Ագրարային ճգնաժամ
Ագրարային ճգնաժամեր, գերարտադրության ճգնաժամեր կապիտալիստական գյուղատնտեսության մեջ
Բնութագրվում են գյուղատնտեսական ապրանքների չիրացված պաշարների կուտակման, մանր ու միջին ապրանքարտադրողների քայքայման և ունեզրկման պրոցեսի արագացմամբ, ագրարային գերբնակչության ավելացումով, ֆերմերների եկամտի և գյուղատնտեսական բանվորների աշխատավարձի կրճատմամբ։ Արդյունաբերական ճգնաժամերի համեմատությամբ Ագրարային ճգնաժամերն ունեն իրենց առանձնահատկությունները, ավելի տևական են (1873-ին Արևմտյան Եվրոպայում և Ռուսաստանում, ապա ԱՄՆ-ում բռնկված Ագրարային ճգնաժամը շարունակվեց մինչև 90-ական թթ. կեսերը)։ Ագրարային շգնաժամերն ազդում են կապիտալի շրջանառության ցիկլի վրա՝ երկարաձգելով արդյունաբերական ճգնաժամերը և լճացումը։ Ընկնում են գյուղատնտեսական ապրանքների գները, վերանում է ռենտայի սովորական աղբյուրը(գերշահույթը)։ Ռենտան վճարվում է գյուղատնտեսական բանվորների աշխատավարձի, միջին շահույթի հաշվին, որն ավելի է երկարաձգում ագրարային ճգնաժամը։ Նրանց տևականության վրա ազդում են նաև բնական պայմանների առանձնահատկությունները։ Պետական-մոնոպոլիստական կապիտալիզմի ժամանակ պետությունը ձեռնարկում է հակաճգնաժամային միջոցառումներ՝ ձգտելով սահմանարձակել գյուղատնտեսական արտադրությունը և պահպանել գների մակարդակը։ Սակայն գյուղատնտեսական ապրանքների գների մակարդակը պահպանելու քաղաքականությունը դանդաղեցնում է արտադրությունը կրճատելու պրոցեսը։ Խոշոր տնտեսությունները միջոցներ ստանալով պետությունից ինտենսիվացնում են գյուղատնտեսական արտադրությունը։ ԱՄՆ-ում 1965-ին՝ 1950-ի համեմատությամբ ցանքատարածությունները կրճատվել են 11%-ով, բայց հեկտարի միջին բերքատվությունն աճել է 46%-ով։ Շարունակվում է ապրանքային ավելցուկների կուտակումը, նվազում են ֆերմերների եկամուտները, ուժեղանում է մանր ու միջին ֆերմերային ու գյուղացիական տնտեսությունների քայքայումը։
Զարգացած կապիտալիստական երկրներում գյուղատնտեսության տեխնիկական հեղաշրջումը բնակչության նվազող գնողականությամբ հանդերձ ուժեղացնում է գերարտադրության ճգնաժամերի տենդենցը։ Կապիտալիզմի համաշխարհային շուկան ընդգրկող ագրարային ճգնաժամից մեծապես տուժում են տնտեսության միակողմանի զարգացմամբ երկրները, քանի որ մի կողմից սահմանափակ է նրանց արտահանած ապրանքների ցանկը, մյուս կեղմից, նրանք ստիպված են ցածր գներով վաճառել իրենց արտադրանքը։
Աղբյուրներ խմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 56)։ 
|