Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանց

	Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանց
Ծննդյան օր	1847
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Թիֆլիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանի օր	1923
Վախճանի վայր	Թիֆլիս, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Alexander Melik-Azariantz

Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանց (1847, Թիֆլիս, Թիֆլիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - 1923, Թիֆլիս, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ բարերար և գործարար։ Եղել է Կովկասի հայոց բարեգործական ընկերության պատվավոր անդամ, Ներսիսյան ճեմարանի պատվավոր հոգաբարձուներից մեկը^[1]։

Կենսագրություն խմբագրել

Մելիք-Ազարյանցը ծնվել է Թիֆլիսում 1847 թվականին։ Ըստ վրացական աղբյուրների՝ նա Բաքվում նավթահանքեր է ունեցել։ Ազարյանցի կարողության մասին կան այլ տեղեկություններ, ըստ որոնց՝ նա ունեցել է նաև պղնձի հանքավայրեր ու քարե ջրաղացներ։ 1896 թվականին Զանգեզուրի գավառում, Ուգուրչայ գետի մոտ՝ տեղի բեկերից վարձակալած մասնավոր հողերի վրա, հայտնի մեծահարուստ Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանցը կառուցում է ամենամեծ պղնձամոլիբդենային գործարանը և այն անվանում «Սյունիք»^[2] (Սյունիքի պղնձաձուլական գործարան), որտեղ կիրառվում էին ֆրանսիական սիստեմի վատերժակետային հնոցներ, ամերիկյան բովիչ հնոցներ, կոնվերտորներ և այլն։ Օգտագործվում էր քարածուխ^[3]։ Մելիք-Ազարյանցը ժամանակի ամենահարուստ ու ամենաազդեցիկ հայերից մեկն է եղել Թիֆլիսում։

Բոլշևիկների իշխանության գալուց կարճ ժամանակ առաջ Մելիք-Ազարյանցը կնոջն ու ծնողներին ուղարկում է Ֆրանսիա, իսկ ինքը մնում Թիֆլիսում՝ սպասելով իր Եկամտաբեր տան ապագա գնորդուհուն, որը պետք է ժամաներ Ֆրանսիայից։ Բայց վերջինս, տեսնելով Վրաստանում տեղի ունեցող քաղաքական իրադարձությունները, տունը գնելու մտքից հետ է կանգնում։ Մելիք-Ազարյանցը մնում է Թիֆլիսում։ Երբ նրա տունն ու ունեցվածքը ազգայնացրել են, նրան մի փոքրիկ տարածք են հատկացրել տան նկուղային հատվածում, և երբեմնի հզոր ու հարուստ վաճառականը 1923 թվականին մահացել է աղքատության մեջ։ Նրան հողին են հանձնել ընկերները^[1]։

Ընտանիքը խմբագրել

Հարստություն կուտակելուց հետո Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանցը որոշել է ընտանիք կազմել։ Նա ամուսնացել է Թագուհի Հովսեփյանի հետ։ Շուտով ծնվել է նրանց աղջիկը, որին նույնպես Թագուհի են անվանել։ Մեկ տարի անց ընտանիքում ծնվել է ևս մեկ աղջիկ՝ Սոֆյան։ Աղջիկները մեկը մյուսից գեղեցիկ են եղել։ Երկուսն էլ լավ կրթություն են ստացել։ Թագուհին վաղաժամ հեռացել է կյանքից՝ 22 տարեկան հասակում, 1904 թվականին։ Պահպանվել է մահվան մասին եզրակացությունը, որտեղ գրված է, որ Թագուհին ծանր հիվանդ է եղել։ Փաստաթղթում չի նշվում, թե կոնկրետ ինչ հիվանդությունից է մահացել։ Հայրը երկար է սգացել աղջկա մահը, մի քանի տարի անց կառուցել է Եկամտային տուն և նվիրել կյանքից հեռացած աղջկան։ Այդ ժամանակների համար յուրահատուկ համալիրի շինարարությունը տևել է երեք տարի և ավարտվել 1915 թվականին^[1]։

1910 թվականին 26 տարեկան Սոֆյան ամուսնացել է Հովհաննես Քալանթարովի հետ։ Երիտասարդն ունևոր ընտանիքից է եղել, տիտղոսավոր խորհրդական է և զբաղվել է փաստաբանական գործունեությամբ։ Սոֆյան ամուսնությունից հետո հղիացել է։ Մեկ տարի անց ծնվել է որդին՝ Նիկոլայը։ Նրանք շարունակել են ապրել Թիֆլիսի այն տանը, որն Ալեքսանդրը նվիրել է նորապսակներին՝ որպես հարսանեկան նվեր։ Այդ տունը գտնվում է Լերմոնտովի 14 փողոցում։ Երեք պատուհանների վանդակաճաղերի վրա պահպանվել են առաջին սեփականատիրոջ անվան և ազգանվան սկզբնատառերը՝ Ա.Ա։ Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանցը ևս մեկ տուն է ունեցել Ֆրեյլինսկայա փողոցում, այժմ՝ Սուլխան-Սաբա։ Պահպանվել են բոլոր երեք տների գնման փաստաթղթերը^[1]։

Մելիք-Ազարյանցի Եկամտաբեր տունը խմբագրել

Մելիք-Ազարյանցի Եկամտաբեր տունը կառուցվել է 1912-1915 թվականներին ռուս ճարտարապետ Նիկոլայ Օբոլոնսկու նախագծով։ Այն Թիֆլիսի առաջին եկամտաբեր տունն էր և հարուստների տներից առաջինը, որ այդքան նրբորեն ու զգուշորեն էր կառուցվել։

Շենքը հսկայական տարածք է զբաղեցնում, ունի 4-5 հարկ, մի քանի մուտքեր, շքեղ պատուհաններ։ Ճակատային մասը զարդարված է մարդակերպ քանդակներով ու զարդանախշերով։ Մինչ 1953 թվականն այն քաղաքի ամենաբարձր ճարտարապետական կառույցն է եղել։ Այդ հսկայածավալ կառուցը նաև ստորգետնյա հարկեր ունի, ասում են՝ 4-5 հարկ էլ ներքևում է թաքնված։ 1990-ականներին ստորգետնյա առաջին ու երկրորդ հարկերում սրճարաններ ու բարեր են գործել, այժմ էլ ներքին 2 հարկերը կան^[1]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 «Մելիք-Ազարյանցի եկամտաբեր տունը. Թիֆլիսի այցեքարտը Ռուսթավելու փողոցում». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
↑ «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԳՈՅԱՊԱՅՔԱՐԸ 1917-1920 ԹԹ.», Արամ Սիմոնյան, Երևան, 2017, էջ 37, 38
↑ «Հայկական Սովետական Հանրագիտարան», հատոր 2, էջ 9

Աղբյուրներ խմբագրել

«ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԳՈՅԱՊԱՅՔԱՐԸ 1917-1920 ԹԹ.», Արամ Սիմոնյան, Երևան, 2017, էջ 37, 38, 42, 43, 101

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Թբիլիսիում կվերանորոգվի Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանցի տունը
Թբիլիսիում այրվել է Ալեքսանդր Մելիք-Ազարյանցի՝ պատմական արժեք ներկայացնող տունը
Մելիք-Ազարյանցի եկամտաբեր տունը. Թիֆլիսի այցեքարտը Ռուսթավելու փողոցում Արխիվացված 2018-05-03 Wayback Machine
«Купец и меценат: история Мелик-Азарянца и его доходного дома в Тбилиси - SOVA» (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
«История Мелик-Азарянца и его доходного дома в Тбилиси JNEWS.ge». jnews.ge (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 13-ին.

[ankakh.com-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 «Մելիք-Ազարյանցի եկամտաբեր տունը. Թիֆլիսի այցեքարտը Ռուսթավելու փողոցում». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.

[2] «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԳՈՅԱՊԱՅՔԱՐԸ 1917-1920 ԹԹ.», Արամ Սիմոնյան, Երևան, 2017, էջ 37, 38

[3] «Հայկական Սովետական Հանրագիտարան», հատոր 2, էջ 9

[1]

[2]

[3]