Աղաբեկալանջ
Աղաբեկալանջ, գյուղ Արցախի Մարտակերտի շրջանում՝ շրջկենտրոնից 3 կմ հարավ-արևմուտք՝ 475 մետր բարձրության վրա։ Տարածքը՝ 300 հեկտար։
Գյուղ | ||
---|---|---|
Աղաբեկալանջ | ||
ադրբ.՝ Ağabəyyalı | ||
Երկիր | Արցախ | |
Շրջան | Մարտակերտի | |
ԲԾՄ | 557 մետր | |
Պաշտոնական լեզու | հայերեն | |
Բնակչություն | 155[1] մարդ (2003) | |
Ազգային կազմ | Հայեր | |
Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | |
Տեղաբնականուն | աղաբեկալանջցի | |
Ժամային գոտի | UTC+4 | |
|
Աշխարհագրություն խմբագրել
Բնակավայրը գտնվում է Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան հատվածում՝ Մարտակերտի շրջանում՝ համանուն քաղաքից 3 կմ դեպի արևմուտք՝ նախկին Ջրաբերդ գավառում[2]։
Համայնքը հարթավայրային է, ունի 251,97 հա տարածք, որից 133,02 հա գյուղատնտեսական նշանակության, 57,77 հա անտառային հողեր։ Համայնքի տարածքում առկա են թվով 4 աղբյուրներ` «Թևունց», «Գյուղամիջի», «Ղրղուտ» և «Դաղին բաղ»։
Պատմություն խմբագրել
Աղաբեկալանջում և նրա շրջակայքում պահպանվել են եկեղեցու, գյուղատեղիի հետքեր, գերեզմանոցի մնացորդներ։
Այնուամենայնիվ ներկայիս բնակավայրը համեմատաբար նոր է։ Մոխրաթաղի բնակիչները 19-րդ դարի վերջերին և 20-րդ դարի սկզբներին այստեղ ունեին գոմեր և զբաղվում էին անասնապահությամբ։ 1910 թվականին որոշ ընտանիքների հիմնավորվեցին այստեղ և տներ կառուցեցին։ Շուտով երկրամասում հաստատվեցին խորհրդային կարգեր։ 1930 թվականին Աղաբեկալանջում կազմակերպվել է կոլտնտեսության հետ։ 1975 թվականի կոլտնտեսությունը վերակազմակերպվում է խորհրդային տնտեսության (սովխոզ)[2]։
Կոլտնտեսությունները լուծարվելուց հետո՝ 1998 թվականից, գյուղում սկսեցին գործել մենատնտեսություններ։
Հայրենական մեծ պատերազմին գյուղից մասնակցել է 45 հոգի, զոհվել է 24-ը[2]։
Աղաբեկալանջը Արցախյան ազատամարտում խմբագրել
1988-ից Աղաբեկալանջում կազմավորվել է ինքնապաշտպանական խմբեր, որոնք շուրջօրյա հերթապահություն են սահմանել գյուղում։ 1991-ից Աղաբեկալանջը պարբերաբար ռմբակոծվել է։ 1992-ի հուլիսի 4-ին ԽՍՀՄ ՆԳՆ զորքերը և ՄՀՆՋ-ականները ներխուժել և գրավել են գյուղը։ Բնակչությունը բռնագաղթել է, ապաստանել Մարտակերտի շրջանի տարբեր գյուղերում և ԼՂՀ սահմաններից դուրս։ Ազատագրումից հետո (1993) բնակչության մի մասը վերադարձել է։ Աղաբեկալանջից զոհվել է 3 ազատամարտիկ[3]։ Վլադիմիր Բալայանը հետմահու արժանացել է «Արցախի հերոս» բարձր կոչմանը, իսկ Վանյա Միրզոյանը հետմահու՝ ԱՀ «Մարտական խաչ» 2–րդ աստիճանի շքանշանի։ ԱՀ «Մարտական խաչ» 2–րդ աստիճանի շքանշանի են արժանացել նաև Գրիգորի Միրզոյանը և Սամվել Պողոսյանը։
1991 թվականի մայիսին՝ «Օղակ» ռազմագործողության ժամանակ ԽՍՀՄ ներքին գործերի զորքերը և Ադրբեջանի հատուկ ջոկատայինները Աղաբեկալանջի բնակչությանը բռնաձնշումների ենթարկեցին։ Մեկ տարի անց՝ 1992 թվականի հունիսին, Ադրբեջանի զինված ուժերը գրավեցին Աղաբեկալանջը։ Բնակչության մեծ մասը տեղափոխվեց այլ երկրներ, մասնավորապես` Ռուսաստանի Դաշնություն։ 1993 թվականի հունիսի 17–ին գյուղի ազատագրվելուց հետո, Աղաբեկալանջի բնակչության ընդամենը 1/3–ը վերահաստատվեց հայրենի գյուղում։
Բռնագաղթի նախօրյակին` 1992 թվականի հունիսի 1–ին, Աղաբեկալանջում ապրում էր 441 մարդ, 1998 թվականի մայիսի 1–ի տվյալներով գյուղում կար ընդամենը 156 մարդ։
Բնակչություն խմբագրել
Աղաբեկալանջ համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 168 մարդ, կա 56 տնտեսություններ։
Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը[4].
Տարի | 2008 | 2009 | 2010 |
---|---|---|---|
Բնակիչ | 168 | 158 | 164 |
Տնտեսություն խմբագրել
Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ` անասնապահությամբ և հողագործությամբ։
Հասարարակական կառույցներ խմբագրել
2015 թվականին համայնքում գործում էր գյուղապետարան, բուժկետ, հիմնական դպրոց, որտեղ սովորում էին 13 աշակերտներ[5]։
1955 թվականի տնտեսության միջոցներով գյուղում դպրոցի շենք է կառուցվել։ 1972 թվականին կառուցվել է ներկայիս դպրոցի շենքը, որը գյուղն ազատագրելուց հետո վերանորոգվել է և այսօր գործում է։ 2006–2009 թվականներին դպրոցը ութամյայի կագավիճակ ուներ, իսկ 2010–2011 ուսումնական տարվանից` հիմնականի։ 2015–2016 ուսումնական տարում դպրոցում սովորում էր 12 աշակերտ, դասավանդում` 4 ուսուցիչ։ Դպրոցի տնօրեններ են աշխատել Սևիլ Միրզոյանը, Վեներա Սայիյանը[2]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Population of Nagorno-Karabakh Republic (2005)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ մարտի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Բալայան, Վահրամ (2020). ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ. Երևան: Զանգակ. էջեր 271–273.
- ↑ Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ.1988-1994, Ե., ՀՀՀ, 2004, էջ 51-52։
- ↑ «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների». Վերցված է 2021 Մայիսի 1-ին.
- ↑ Ղահրամանյան, Հակոբ (2015). Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի. Երևան. էջ 146.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Արցախի հանրային հեռուստատեսության ռեպորտաժը Աղաբեկալանջի մասին, 2012, մարտի 23 Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 239)։ |