրամներ են հայտնաբերվել Հրեաստանից դուրս՝ Մեծ Բրիտանիայի, Ավստրիայի, Հունգարիայի, Ռումինիայի և Խորվաթիայի տարբեր վայրերում։ Մետաղադրամների մեծամասնությունը հայտնաբերվել է հռոմեական ռազմական վայրերի շուրջ՝ Բրիտանիա, Պանոնա, Դակիա և Դալմաթիա նահանգներում, ներառյալ մի քանի լեգեոնական և օժանդակ ճամբարներ[8][9][10]։
2010 թվականին Էշելը, Զիսուն և Բարքայը առաջարկեցին կապել այդ մետաղադրամները այդ ճամբարներում տեղակայված հռոմեացի զինվորների հետ, որոնք ակտիվորեն ճնշել են Բար Կոխբայի ապստամբությունը և վերցրել են այդ մետաղադրամներն իրենց հետ որպես հուշանվերներ կամ հիշատակի մասունքներ[8]։
2023 թվականին Բրուլն առաջարկեց, որ մետաղադրամների մի մասը կարող էր բերվել Եվրոպա հրեա գերիների կամ ներգաղթյալների կողմից, որոնք ժամանել էին այդ տարածքները ապստամբության ժամանակ[9]։
Գրականություն խմբագրել
- Adler, Yonatan (2008). «The Temple Willow-Branch Ritual Depicted on Bar Kokhba Denarii». Israel Numismatic Journal. 16: 129–133.
- Davies, William David; և այլք:, eds. (2006). The Cambridge History of Judaism: The late Roman-Rabbinic period. Cambridge University Press. էջեր 113–117. ISBN 978-0-521-77248-8.
- Fine, Steven (2005). Art and Judaism in the Greco-Roman world: toward a new Jewish archaeology. Cambridge University Press. էջ 86. ISBN 978-0-521-84491-8.
- Goodman, Martin (2005). «Coinage and Identity: The Jewish Evidence». In C. J. Howgego; Volker Heuchert; Andrew M. Burnett (eds.). Coinage and identity in the Roman Provinces. Oxford University Press. էջեր 163–166. ISBN 978-0-19-926526-8.
- Hendin, David (2006). «A Bronze Test Strike from the Bar Kokhba Revolt». Israel Numismatic Research. Israel Numismatic Society. 1: 111–116.
- Jacobson, David M. (2022 թ․ հոկտեմբերի 21). «Insights on the Bar Kokhba Revolt from the Coins». Electrum. 29: 171–196. doi:10.4467/20800909EL.22.012.15782. S2CID 253169323.
- Mildenberg, L. (1980). "Bar Kokhba Coins and Documents." Harvard Studies in Classical Philology, 84, 311–335. doi:10.2307/311055
- Schäfer, Peter (2003). The Bar Kokhba war reconsidered: new perspectives on the second Jewish revolt against Rome. Mohr Siebeck. էջ 95. ISBN 978-3-16-148076-8.
- Schäfer, Peter (2003). The history of the Jews in the Greco-Roman world. Psychology Press. էջ 155. ISBN 978-0-415-30585-3.
- Zerubavel, Yael (1997). Recovered Roots: Collective Memory and the Making of Israeli National Tradition. University of Chicago Press. էջեր 48–49. ISBN 978-0-226-98158-1.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Handbook of Biblical Numismatics pg 19
- ↑ staff, T. O. I. «'Year 2 of freedom': Ancient coin from Bar Kochba revolt found near Temple Mount». Times of Israel (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 History of Jewish coinage, and of money in the Old and New Testament, Frederic William Madden, Pegasus Pub. Co., 1967, Introduction, "Madden's chapter IX, "Money Struck during the Second Revolt of the Jews," lists only those coins of "Simon Bar Cochab" which were overstruck on coins of the Roman emperors from Vespasian onwards, and which could not therefore fit in any way into Madden's scheme of the "Simon" or "Eleazar" coins allegedly of the First Revolt. He notes, of course, that some of the coins of Bar Cochab "appear to have been struck from the same stamp as those of Simon son of Gioras." His attribution of these coins to Bar Kochba follows that of Levy. The original group attributed to Bar Kochba numbered 10 silver pieces and one bronze piece in Madden's book of 1864; in 1881 they had grown to 43, including the tetradrachm with the star."
- ↑ Historia Judaica 11.1, April 1949
- ↑ The City of Jerusalem By Colonel C. R. Conder (1909), "Stating that "the forgery of Jewish coins is still common in Palestine", Conder wrote that "the theory according to which [Bar Kochba] struck coins in Jerusalem demands notice, in connection with the history of the city, but it appears to be one of those learned fallacies which are very long in dying""
- ↑ The History of Coins and Symbols in Ancient Israel, by Wolf Wirgin and Siegfried Mandel, 1959
- ↑ Alice Muehsam, Coin and temple: a study of the architectural representation on ancient Jewish coins, 1966
- ↑ 8,0 8,1 Eshel, H., Zissu, B., & Barkay, G. (2009). Sixteen Bar Kokhba Coins from Roman Sites in Europe. Israel Numismatic Journal, 17, 91-97.
- ↑ 9,0 9,1 Grull, T. (2023), Bar Kokhba Coins from Roman Sites in Europe: A Reappraisal.
- ↑ Cesarik, N., Filipčić, D., Kramberger, V. (2018). "Bar Kokhba’s bronze coin from Kolovare Beach in Zadar". Journal of the Archaeological Museum in Zadar, Vol. 32. No. 32.