Անգլո-զանզիբարյան պատերազմ
Անգլո-զանզիբարյան պատերազմ, տեղի է ունեցել 1896 թվականի օգոստոսի 27-ին Բրիտանիայի և Զանզիբարի սուլթանության միջև։ Տևել է 38 րոպե և համաձայն Գինեսի ռեկորդների գրքի համարվում է պատմության մեջ ամենակարճ պատերազմը[1]։
| Անգլո-զանզիբարյան պատերազմ | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Աֆրիկայի գաղութային բաժանում | |||||||||
 Սուլթանական պալատի ավերակները | |||||||||
| |||||||||
| Հակառակորդներ | |||||||||
.svg){kind=small} Միացյալ Թագավորություն
|
 Զանզիբարի սուլթանություն
| ||||||||
| Հրամանատարներ | |||||||||
| Միացյալ Թագավորություն Մեթյու Լլոյդ Միացյալ Թագավորություն Հարի Ռավսոն
|
Հալիդ իբն Բարգաշ
| ||||||||
| Կողմերի ուժեր | |||||||||
| Միացյալ Թագավորություն Զանզիբարի բանակի 900 զինվոր Միացյալ Թագավորություն Թագավորական ծովային հետևակի 150 զինվոր Միացյալ Թագավորություն 3 հածանավ Միացյալ Թագավորություն 2 հրետաձիգ նավակ
|
մոտ 2800 զինվոր
| ||||||||
| Ռազմական կորուստներ | |||||||||
| 1 վիրավոր | մոտ 570 մարդ[1], «Գլազգո» սուլթանական առագաստանավը, հրետանին, 2 բարկաս, մի քանի հարյուր ստրուկ | ||||||||
Նախադրյալներ խմբագրել
19-րդ դարի վերջին Զանզիբարը Մեծ Բրիտանիայի վերահսկողության տակ էր։ Պատերազմն սկսվեց Բրիտանիայի ղեկավարության հետ համագործակցող Զանզիբարի սուլթան Համադ իբն Տուվայնիի մահվանից հետո[1]։ Նրա զարմիկ Հալիդ իբն Բարգաշը գերմանացիների օգնությամբ պետական հեղաշրջում իրականացրեց և գրավեց գահը[2]։ Բրիտանացիները Հալիդ իբն Բարգաշից պահանջեցին հրաժարվել գահից՝ հօգուտ իրենց աջակցող թեկնածու Համուդ բին Մուհամեդի։ Հալիդ իբն Բարգաշը հրաժարվեց և կարճ ժամանակում 2800 հոգանոց զորք հավաքեց, պալատի նկուղներից հանեց բրոնզե, 200 տարի չկրակած թնդանոթը։
Մարտական գործողությունները խմբագրել
1896 թվականի օգոստոսի 27-ին Մեծ Բրիտանիան վերջնագիր հայտարարեց, որը ավարտվում էր ժամը 9։00-ին և համաձայն որի զանզիբարցիները պետք է զենքը վայր դնեին և իջեցնեին դրոշը։
Զանզիբարցիները իրենց միակ թնդանոթով զինված «Գլազգո» առագաստանավը դուրս բերեցին մարտի բրիտանական հինգ նավերի դեմ։ Նշված ժամին բրիտանական զինուժը սկսեց հրաձգությունը։ Հինգ րոպե անց «Գլազգոն» պատասխանեց և նույն րոպեին ջրասույզ արվեց։ Մինչև խորտակվելը զանզիբարյան նավը անընդհատ կրակում էր։ Կես ժամվա գնդակոծությունից հետո ափամերձ կառույցները հիմնահատակ ավերվել էին և դադարել էր պատասխան կրակը, բայց քանի որ դրոշակը չէր իջեցված բրիտանացիները շարունակեցին գնդակոծությունը։ 15 րոպե անց դրոշակաձողը ջարդվեց և դրոշը այլևս չէր երևում։ Ադմիրալ Ռոուլինգսը դա համարեց հանձնվելու նշան և հրամայեց դադարեցնել կրակոցները։ Սուլթանը հրամայեց իր զորքին լքել մարտի դաշտը, իսկ ինքը պաշտպանություն խնդրեց գերմանական դեսպանատանը։
Պատերազմից հետո նախկին սուլթանը մինչև 1916 թվականը ապրում էր Դար-էս-Սալամում, մինչև նրան ձերբակալեցին անգլիացիները։ Մահացել է 1927 թվականին Մոմբասայում (Քենիա);
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Hernon, Ian (2003), Britain's Forgotten Wars: Colonial Campaigns of the 19th Century, Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing, ISBN 978-0-7509-3162-5.
- ↑ Text of the Heligoland-Zanzibar Treaty (PDF), German History in Documents and Images, 1890 թ․ հուլիսի 1, Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 29-ին
Գրականություն խմբագրել
- Bakari, Mohammed Ali (2001), The Democratisation Process in Zanzibar: A Retarded Transition, Hamburg: Institut für Afrika-Kunde, ISBN 978-3-928049-71-9.
- Bennett, Norman Robert (1978), A History of the Arab State of Zanzibar, London: Methuen Publishing, ISBN 978-0-416-55080-1.
- Cohen, John; Jacopetti, Gualtiero; Prosperi, Franco (1966), Africa Addio, New York: Ballantine Books, OCLC 230433.
- Frankl, P.J.L. (2006), «The Exile of Sayyid Khalid bin Barghash Al-BuSa'idi», British Journal of Middle Eastern Studies, 33 (2): 161–177, doi:10.1080/13530190600603675, ISSN 1469-3542.
- Gordon, Philip H. (2007), Winning the Right War: The Path to Security for America and the World, New York: Times Books, ISBN 978-0-8050-8657-7.
- Haws, Duncan; Hurst, Alexander Anthony (1985), The Maritime History of the World: A Chronological Survey of Maritime Events from 5,000 B.C. until the Present Day, Brighton, Sussex: Teredo Books, ISBN 978-0-903662-10-9.
- Hernon, Ian (2000), The Savage Empire: Forgotten Wars of the 19th Century, Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing, ISBN 978-0-7509-2480-1.
- Hoyle, Brian (2002), «Urban Waterfront Revitalization in Developing Countries: The Example of Zanzibar's Stone Town», Geographical Journal, 168 (2): 141–162, doi:10.1111/1475-4959.00044.
- Ingrams, William H. (1967), Zanzibar: Its History and Its People, London: Cass, OCLC 722777.
- Lyne, Robert Nunez (1905), Zanzibar in Contemporary Times, London: Hurst and Blackett, OCLC 251506750.
- Owens, Geoffrey R. (2007), «Exploring the Articulation of Governmentality and Sovereignty: The Chwaka Road and the Bombardment of Zanzibar, 1895-1896», Journal of Colonialism and Colonial History, Johns Hopkins University Press, 7 (2): 1–55, doi:10.1353/cch.2007.0036, ISSN 1532-5768, OCLC 45037899, Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 3-ին, Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 12-ին.
- Patience, Kevin (1994), Zanzibar and the Shortest War in History, Bahrain: Kevin Patience, OCLC 37843635.
- Thompson, Cecil (1984), «The Sultans of Zanzibar», Tanzania Notes and Records (94).
- Tucker, Alfred R. (1970), Eighteen Years in Uganda and East Africa (PDF) (New ed.), Westport, Connecticut: Negro Universities Press, ISBN 978-0-8371-3280-8.