Ապոլլոնիոս Հռոդոսացի

Ապոլլոնիոս Հռոդոսացի (հին հունարեն՝ Απολλώνιος Ρόδιος, մ. թ. ա. 295, Ալեքսանդրիա - մ. թ. ա. 215, Հռոդոս, Օսմանյան կայսրություն), հին հույն էպիկական պոետ և քերականագետ, Ալեքսանդրիայի գրադարանի ղեկավար։

Ապոլլոնիոս Հռոդոսացի հին հունարեն՝ Ἀπολλώνιος Ῥόδιος
Ծնվել է	մ. թ. ա. 295
Ծննդավայր	Ալեքսանդրիա
Մահացել է	մ. թ. ա. 215
Մահվան վայր	Հռոդոս, Օսմանյան կայսրություն
Երկեր	Argonautica?
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրադարանավար, առասպելագիր, քերական և գրող
Զբաղեցրած պաշտոններ	Ալեքսանդրիայի գրադարանի տնօրեն
Apollonius of Rhodes Վիքիպահեստում

Արգոնավորդների ճանապարհորդության քարտեզը ըստ «Արգոնավտիկա» պոեմի

Ընդհանուր տեղեկություններ

Նրա «Արգոնավտիկա» պոեմը, որը գրվել էր Ալեքսանդրյան դպրոցին ոչ համահունչ ոճով, հաջողություն չի ունեցել։ Դա պատճառ է դարձել իր ուսուցիչ Կալիմաքոսի հետ վեճի համար, ինչից հետո նա թողել է Ալեքսանդրիան ու մեկնել է Հռոդոս։ Այստեղ նա վերամշակել է «Արգոնավտիկա»-ն և շուտով որպես ուսուցիչ ու գրող այնպիսի հռչակ է ձեռք բերել, որ հռոդոսցիները պատրաստ էին նրան քաղաքացիություն տալ։ Ավելի ուշ նա վերադարձել է Ալեքսանդրիա և դարձել է գրադարանի ղեկավար։ Նրա քերականական աշխատություններն ու մի քանի բանաստեղծություններ չեն պահպանվել։ Բացառություն են կազմում մի քանի հատվածներ. պահպանվել է միայն «Արգոնավտիկա»-ն։ Այն հելլենիստական դարաշրջանից մեզ հասած միակ էպիկական ստեղծագործությունն է։ Հռոմեացիները շատ բարձր էին գնահատում այս ստեղծագործությունը. այն թարգմանվել է, դրանից օգտվել են այլ ստեղծագործողներ։

Կյանք

Աղբյուրներ

Անտիկ պոետների մասին ամենավստահելի աղբյուրները դառնում են հենց նրանց ստեղծագործությունները։ Դժբախտաբար, Ապոլլոնիոս Հռոդոսացին իր մասին որևէ հիշատակություն չի թողել։ Կենսագրական բոլոր նյութերը վերցված են չորս աղբյուրներից. դրանցից երկուսը «Ապոլլոնիոսի կյանքը» վերնագրող թղթերն են, որոնք գտնվել են իր աշխատանքի վերաբերյալ մեկնաբանության մեջ, երրորդը 10-րդ դարի Սուդա հանրագիտարանն է և չորրորդը` 2-րդ դարի պապիրուս։ Բոլոր նշված աղբյուրների հոդվածներն, այնուամենայնիվ, աղքատիկ են և հաճախ իրենք իրենց հակասող։

Ծնունդ

«Ապոլլոնիոսի կյանքը» վերնագրող երկու թղթերն ու Սուդա հանրագիտարանն Ապոլլոնիոսի հորը կոչում են Սիլլիուս կամ Իլլիուս, երկու անունն էլ հազվադեպ հանդիպող են։ Երկրորդ թուղթը նրա մորն անվանում է «Հռոդ», բայց սա անհավանական է, Հռոդ նշանակում է «հռոդոսացի կին», և գրեթե վստահաբար կարելի է պնդել, որ այս տարբերակն առաջ է բերվել` բացատրելու Ապոլլոնիոսի` Հռոդոսացի մականունը։ Թղթերն ու Սուդան նշում են, որ նա Ալեքսանդրիայից էր, Աթենեոսն ու Էլիանը նշում են, թե նա Նավկրատիսից էր, Ալեքսանդրիայից մոտ 70 կմ հեռու, Նեղոսի ափին։ Որևէ աղբյուր չի նշում ծննդյան տարեթիվը։

Կապը Կալիմաքոսի հետ

Թղթերն ու Սուդան համաձայն են, որ Ապոլլոնիոսը պոետ Կալիմաքոսի աշակերտն է եղել։ Վիտա Բ-ն ասում է, որ Կալիմաքոսը նրա հռետորաբանության ուսուցիչն է եղել, սակայն այդ տերմինը ժամանակավրեպ է։ Ավելին, հնագույն կենսագրություններում «աշակերտ» և «ուսանող» են կոչվում այն մարդիկ, ում վրա պոետն ունեցել է ազդեցություն։ Նրանց ստեղծագործությունները փաստորեն ցույց են տալիս մտերիմ հարաբերությունները, եթե հեղինակները մոտ են միմյանց ոճերով, թեմաներով, սակայն այստեղ դժվար է հասկանալ, թե ով ում է պատասխանել։

Ալեքսանդրիայի գրադարանի ղեկավար

Թղթերց մեկը և Սուդան հավաստում են, որ նա զբաղեցրել է այս պաշտոնը։ Սուդան նշում է, որ Ապոլլոնիոսը հաջորդել է Էրաթոսթենեսին, սակայն սա միանշանակ ճշմարտություն չէ։ Ալեքսանդիրայում կար ևս մեկ գրադարան, որն Ապոլլոնիոսի անվան է եղել, և սա կարող է շփոթմունքի պատճառ դարձած լինել։

Կապը Հռոդոսի հետ

Հռոդոսացի մականունը ցույց է տալիս, որ Ապոլլոնիոսը որևէ կապ է ունեցել այս անվանումը կրող կղզու հետ։ Թղթերն ու Սուդան նշում են, որ նա տեղափոխվել է այստեղ Ալեքսանդրիայից։ Աղբյուրների վկայությունները տարբերվում են այն հարցի վերաբերյալ, թե արդյո՞ք նա մահացել է Հռոդոսում, թե վերադարձել է Ալեքսանդրիա ու զբաղեցրել գրադարանի ղեկավարի պաշտոնը։ Ըստ թղթերից մեկի, նա Հռոդոսում հայտնի ուսուցիչ է եղել, սակայն այս հղումը կարող է վերաբերվել մեկ այլ Ապոլլոնիոսի, ով այնտեղ հռետորաբանություն է դասավանդել։ Ի վերջո, Հռոդոսացի մականունը կարող է և որևէ ֆիզիկական կապ չունենալ կղզու հետ։ Այն կարող է ուղղակի կապ ունենալ այն փաստի հետ, որ նա մի անգամ պոեմ է գրել Հռոդոսի մասին։

Մահ

Միայն երկու թղթերն են հիշատակում մահվան հանգամանքների մասին, դրանք էլ իրար հակասում են։ Առաջինն ասում է, թե նա մահացել է Հռոդոսում, երկրորդն ասում է, թե նա մահացել է Ալեքսանդրիա վերադառնալուց հետո և նշում, թե «ոմանք ասում են», որ նա թաղված է Կալիմաքոսի հետ։

Տեքստեր և թարգմանություններ

• «Loeb classical library»-ում պոեմն առաջինն է հրատարակվել։
• «Collection Budé» հանդեսում «Արգոնավտիկա»-ն հրապակարվել է 3 հատորով։

Ռուսական թարգմանություններ.

• Ապոլլոնիոս Հռոդոսացի, Արգոնավտիկա (Թարգմ. և ծանոթագրությունները` Գ.Ֆ. Ծերեթելի, 349 էջ, 1000 օրինակ)։ Վերահրատարակում. Ալեքսանդրյան պոեզիա («Անտիկ գրականության գրադարան» շարքից), 1972, 143-300 էջեր։
• Ապոլլոնիոս Հռոդոսացի, Արգոնավտիկա, (Թարգմ. և ծանոթագրությունները` Ն.Ամ Չիստյակով, պատասխանատու խմբագիր` Մ.Լ. Գասպարով։ «Գրական հուշարձաններ» շարքից), 2001, 240 էջ։

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ապոլլոնիոս Հռոդոսացի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 511)։