Բամենդա

Բամենդա
Բնակավայր
	Բամենդա
	ֆր.՝ Bamenda
Երկիր	Կամերուն
ԲԾՄ	1614±1 մետր
Բնակչություն	▲348 766 մարդ (2012)
Ժամային գոտի	UTC+1
Պաշտոնական կայք	bamendacity.com
	Բամենդա (Կամերուն)
	Բամենդա (Կամերուն)
	Բամենդա Վիքիպահեստում

Բամենդա (անգլ.՝ Bamenda)^[1], քաղաք Կամերունի հյուսիս-արևմուտքում և Հյուսիսարևմտյան շրջանի մայրաքաղաք։ Քաղաքն ունի մոտ 2 միլիոն բնակչություն և գտնվում է Կամերունի մայրաքաղաք Յաունդեից 366 կիլոմետր (227 մղոն) հյուսիս-արևմուտք։ Բամենդան հայտնի է իր զով կլիմայով և գեղատեսիլ լեռնոտ տեղակայությամբ։

Պատմություն խմբագրել

Բամենդա 1965 թվական

Գաղութային դարաշրջան խմբագրել

Քաղաքի ծագումը կապված է Տիկար ժողովրդի բնակեցման հետ, ովքեր 1700-ական թվականներին մշակութային առումով կեղծել և հարաբերություններ են պահպանել Բամումի Թագավորության հետ։ 1884 թվականին քաղաքը գաղութացրել է Գերմանիան՝ մինչև 1916 թվականը, երբ այն դարձել է գաղութ, որը ղեկավարել են Մեծ Բրիտանիան և Ֆրանսիան^[2]։ 1919 թվականին Հյուսիսարևմտյան շրջանի վարչակազմը և այդպիսով Բամենդա քաղաքը դարձել են միայն բրիտանական։ 1961 թվականին շրջանը միացել է Կամերունին^[3]։

Ամբազոնյան նկրտումներ խմբագրել

Քաղաքի բնակիչներից շատերը անգլերեն են խոսում, իսկ Կամերունական Պիջին անգլերենը հիմնական լեզուն է, որով խոսում են Բամենդայի խանութներում և փողոցներում։ 2019 թվականի մարտի 31-ին SCNC-ն և Ամբազոնյան մի քանի շարժումներ պայմանավորվել էին ստեղծել Հարավային Կամերոնների ազատագրման խորհուրդ՝ միացյալ ճակատ, որը բաղկացած էր ինչպես անջատողականներից, այնպես էլ ֆեդերալիստներից, որոնք նպատակադրված էին անկախ Ամբազոնյան պետություն ստեղծել^[4]։

Տնտեսություն խմբագրել

Հիմնական արդյունաբերական ճյուղերն են՝ գյուղատնտեսական մթերքների մշակումը, ինչպես օրինակ սուրճը, ամենօրյա սննդի վերամշակումը, արհեստը, տնակային տնտեսությունը, կրթությունը (դպրոցներ), զբոսաշրջությունը/հյուրընկալությունը, շինարարական աշխատանքները և տրանսպորտը^[5]։ Տեղական թանգարանն ու խանութները ցուցադրում են տեղական զամբյուղներ, ուլունքներ, փայտի փորագրություններ և բրոնզե արձաններ։

Ցորեն վաճառող
Կարտոֆիլ վաճառող
Յամս վաճառող
Գետնանուշ վաճառող

Առևտրային պողոտա Բամենդայում

Բամենդայում կան այնպիսի մշակութային վայրեր, ինչպիսիք են Մանկոն Ֆոնի պալատը՝ իր նորակառույց թանգարանով^[6], և Բալի Ֆոնի պալատը՝ իր հնագույն ճարտարապետական կառույցներով։ Քաղաքի շրջակայքում գտնվող լեռնային տեղանքն ապահովում է այնպիսի գեղատեսիլ տեսարաններ, ինչպես օրինակ Սբգա լեռից՝ Նդոպ դաշտավայրը։

Տրանսպորտ խմբագրել

Բամենդա քաղաքը ճանապարհային կապեր ունի Յաունդեի և Դուալայի հետ, ինչպես նաև օդանավակայան՝ Բամենդա օդանավակայանը, որը գտնվում է Բաֆուտի ստորաբաժանումում։

Բեռնատար մեքենաներ
Քաղաքային տրանսպորտ

Աշխարհագրություն խմբագրել

Մենչում ջրվեժը գտնվում է Հյուսիսարևմտյան տարածաշրջանի Մենչումի շրջանում

Սեյմ Ջոյի թփուտները Բամենդայում

Քաղաքից հյուսիս գտնվում է Բամենդա օղակաձև ճանապարհը, որը 367 կիլոմետր (228 մղոն) շրջանաձև երթուղով անցնում է Կամերունի լեռնաշխարհով։ Այս ճանապարհի երկայնքով գտնվում են Օկու լեռը 3000 մետր (9,800 ոտնաչափ), Կիմբի գետի արգելոցը, Մենչում գետի ջրվեժները, Ֆոնի հսկայական պալատը Բաֆուտում և բրգանման ծղոտե սրբավայրը Ակումում (հայտնի է նաև որպես Բանգանգու)։

Կլիմա խմբագրել

Բամենդան ունի արևադարձային սավաննայի կլիմա, որը սահմանակից է հասարակածային մուսոնային կլիմաի հետ, երկար ամառային խոնավ սեզոնով և ձմռանը զգալիորեն քիչ անձրևներով^[7]։

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Բամենդաում
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ

Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության՝ Բամենդան Աֆրիկայի ամենաաղտոտված քաղաքն է PM2.5 մասնիկների պարունակությամբ^[8]։

Կրթություն խմբագրել

Բամենդայի համալսարանը Բամբիլի քաղաքում

Բամենդայի գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարանը (BUST) Արդյունաբերական և կրթական զարգացման ընկերություն ՍՊԸ (INDECO)-ի գաղափարն է։ Այն ստեղծվել է 1995 թվականի հոկտեմբերի 12-ին։ INDECO-ն և համալսարանը (BUST) հիմնադրվել են հարգելի Դոկտոր Ջոն Նգու Ֆոնչանի կողմից՝ Կամերունի կառավարության խրախուսմամբ։ Համալսարանը գործարկվել է 1998 թվականի հունվարին։ Կառավարության խնդրանքով BUST-ը մասնակցել և մեծ ներդրում է ունեցել Կամերունում մասնավոր բարձրագույն կրթության մասին օրենքի նախագծում։

Դրա հիմնական ազգային մասնաճյուղը Բուեայի համալսարանն է, չնայած ընթացքի մեջ են Դժանգի համալսարանի հետ գործընկերության այլ պայմանավորվածություններ։ Բամենդայի գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարանը կապված է Օսնաբրյուկի (Գերմանիա) համալսարանի և Բանգորում Ուելսի համալսարանի հետ։

Կա նաև Բամբենդա համալսարանը, որը տեղակայված է Բամբիլի քաղաքում, որը հիմնադրվել է 2011 թվականին^[9]։ Այնտեղ պատրաստում են քոլեջի ուսուցիչներ, բժիշկներ և այլն, ինչպես նաև շրջանավարտներ հաշվապահության, կառավարման, շուկայավարման և մի շարք այլ ոլորտներում։

Բարձրագույն կրթության մեկ այլ հաստատություն է Ազգային պոլիտեխնիկական բամենդան, նախկինում՝ Ազգային պոլիտեխնիկական բամբուին։

Երկրպագության վայրեր խմբագրել

Պաշտամունքային կառույցների շարքում հիմնականում քրիստոնեական եկեղեցիներն ու տաճարներն են։ Դրանք են՝ Բամենդայի Հռոմեական կաթոլիկ արքեպիսկոպոսությունը (կաթոլիկ եկեղեցի), Կամերունի Ավետարանական եկեղեցին (Բարեփոխված եկեղեցիների համաշխարհային հաղորդություն), Պրեսբիտերական եկեղեցին Կամերունում (Բարեփոխված եկեղեցիների համաշխարհային հաղորդություն), Կամերունի բապտիստական կոնվենցիան (Բապտիստական համաշխարհային դաշինք), Ամբողջական ավետարանական առաքելություն Կամերունը (Աստծո ժողովներ)։ Կան նաև մզկիթներ։

Սպորտ խմբագրել

Տարիների ընթացքում Բամենդան ունեցել է երկու ֆուտբոլային թիմ, որոնք խաղացել են Առաջին դիվիզիոնի առաջնությունում։ 1970-ականներին դա PWD Բամենդան էր, իսկ ավելի ուշ 1980-ականներին՝ Camark Բամենդան։

Քաղաքականություն խմբագրել

Բամենդան Կամերունի ամենամեծ ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցության՝ Սոցիալ-դեմոկրատական ճակատի (SDF) հիմնադրման վայրը և նստավայրն է, և նրա առաջնորդ Ջոն Ֆրու Նդիի տունը։ Բամենդան նաև Հարավային Կամերունների ազգային խորհրդի (SCNC) ծննդավայրն է, մի խումբ, որը խնդրում էր վերականգնել նախկին Բրիտանական հարավային կամերունները, տարածք, որն ընդգրկում է անգլիախոս հյուսիսարևմտյան և հարավ-արևմտյան նահանգները։ SCNC-ը հիմնադրվել է Բամենդայում 1994 թվականին, այն բանից հետո, երբ «Բոլոր անգլոֆոն համաժողովը» (AAC2) հանդես է եկել Բամենդայի հռչակագրով, որում նա խնդրել էր կառավարության նախագահ Փոլ Բիյային պատասխանել անգլոֆոնիայի բոլոր բողոքներին, որոնք նշված են եղել Բուեայի 1993 թվականի հռչակագրում կամ բախվել Հարավային Կամերունների ժողովրդի զայրույթի հետ։ Կամերունի կառավարությունը չի կարողացել արձագանքել Բամենդայի հռչակագրին, և այդ ժամանակից ի վեր SCNC-ը կտրականապես պնդում է, որ այժմ Հարավային Կամերունների անկախության վերականգնումը համարում է վերջնական և անվերադարձ^[10]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ F. E. Ngende (1966). Geography of West Cameroon. Basel Mission. էջ 45.
↑ Emmanuel Mbah, Environment and Identity Politics in Colonial Africa: Fulani Migrations and Land Conflict, Taylor & Francis, UK, 2016, p. 20
↑ Emmanuel Mbah, Environment and Identity Politics in Colonial Africa: Fulani Migrations and Land Conflict, Taylor & Francis, UK, 2016, p. 21
↑ Anglophone Struggle Takes Another Kink, Separatists, Federalists Bury Hatchet, Create Southern Cameroons Liberation Council Արխիվացված 7 Ապրիլ 2019 Wayback Machine, The National Times, 1 Apr 2019. Accessed 1 Apr 2019.
↑ Britannica, Bamenda, britannica.com, USA, accessed on 7 July 2019
↑ «Mankon Museum». Centro Orientamento Educativo. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 2-ին.
↑ Climate Bamenda, Climate-Data.org. Retrieved 25 February 2019.
↑ Jayshree, Nandi (2016 թ․ մայիսի 12). «Delhi no more the most polluted city in the world, says WHO report». The Times of India. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
↑ «Education in Cameroon». CameroonWeb. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. «Originally The University of Buea was the only Anglo-Saxon style university, but with the University of Bamenda opening its doors in 2011 Cameroon now has two English Universities.»
↑ «BAMENDA: A FORGOTTEN CITY AND THE PEOPLE CRY FOR GOOD ROADS». www.bareta.news (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 29-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բամենդա» հոդվածին։

[Ngende1966-1] F. E. Ngende (1966). Geography of West Cameroon. Basel Mission. էջ 45.

[2] Emmanuel Mbah, Environment and Identity Politics in Colonial Africa: Fulani Migrations and Land Conflict, Taylor & Francis, UK, 2016, p. 20

[3] Emmanuel Mbah, Environment and Identity Politics in Colonial Africa: Fulani Migrations and Land Conflict, Taylor & Francis, UK, 2016, p. 21

[4] Anglophone Struggle Takes Another Kink, Separatists, Federalists Bury Hatchet, Create Southern Cameroons Liberation Council Արխիվացված 7 Ապրիլ 2019 Wayback Machine, The National Times, 1 Apr 2019. Accessed 1 Apr 2019.

[5] Britannica, Bamenda, britannica.com, USA, accessed on 7 July 2019

[6] «Mankon Museum». Centro Orientamento Educativo. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 2-ին.

[Climate-Data.org-7] Climate Bamenda, Climate-Data.org. Retrieved 25 February 2019.

[8] Jayshree, Nandi (2016 թ․ մայիսի 12). «Delhi no more the most polluted city in the world, says WHO report». The Times of India. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.

[9] «Education in Cameroon». CameroonWeb. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. «Originally The University of Buea was the only Anglo-Saxon style university, but with the University of Bamenda opening its doors in 2011 Cameroon now has two English Universities.»

[10] «BAMENDA: A FORGOTTEN CITY AND THE PEOPLE CRY FOR GOOD ROADS». www.bareta.news (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 29-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]