Աշխեն

Աշխեն (նաև՝ սուրբ Աշխեն, անհայտ, Ալանիա - անհայտ, Գառնու ամրոց), IV դարի վկա, Հայ առաքելական եկեղեցու տոնելի սուրբ, Հայոց թագուհի։ Տրդատ Գ Մեծ թագավորը նրան կնության է առել թագավորական տոհմից (Աշխենը դուստրն էր ալանների թագավոր Աշխադարի) և հռչակել Արշակունի։

Սուրբ Աշխեն թագուհի
Ժամանակաշրջան	IV դար
Ծնունդ	անհայտ
Ծննդավայր	Ալանիա
Վախճան	անհայտ
Վախճան վայր	Գառնու ամրոց
Սրբացված կարգ	սուրբ
Հիշատակության օր	Հոգեգալստյան 4-րդ շաբաթ օր
Պաշտոն	Հայոց թագուհի
Երկիր	Մեծ Հայք
Ուսուցիչ	Գրիգոր Լուսավորիչ
Հայր	Աշխադար
Ամուսին	Տրդատ Գ Մեծ
Զավակներ	Խոսրով Գ, Մահբանու Արշակունի և Սողոմե Արշակունի

Աշխենը արքայաքրոջ՝ Խոսրովիդուխտի հետ, Գրիգոր Լուսավորչի քարոզչությամբ ընդունել է քրիստոնեություն, վարել առաքինազարդ կյանք։ Արքայի, մեծ օրիորդ սուրբ Խոսրովիդուխտի, ամենայն մեծամեծների և զորաբանակի հետ թագուհին էլ է մկրտվել Եփրատ գետում Գրիգոր Լուսավորչի ձեռքով։ Հայսմավուրքների վկայությամբ, կյանքի վերջին տարիներին, հետևելով ամուսնու օրինակին, հրաժարվել է արքունական ճոխ կյանքից, առանձնացել ու ճգնել։

Ըստ Ագաթանգեղոսի՝ Աշխեն թագուհին, լինելով հավատարիմ ու ամուսնուն նվիրված կին, մասնակցել է Հռիփսիմյանց կույսերի նշխարները հավաքելու և գերեզմաններում ամփոփելու գործին։ Աշխենը, Խոսրովիդուխտը և այլ նվիրյալ հայուհիներ կույսերի վկայարանների համար անուշահոտ խունկ ու յուղեր են բերել, որկերիզ կերպասե հանդերձներ, ծիրանի և ոսկեհուռ դիպակներ։ Թագուհին և Խոսրովիդուխտը 302-303 թթ-ին օժանդակել են Էջմիածնի Մայր Տաճարի կառուցմանը։

Առաքինազարդ թագուհին կյանքի վերջում հետևելով ամուսնուն՝ թողնում է պալատական անհոգ կյանքը և մինչև մահանալը ճգնական կյանքով ապրում է Գառնի ամրոցում։ Հայ Եկեղեցին Տրդատ Գ թագավորի, Աշխեն թագուհու և Սուրբ Խոսրովիդուխտի հիշատակը ոգեկոչում է Հոգեգալստյան 4-րդ շաբաթ օրը։

Գրականություն

• Յայսմավուրք, ԿՊ, 1730, էջ 323։
• Գալուստյան Շ., Հայազգի սուրբեր, 3 հրտ., Երևան, 1997։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո: