Ակադեմիկոս Վերնադսկի (անտարկտիկական կայան)

Ակադեմիկոս Վերնադսկի (ուկրաիներեն՝ Академік Вернадський), ուկրաինական անտարկտիկական կայան։ Գտնվում է Գալինդե արգենտինական կղզեխմբի մոտ՝ Անտարկտիկական թերակղզու մոտակայքում։

Որպես Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիայի կառուցվածքային ենթամիավոր ստեղծվել է 1996 թվականի փետրվարին, երբ Բրիտանական անտարկտիկական ծառայությունը «Ֆարադեյ» կայանը խորհրդանշական գնով՝ մեկ ֆունտ ստերլինգ, փոխանցել է Ուկրաինային։ Կայանը վերանվանվել է «Ակադեմիկոս Վերնադսկի»։

Կայանն անվանվել է ի պատիվ ակադեմիկոս Վլադիմիր Վերնադսկու (1863-1945), որ Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիայի հիմնադիրներից էր և առաջին նախագահը։

Կայանում կատարվում են հետազոտություններ, որոնք ամրագրված են «Ֆարադեյ» կայանի՝ Ուկրաինային փոխանցելու հուշագրով։ Այն Ուկրաինայի կողմից Անտարկտիդայի ուսումնասիրության պետական ծրագրի մաս է կազմում, որը մշակվել է 2010-ական թվականներին։

Կայանի աշխատանքային ու բնակելի հատվածից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա՝ Վինտեր կղզում, կա ոչ մեծ թանգարան՝ նվիրված Բրիտանիայի կաղմից Անտարկտիդայի ուսումնասիրությանը և բրիտանական «Ֆարադեյ» կայանին, որտեղ բացի քարտեզներից ու հոդվածներից ցուցադրված են արշավախմբի անդամների կենցաղային իրեր։

Կայանի պատմություն խմբագրել

Հուշադրամ՝ թողարկված «Ֆարադեյ» կայանի՝ Ուկրաինային հանձնելու 10-ամյակին: Աստղիկով մատնանշված է կայանի աշխարհագրական դիրքը:

Բրիտանական շրջան խմբագրել

Բրիտանական արշավախումբը Անտարկտիկական թերակղզու մոտակայքում գիտական բազա հիմնադրել է Գրեյմանի երկիր կատարած աևշավի ժամանակ՝ 1934-1937 թվականներին։ Որպես մշտապես գործող մետեոաստղադիտարան բազան սկսել է աշխատել 1947 թվականից։ 1953-1954 թվականների ձմռանը այն տեղափոխվել է Գալինդեզ կղզու Մարինա հրվանդան։

1953 թվականից հետո այստեղ կառուցվել է մի քանի շինություն, իսկ դրանց մեծ մասը կառուցվել է 1979-1980 թվականներին։ Շինությունների ողջ համալիրը հիմնադրվել է Գալինդեզ կղզու քարե հիմքին։ Կայանում հերթափոխը հանձնելու ժամանակ կարող է աշխատել 24 մարդ, իսկ ձմեռողների թիվը 12 է։ Կայանի տարածքում կա մագնիսային նյութից երկու մոդուլ, որտեղ տեղադրված են մագնիսաչափներ, աերոլոգիական տաղավար (օգտագործվում է նաև որպես տնակ երկու ձյունագնացների համար), ատաղձագործական արհեստանոց՝ երկու սառնարաններով, վթարային բազայի կառույց, որը նաև սարքավորումների պահեստ է և մթերքի շտեմարան։ 1984 թվականին կայանից 9 կմ հեռավորության վրա կառուցվել է վթարային բազայի ոչ մեծ տնակ՝ Ռասմուսենի տունը։

Ուկրաինական շրջան խմբագրել

«Ակադեմիկոս Վերնադսկի» անտարկտիկական կայանը ուկրաինական նամականիշին, 2009

ԽՍՀՄ փլուզումից հետո խորհրդային կայանները որպես գույք անցել են նրա իրավահաջորդին՝ Ռուսաստանի Դաշնությանը, այդ պատճառով 1992 թվականի փետրվար-օգոստոս ամիսներին ակադեմիկոս Պ. Գոժիկը և մի խումբ այլ գիտնականներ ու մասնագետներ դիմել են պետական մարմիններին Ուկրաինայի գործունեությունը Անտարկտիդայում շարունակելու պահանջով։ 1992 թվականի հուլիսի 3-ին Ուկրաինայի նախագահ Լեոնիդ Կրավչուկը հրամանագիր է ստորագրել՝ հաստատելով Ուկրաինայի մասնակցությունը Անտարկտիդայի ուսումնասիրման գործում։

1992 թվականի օգոստոսին Ուկրաինայի խորհրդարանն ընդունել է Ուկրաինայի միանալը Անտարկտիկայի համաձայնագրին, իսկ 1993 թվականի հոկտեմբերի 26-ին Ուկրաինայի ԳԱԱ-ում ստեղծվել է «Անտարկտիկական հետազոտությունների կենտրոնը», որը գլխավորել է նրա հիմնադիր Պ. Գոժիկը։

1993 թվականին Մեծ Բրիտանիան իր դեսպանատան միջոցով առաջարկել է Գալինդեզ կղզու «Ֆարադեյ» կայանը փոխանցել «ոչ անտարկտիկական» երկրներից մեկին։ 1994 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսներին Ա. Չեբուրկինը առաջինը ուղևորվել է «Ֆարադեյ» կայան։ 1994 թվականի օգոստոսին որոշում է ընդունվել կայանը հանձնել Ուկրաինային՝ առաջարկելով երեք հետազոտողներ ուղարկել կայանի կենսագործունեությունն ապահովող համակարգերի, կայանի գիտական գործունեության ուսումնասիրության համար։

1994 թվականի օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին կայացել է SCAR-ի 23-րդ նստաշրջանը, որի ժամանակ Ուկրաինան մտել է Անտարկտիդայի ուսումնասիրությամբ զբաղվող միջազգային այդ կազմակերպության մեջ։

Նոյեմբերի 21-ին «Վերածնունդ» ֆոնդը առանձնացրել է 12.000 դոլար «Ուկրաինան վերադառնում է Անտարկտիդա» ծրագրի համար։ 1994 թվականի դեկտեմբերի 5-ին արշավախումբը հետևյալ կազմով՝ Յու. Օսկրետի (արշավախմի ղեկավար), Ա. Լյուշնիվսկի (կապի համակարգի ղեկավար) և Վ. Գերգիև (կենսագործունեության համակարգերի ղեկավար) մեկնել է Քեմբրիջ, իսկ դեկտեմբերի 12-ին՝ «Ֆարադեյ» կայան՝ համատեղ ուկրաինա-բրիտանական գիտարշավին մասնակցելու համար։ 1994 թվականի դեկտեմբերի 18-ին «Ֆարադեյ» կայանում բարձրացվել է Ուկրաինայի դրոշը։ 1995 թվականի հուլիսի 20-ին Լոնդոնում Ուկրաինայի դեսպան Սերգեյ Կոմիսարենկոն միջկառավարական համաձայնագիր է ստորագրել «Ֆարադեյ» կայանի փոխանցման մասին։

Առաջին գիտարշավը հաջող է ընթացել։ Պրոֆեսիոնալ բարձր հմտությունների, արտակարգ իրավիճակներում հանձնարարությունների կատարման համար ուկրաինական առաջին արշավախումբը Ուկրաինայի նախագահի՝ 1998 թվականի ապրիլի որոշմամբ պարգևատրվել է «Ծառայությունների համար» 3-րդ աստիճանի շքանշանով։ Կայանում հուշագիր է մնացել առաջին արշավախմբի անդամների ցուցակով։

2011 թվականի մարտին Լվովի արքեպիսկոպոս Ավգուստին Գալիցկին օծել է այնտեղ հավաքված մատուռը իշխան Վլադիմիրի անունով^[1]։

2014 թվականի վերջին 12 բևեռագնացներ մասնակցել են հաջոդ գիտարշավին, որը Անտարկտիդա մեկնող ուկրաինական 19-րդ արշավախումբն էր։ Սակայն արշավախմբի գործունեությունը, ինչպես նաև ուկրաինական ամբողջ ծրագիրը վտանգվել են՝ գրիվնայի արժեզրկման ու Ուկրաինայի այլ խնդիրներով պայմանավորված^[2]։ Չնայած այդ հանգամանքներին՝ կայանը շարունակել է իր աշխատանքը։

2018 թվականի մարտին Ուկրաինայի կրթության ու գիտության նախարարությունը թողարկել է կայանը հիմնանորոգելու ծրագիր^[3]։ Մասնավորապես կսսվել են Խարկովի ռադիոաստղագիտական ինստիտուտի արտադրության օդերևութաբանական ռադարների տեղադրման աշխատանքներ^[4]։ Նույն թվականի սեպտեմբերին Ուկրաինայի կրթության ու գիտության նախարարությունը հայտարարել է անտարկտիկական 24-րդ արշավախմբի մասնակիցների մրցույթ (2019-2020)՝ առանց գենդերային խտրության^[5]։

Գիտական հետազոտությունների ոլորտներ խմբագրել

Օվկանոսագիտություն և բիոռեսուրսներ
Հիդրոօդերևութաբանություն
Բևեռային գեոտիեզերքի և Արեգակ-Երկիր փոխադարձ կապի ֆիզիկա
Երկրի և նրա մթնոլորտի միջուկային ֆիզիկայի հետազոտություններ
Երկրաբանություն, երկրաֆիզիկա
Կենսաբանություն համակարգի հետազոտության կառուցվածք և անտարկտիկական բիոցենոզի գործառույթ
Բժշկական ֆիզիոլոգիա

Անտարկտիդայի ուսումնասիրման պետական ծրագրի արդյունքներ (2002-2010) խմբագրել

Ստեղծվել է սկզբնական տեսակների, քարտեզագրական նյութերի, երկրաֆիզիկական կտրվածքների համակարգված կատալոգ՝ կիրառելով նաև արբանյակային տվյալներ։ Մշակվել է տոմոգրաֆիայի ձգողաչափական մեթոդ, որը թույլ է տվել ուսումնասիրել երկրի միջուկի կառուցվածքը և բացահայտել նավթագազային հումքի ստեղծման տեղանքի հեռանկարները (հաշվարկված է, որ Անտարկտիդայում նավթի պաշարը 107 միլիարդ տոննա է, բնական գազի պաշարը՝ 15 տրիլիոն խորանարդ մետր)։
Կատարվել են բիոռեսուրսների ու օվկիանոսագիտության աշխատանքներ «Էռնստ Կրենկել» գիտահետազոտական նավով։ Ուսումնասիրությունները նպաստել են շրջանի ջրային էկոհամակարգերի մասին եղած պատկերացումներին՝ հաստատելով Անտարկտիդայի՝ Ատլանտյան օվկիանոսի կողմում եղած ձկնարդյունաբերության մեծ հնարավորությունները։
Առաջին անգամ աշխարհում ձևակերպվել է տեխնոգեն ազդեցության հետազոտությունը Երկրի էլեկտրամագնիսական կլիմայի վրա, մշակվել է Անտարկտիկական թերակղզու եղանակի երկարաժամկետ կանխագուշակման մեթոդը, անտարտիկական «Ակադեմիկոս Վերնադսկի» կայանը ներառվել է կլիմայական փոփոխությունների հետազոտման գլոբալ համակարգում։
Անտարկտիկական «Ակադեմիկոս Վերնադսկի» կայանի մոտ հիմնադրվել է կենսաաշխարհագրական պոլիգոն Անտարկտիդայի լանդշաֆտային օազիսում, ստեղծվել է օազիսի քարտեզ, կիրառվել է Անտարկտիդայի եոնդանական ու բուսական աշխարհի ուսումնասիրության համակարգված մոտեցում։
«Ակադեմիկոս Վերնադսկի» կայանում ներդրվել է սննդային կոպիտ թափոնների մշակման տեխնոլոգիա։ Ուկրաինացի գիտնականների բժշկա-կենսաբանական ուսումնասիրությունների արդյունքները հաշվի են առնվել բժշկական ստանդարտների մշակման և Անտարկտիդայում առողջապահության միջազգային համակարգի ստեղծման ժամանակ^[6]։

Սուրբ Վլադիմիրի մատուռ խմբագրել

2011 թվականին կայանում բացվել է ուղղափառ մատուռ։ Մատուռն օծել է Լվովի արքեպիսկոպոս Ավգուստին Գալիցկին^[7]^[8]։

Արտաքին հղումներ խմբագրել

«Անտարկտիկական ազգային գիտական կենտրոն». www.uac.gov.ua (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
««Ակադեմիկոս Վերնարդսկի» անտարկտիկական կայան». uac.gov.ua (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
««Ակադեմիկոս Վերնարդսկի» անտարկտիկական կայան պատմությունից». Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
«EM1U ծրագիր». www.qsl.net. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
«Անտարկտիդա՝ առաջին հերթին գիտական պոլիգոն». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 24-ին.
«Տանսչորսերորդը վերադարձավ». 2000.net.ua (ռուսերեն).{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)(չաշխատող հղում)
«Նախարարների խորհուրդը հաստատել է Անտարկտիդայում 2011—2020 թվականներին գիտական հետազոտությունների անցկացումը 187 միլիոն գրիվնա արժողությամբ». www.rbc.ua (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
«2011—2020: Անտարկտիդան խութերի միջից». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
«Державна програма проведення досліджень в Антарктиці на 2011—2020 роки» (ուկրաիներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 8-ին.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «ОФИЦИАЛЬНАЯ ХРОНИКА | Україна Православна». pravoslavye.org.ua (ուկրաիներեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
↑ «Бюджет оставил украинских ученых замерзать в Антарктике». zn.ua (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
↑ «На ремонт единственной украинской антарктической станции направлено 15 млн грн, - МОН».
↑ «Украинская антарктическая станция "Вернадский" начала модернизироваться — руководитель НАНЦ».
↑ «Минобразования объявляет набор в команду для экспедиции в Антарктиду: «Впервые за много лет мы не делаем никаких гендерных ограничений»».
↑ «Про схвалення Концепції Державної цільової науково-техн…| від 03.02.2010 № 194-р». zakon.rada.gov.ua (ուկրաիներեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
↑ «Валерий Коновалов. Храм в Антарктиде освятили во имя князя Владимира. Крестовский мост № 4 (2011)». www.krest-most.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
↑ «АНТАРКТИДА-УКРАЇНА. У найпівденнішій точці Землі наші полярники-науковці моляться у власній каплиці». orthodoxy.org.ua (ուկրաիներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 29-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ակադեմիկոս Վերնադսկի (անտարկտիկական կայան)» հոդվածին։

[1] «ОФИЦИАЛЬНАЯ ХРОНИКА | Україна Православна». pravoslavye.org.ua (ուկրաիներեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

[2] «Бюджет оставил украинских ученых замерзать в Антарктике». zn.ua (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

[3] «На ремонт единственной украинской антарктической станции направлено 15 млн грн, - МОН».

[4] «Украинская антарктическая станция "Вернадский" начала модернизироваться — руководитель НАНЦ».

[5] «Минобразования объявляет набор в команду для экспедиции в Антарктиду: «Впервые за много лет мы не делаем никаких гендерных ограничений»».

[6] «Про схвалення Концепції Державної цільової науково-техн…| від 03.02.2010 № 194-р». zakon.rada.gov.ua (ուկրաիներեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

[7] «Валерий Коновалов. Храм в Антарктиде освятили во имя князя Владимира. Крестовский мост № 4 (2011)». www.krest-most.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

[8] «АНТАРКТИДА-УКРАЇНА. У найпівденнішій точці Землі наші полярники-науковці моляться у власній каплиці». orthodoxy.org.ua (ուկրաիներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 29-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]